Zapłodnienie u ludzi to efekt współżycia płciowego lub procedury in vitro. Sam biologiczny proces zapłodnienia w obu przypadkach polega na tym samym – jest to połączenie się materiału genetycznego plemnika i komórki jajowej. Jedyna różnica to miejsce, w którym do tego dochodzi – albo w jajowodzie lub macicy kobiety, albo w probówce laboratoryjnej. Wyjaśniamy, na czym dokładnie polega zapłodnienie.
Spis treści:
Zapłodnienie to skomplikowany proces polegający na połączeniu jajeczka z plemnikiem, czyli komórek rozrodczych zwanych inaczej gametami. W trakcie zapłodnienia dochodzi do scalenia jąder komórkowych i cytoplazmy zawartej w komórkach rozrodczych. Jednocześnie dochodzi do połączenia się 23 chromosomów z gamety żeńskiej z taka samą liczbą chromosomów z gamety męskiej – tak wygląda przekazanie genów. W ten sposób z dwóch gamet powstaje jedna komórka – zygota, która poprzez dalszy podział komórek przekształci się w zarodek, a następnie w płód.
Zgodnie ze współczesnymi standardami nauki uważa się, że zapłodnienie to proces ciągły i może trwać nawet do 24 godzin, dlatego też niemożliwe jest wskazanie dokładnego momentu połączenia się gamet.
Objawy zapłodnienia zwykle nie są odczuwane i zauważane przez kobietę. Podczas zagnieżdżania się zapłodnionego jajeczka w błonie śluzowej macicy (czyli implantacji zarodka) może pojawić się krwawienie implantacyjne. Występuje ono między 7. a 12. dniem zapłodnienia i bywa mylone z krwawieniem miesięcznym.
Plamieniu implantacyjnemu mogą towarzyszyć inne objawy zapłodnienia:
Czasem kobiety odczuwają lub obserwują również:
Do zapłodnienia dochodzi wskutek połączenia się komórki jajowej (gamety żeńskiej) z plemnikiem (gametą męską). Powstaje wtedy tzw. zygota, która daje początek nowemu organizmowi. Aby zapłodnienie było możliwe, zazwyczaj musi dojść do współżycia i wytrysku męskiego nasienia do pochwy. Ale możliwe jest również zapłodnienie pozaustrojowe (in vitro), które odbywa się poza organizmem kobiety.
Zapłodnienie poprzedzone jest wędrówką milionów plemników w górę narządów rodnych kobiety – z pochwy do macicy, a z macicy do jajowodów, gdzie najczęściej dochodzi do zapłodnienia. Wokół dojrzałej komórki jajowej gromadzą się teoretycznie najsilniejsze i najsprawniejsze plemniki, które zaczynają „dobijać się” do komórki jajowej. Do jej wnętrza wpuszczony zostaje tylko jeden. Od tego momentu komórka jajowa jest już niedostępna dla pozostałych plemników. Wnikanie plemnika do komórki jajowej, czyli zapłodnienie, nie jest bolesne.
Na poniższym filmie widać, jak wygląda zapłodnienie.
Do zapłodnienia dochodzi pomiędzy 10. a 18. dniem cyklu miesiączkowego (czas przyjęty dla 28-dniowego cyklu menstruacyjnego). To tzw. faza płodna, w której ma miejsce owulacja (jajeczkowanie). Podczas owulacji, nazywanej szczytem płodności, następuje uwolnienie dojrzałej komórki jajowej z pęcherzyka Graffa. Dostaje się ona do jajowodu i tam przez około dobę jest gotowa do zapłodnienia. Pęcherzyk Graffa, czyli wypełniony płynem woreczek, w którym komórka dojrzewała, przekształca się w ciałko żółte i produkuje progesteron – hormon odgrywający ważną rolę w przygotowaniu organizmu do ciąży oraz – jeżeli nastąpi zapłodnienie – we wczesnym rozwoju zarodka.
Do zapłodnienia może dojść tylko wtedy, gdy aktywne plemniki spotkają dojrzałą komórkę jajową. Ponieważ środowisko dróg rodnych nie jest przyjazne dla plemników, giną one najczęściej po 2-3 dniach pobytu w ciele kobiety. Czasami wyjątkowo odporne plemniki potrafią przeżyć do 5 dni. Z kolei jajeczko pozostaje zdolne do zapłodnienia przez ok. 24 godziny od owulacji. Zapłodnieniem może zakończyć się stosunek, do którego doszło w ciągu 3 dni przed owulacją, w jej dniu oraz 2 dni po niej.
Jeśli po uwolnieniu komórki jajowej w drogach rodnych kobiety obecne są plemniki, jest wysokie prawdopodobieństwo zajścia w ciążę. Ponieważ owulacja ma miejsce około 14. dnia cyklu, brak miesiączki po 2 kolejnych tygodniach sygnalizuje, że mogło dojść do zapłodnienia.
