Pompy insulinowe dla ciężarnych: dzięki nim pacjentka z cukrzycą typu 1 ma szansę urodzić zdrowe dziecko [WYWIAD]
Leczenie cukrzycy u ciężarnych jeszcze nigdy nie było takie skuteczne. O terapii nowoczesnymi pompami insulinowymi, zakupionymi przez WOŚP oraz o różnych typach cukrzycy, które mogą występować w ciąży, rozmawiamy z diabetologiem, dr Katarzyną Cyganek.
Pompy insulinowe dla kobiet w ciąży cierpiących na cukrzycę typu 1 refundowane są przez NFZ w 100 proc., nie obejmuje to jednak kobiet planujących ciążę, które skończyły już 26 lat. Z pomocą przychodzi Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Stworzony przez WOŚP Program Leczenia Osobistymi Pompami Insulinowymi Kobiet Ciężarnych z Cukrzycą typu 1 pozwala zarówno kobietom z cukrzycą typu 1, które już są w ciąży, jak i tym, które dopiero ją planują, wypożyczyć nowoczesną pompę insulinową. Jeżeli kobieta jest w trakcie planowania ciąży, wypożycza pompę na rok, jeśli jest ciąży - musi ją oddać 6-8 tygodni po porodzie.
kliknij baner i wygraj zdjęcie swojego dziecka na okładce „Mamo, To Ja”
Pompy insulinowe dla ciężarnych: wypożyczalnie WOŚP
O tym, jak ważne są pompy insulinowe dla ciężarnych cierpiących na cukrzycę typu 1 oraz o cukrzycy ciążowej rozmawiałam z dr hab.n.med. Katarzyną Cyganek, członkinią Rady Naukowej Programu WOŚP. Pierwotnie wywiad ukazał się w magazynie „Będę Mamą’ (2019 r., wyd. Edipresse).
Dzięki Wielkiej Orkiestrze Świątecznej Pomocy ciężarne z cukrzycą typu 1 mogą wypożyczać pompy insulinowe. Co to oznacza dla przyszłych mam?
dr hab.n.med. Katarzyną Cyganek: - U zdrowych kobiet poziom cukru we krwi w ciąży jest niższy. W cukrzycy jest to bardzo trudno osiągnąć. Z pomocą przychodzi terapia pompowa i nowe technologie, np. systemy monitorowania glikemii. Dzięki temu pacjentka z cukrzycą typu 1 ma szansę bezpiecznie przejść przez całą ciążę i urodzić zdrowe dziecko.
Jak działają pompy insulinowe oferowane przez WOŚP?
- Nowoczesne pompy insulinowe są zintegrowane z systemem monitorowania glikemii. Pacjentka nosi maleńki sensor do badania cukru we krwi. Informacja ta jest zbierana przez pompę. Te najnowsze technologicznie są wyposażone w dodatkowe funkcje, dzięki którym dopasowują podawanie insuliny do glikemii we krwi. Przestają podawać insulinę, gdy przewidują spadek poziomu cukru we krwi lub cukier osiągnie wartość niskiej glikemii i wznawiają podawanie insuliny, dopiero kiedy cukier wzrośnie. Taka pompa insulinowa ma też funkcję zwiększenia podaży insuliny, kiedy cukier we kwi pacjentki wzrośnie. Dzięki temu kobieta może czuć się bezpiecznie.
Pompa insulinowa w ciąży to duża wygoda?
- Tak, to ogromny komfort dla kobiet. Mówią, że mogą chociaż na chwilę wyłączyć się od myślenia o cukrzycy, bo najczęściej pacjentki narzekają, że ta choroba jest przy nich zawsze. Ciągle muszą myśleć o jedzeniu, podaniu insuliny, wysiłku, a w ciąży trudniej jest dopasować odpowiednie dawki, bo jest to czas błyskawicznych przemian. Dzięki nowoczesnej terapii pompowej, połączonej z monitorowaniem glikemii i nowoczesnymi funkcjami, ciężarne z cukrzycą mogą osiągnąć normoglikemię.
Jakie są normy?
- Cukry w zakresie 70-140 mg%. W przypadku zdrowej ciężarnej są jeszcze trochę niższe. Dzięki terapii pompowej ciężarne z cukrzycą typu 1 znajdują się w tym zakresie przez 80-85 proc. czasu. To jest wspaniały wynik! Dziesięć lat temu nawet nie myślałam, że coś takiego można osiągnąć, tymczasem coraz więcej naszych pacjentek ma takie bezpieczne wyniki. To jest niesamowite osiągnięcie i postęp!
I każda kobieta w ciąży może wypożyczyć pompę insulinową?