Czytaj też: Kiedy dochodzi do zapłodnienia po stosunku i inseminacji
Gdzie dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej? Proces ten zazwyczaj odbywa się w drogach rodnych kobiety. Plemniki przedostają się do macicy, a później do jajowodów. Do zapłodnienia komórki jajowej dochodzi w bańce jajowodu. W przypadku zapłodnienia in vitro dzieje się to w naczyniu laboratoryjnym.
Wiele osób zastanawia się, ile trwa zapłodnienie. Czy jest to chwila, a może długotrwały proces? Samo zapłodnienie, czyli wniknięcie plemnika do jajeczka może trwać od 12 do 24 godzin. Natomiast od tej chwili do momentu zagnieżdżenia się zarodka mija zwykle 7-12 dni. Tyle czasu wędruje zarodek do macicy i zakotwicza się w jej błonie śluzowej, zapoczątkowując tym samym ciążę.
Nie każde zapłodnienie kończy się zagnieżdżeniem zarodka. Część zarodków obumiera i nie dochodzi do ciąży. Dzieje się tak najczęściej wtedy, gdy zarodek obarczony jest poważnymi wadami i nie rozwija się prawidłowo. W ten sposób natura eliminuje wadliwe zarodki. Nie zawsze jednak ten system działa, co powoduje, że powstają tzw. wady letalne płodów i noworodków.
Bezpośrednio po zapłodnieniu:
Aby sprawdzić, czy doszło do zapłodnienia, można wykonać test ciążowy z moczu (99 proc. wiarygodności) nie wcześniej niż 2 dni po terminie spodziewanej miesiączki. Wykonany tuż po zbliżeniu lub kilka dni po nim, może nie być wiarygodny. Bardziej dokładne i przez to miarodajne są testy laboratoryjne. Ciążę wykrywa się przez oznaczenie stężenia w pobranej krwi hormonu ciążowego – gonadotropiny kosmówkowej (hCG). Najlepiej wykonać je 10 dni po dacie spodziewanej miesiączki.
Aby plemnik mógł wniknąć do komórki jajowej, musi nie tylko pokonać inne plemniki, ale również wiele innych przeszkód:
Aby doszło do zapłodnienia, organizm mężczyzny musi wytwarzać odpowiednio dużo prawidłowo zbudowanych plemników. W 1 ml ejakulatu (spermy) może być ich aż 100 milionów (zazwyczaj jest ich „tylko” 60-80 milionów). Kiedy mężczyzna osiąga orgazm, ok. 250 milionów plemników zostaje wyrzuconych do pochwy kobiety z prędkością ok. 5 m/s, czyli 18 km/h. Rozpoczyna się wówczas wyścig, którego zwycięzcą zostanie jeden plemnik.
Niebagatelną rolę w procesie zapłodnienia odgrywa jakość plemników. Tylko jeden plemnik jest w stanie przeniknąć przez błonę komórki jajowej. Na szczycie jego główki znajduje się torebka z enzymami, zwana akrosomem. Pęka ona po kontakcie z powierzchnią komórki jajowej, uwalniając substancje rozpuszczające ochronną powłokę. W komórce jajowej powstaje otwór na tyle duży, aby wniknął do niego zwycięski plemnik pomagający sobie gwałtownymi ruchami. To on zapładnia komórkę jajową.
Zapłodnienie in vitro to technika zapłodnienia wspomagana medycznie. Decydują się na nią pary, które z różnych przyczyn nie mogą począć dziecka w sposób naturalny. In vitro jest zabiegiem polegającym na połączeniu komórki jajowej i plemnika poza organizmem kobiety. Zarodki dojrzewają kilka dni, a następnie umieszcza się je w macicy, gdzie dochodzi do ich zagnieżdżenia. W Polsce z zapłodnienia in vitro mogą korzystać pary heteroseksualne, które są w związku małżeńskim lub nieformalnym.
Zobacz też:
Dni płodne to kilka dni w czasie cyklu miesiączkowego, kiedy można zajść w ciążę. Dni płodne zaczynają się po okresie przed wystąpieniem owulacji (jajeczkowania). Owulacja (nazywana też szczytem dni płodnych) występuje zazwyczaj około 14 dni przed kolejnym okresem. Owulacja pojawi się około dwa tygodnie przed następną miesiączką bez względu na to, czy kobieta ma okres co 21 dni, co 28, czy co 35. Aby mieć pewność, czy masz dni płodne zaraz po okresie i wiedzieć, kiedy jest najlepszy moment na zajście w ciążę, musisz znać datę ostatniej miesiączki (to jest pierwszy dzień cyklu miesiączkowego, obliczyć długość cyklu (prawidłowy może trwać 21 lub 35 dni, ważne żeby był regularny). Zestawiając te informacje stworzysz własny kalendarz dni płodnych, ułatwiający starania o dziecko. Spis treści: Kiedy są dni płodne po okresie? Czy zaraz po okresie są dni płodne? Jak obliczyć dni płodne przy nieregularnym okresie? Dni płodne po okresie: objawy Ile trwają dni niepłodne po okresie? Metody ustalania dni płodnych Dni płodne po okresie: wykres Kiedy są dni płodne po okresie? Przyjmuje się, że dni płodne zaczynają się od około 6 dni przed owulacją i trwają do 2 dni po jej zakończeniu. W cyklu 28-dniowym owulacja wypada w 14. dniu od rozpoczęcia ostatniej miesiączki (14. dzień cyklu), a dni płodne po okresie są około 7. dnia od rozpoczęcia ostatniej menstruacji (7. dzień cyklu). W cyklu 32-dniowym owulacja powinna rozpocząć się w 18. dniu od rozpoczęcia ostatniej miesiączki (18. dzień cyklu), a dni płodne po miesiączce zaczynają się w 11. dniu od rozpoczęcia ostatniego okresu (11. dzień cyklu). Choć komórka jajowa żyje tylko 24 godziny, plemniki są w stanie...
Menopauza i ciąża – czy to możliwe? Chociaż menopauza oznacza ostateczne pożegnanie się kobiety z płodnością, to jednak jest to proces rozłożony w czasie. W czasie menopauzy i po niej nie można zajść w ciążę, jest to jednak realne w okresie premenopauzy . To często ciąża nieplanowana, będąca zaskoczeniem dla kobiety i jej partnera. Opisujemy objawy premenopauzy i klimakterium. Wyjaśniamy, co to jest przedwczesna menopauza i jak rozpoznać pierwsze objawy ciąży po 40. Spis treści: Premenopauza a ciąża Pierwsze objawy ciąży a premenopauza Menopauza a ciąża Premenopauza a ciąża Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia menopauza to ostateczne ustanie miesiączkowania, po którym przez rok nie wystąpiło już żadne krwawienie. Menopauza to inaczej także przekwitanie lub klimakterium . W terminologii medycznej menopauza to ostatnia miesiączka w życiu kobiety, ale potocznie nazwą tą określa się cały okres klimakterium , w którym dochodzi do wygasania funkcji jajników i ustania płodności kobiety. Z reguły menopauza pojawia się u kobiet w przedziale wiekowym 45-55 lat, a poprzedza ją okres tzw. premenopauzy. Jego cechy charakterystyczne to spore wahnięcia w funkcjonowaniu organizmu kobiety, w tym przede wszystkim jej płodności. I to właśnie w tym czasie organizm kobiety jest wciąż zdolny do zapłodnienia. W czasie premenopauzy można zajść w ciążę (sprawdź: Pozytywny test ciążowy – co dalej? ). W okresie premenopauzy w jajnikach znajduje się mniejsza ilość pęcherzyków, które dodatkowo są bardziej odporne na działanie hormonu folikulotropowego (FSH), który pobudza dojrzewanie pęcherzyków Graafa i produkcję estrogenów. W związku z tym przysadka mózgowa zwiększa wydzielanie hormonu FSH, aby stymulować rozwój pęcherzyków, w efekcie czego komórki wzrastających pęcherzyków...
Testy ciążowe wykrywają poziom gonadotropiny kosmówkowej (hCG), która pojawia się w organizmie podczas ciąży. Na samym początku ciąży jest jej jednak niewiele (jej ilość wzrasta z upływem czasu), dlatego to, kiedy zrobisz test ciążowy, może mieć znaczenie. Jeśli wykonasz go za szybko, wynik będzie niemiarodajny. Kiedy w takim razie warto zrobić test ciążowy? Spis treści: Kiedy można zrobić test ciążowy? Rodzaje testów ciążowych Kiedy najwcześniej zrobić test ciążowy? Kiedy zrobić test ciążowy: rano czy wieczorem? Prawidłowy wynik testu ciążowego Kiedy można zrobić test ciążowy? To, że test ciążowy można zrobić już 10 czy 14 dni po zapłodnieniu, nie oznacza, że to faktycznie najlepszy moment. Zatem: kiedy najlepiej zrobić test ciążowy ? Test ciążowy o czułości co najmniej 800 IU/l lekarze polecają zrobić nie wcześniej niż w dniu spodziewanej miesiączki, a najlepiej minimum 2 dni po jej terminie. Krwawienie pojawiające się w tym terminie może być objawem zapłodnienia . Jeśli doszło do zapłodnienia, to może nie być miesiączka, ale objaw implantacji, czyli zagnieżdżenia się zarodka w jamie macicy (tzw. plamienie implantacyjne ). Jeśli miesiączka spóźnia się o tydzień, a na prawidłowo wykonanym teście widać dwie wyraźne kreski, masz prawie 100 proc. pewności, że jesteś w ciąży. Może się jednak zdarzyć, że test robiony w tym czasie nie wykryje ciąży. Dzieje się tak, jeśli test ma bardzo niską czułość (powyżej 800 IU/l) lub do owulacji i zapłodnienia doszło później. Wykonywanie testu ciążowego zaraz po współżyciu nie ma sensu. Ani przez kilka kolejnych dni. W tym czasie wynik testu będzie negatywny, nawet jeśli rzeczywiście jesteś w ciąży. Warto wiedzieć, że niektóre kobiety mogą zauważyć objawy ciąży w pierwszym tygodniu po zapłodnieniu – wtedy gdy na teście...