- Teoretycznie tak, tylko musimy też pamiętać, że może się okazać, że pomp jest za mało. Dlatego gorąco zachęcamy, żeby zgłaszać się już na etapie planowania ciąży. Wtedy można poczekać np. 2-3 miesiące na pompę, która się zwolni. W ciąży nie mamy takiej możliwości. Gdybym miała szacować na podstawie tego, ile pacjentek się do nas zgłasza, na pompach jest dzisiaj ok. 30-35 proc. kobiet planujących ciążę.
W Polsce jest 38 ośrodków. Czy obowiązuje rejonizacja?
- Nie. Zachęcam, żeby sprawdzać, które ośrodki mają pompy na stanie i zgłaszać się do nich.
Opiekuje się pani także pacjentkami z cukrzycą ciążową. Czym to się różni?
- Cukrzyca typu 1 to choroba, która istniała już przed ciążą i pacjentka wymaga leczenia insuliną przez całe życie. Przed ciążą może również wystąpić cukrzyca typu 2, którą często wystarczy leczyć tabletkami, a przygotowanie do ciąży wygląda w tym przypadku inaczej niż w cukrzycy typu 1, ale także często istnieje konieczność włączenia insuliny już na etapie planowania ciąży. Natomiast wszystkie kobiety bez cukrzycy przedciążowej w 1. trymestrze ciąży obowiązkowo wykonują badanie poziomu glukozy na czczo. Jeśli wynik jest poniżej 5,1 mmol/l, wtedy dopiero między 24-28. tygodniem ciąży wykonuje się trzypunktowy test obciążenia 75 g glukozy. Jeśli wynik jest nieprawidłowy, mówimy o cukrzycy ciążowej.
Jest jeszcze cukrzyca w ciąży, o której mówimy, kiedy na początku ciąży rozpoznajemy u kobiety cukrzycę wg kryteriów WHO. To zaburzenie zwykle wymaga insulinoterapii, a po ciąży może ustąpić, ale w większości przypadków będzie jednak wymagać leczenia. Najczęściej będzie to łagodne zaburzenie metaboliczne, gdzie wystarczy dieta lub tabletka.
W ciąży mogą występować:
- cukrzyca przedciążowa (1 i 2 typu)
- hiperglikemia w ciąży:
- cukrzyca ciążowa – najczęściej 2. połowa ciąży, rzadziej 1.
- cukrzyca w ciąży – od początku ciąży
Dlaczego to takie ważne, żeby poziom cukru w ciąży były prawidłowy?
- Najczęstszym powikłaniem zbyt wysokiej glikemii jest makrosomia, czyli dziecko o wadze urodzeniowej powyżej 4 kg. To groźne, bo takie dziecko jest „przekarmione-otłuszczone", poród jest dłuższy i trudniejszy. Łatwiej dochodzi do niedotlenienia mózgu dziecka i związane z tym powikłania. Zdarzają się też urazy w trakcie porodu – i u matki, i u dziecka. U noworodka są to najczęściej złamanie lub przesunięcie (dystocja) kości barkowej. To nie jest bardzo groźne dla życia, ale wymaga rehabilitacji, jest bolesne. Ponadto duże dziecko, oprócz powikłań okołoporodowych, może też mieć w wyniku niedotlenienia powikłania odległe. Są to m.in. dysgrafia, dysleksja, zaburzenia zachowania, niższa dojrzałość psychoruchowa, a w dorosłości skłonność do otyłości i chorób układu sercowo-naczyniowego.
Poza tym nawet w obecnych czasach, choć już rzadko, zdarzają się zgony wewnątrzmaciczne z powodu nieleczonej lub nierozpoznanej cukrzycy, nawet ciążowej. Cukrzyca ciążowa jest łagodniejszym schorzeniem niż cukrzyca w ciąży i cukrzyca typu 1 lub 2. U ok. połowy pacjentek wystarcza leczenie dietą. 50 proc. kobiet musi brać insulinę, z czego u 25 proc. pacjentek jest to 1 wstrzyknięcie insuliny długo działającej (nocnej), a u pozostałych 25 proc. - wielokrotne wstrzyknięcia insuliny krótko działającej, podawanej przed posiłkami i 1 nocnej.
Kobiety z cukrzycą ciążową boją się, że będą musiały być na insulinie przez całe życie.
- Nie, to nieuzasadniony strach! To czasowa insulinoterapia. Odstawiamy ją po porodzie od razu, czasami trwa to jeden lub dwa dni. Między 10-12. tygodniem po porodzie wykonujemy jeszcze raz test obciążenia glukozą i na tej podstawie stwierdzamy, czy są jakieś zaburzenia metaboliczne po ciąży.
Czy jest ryzyko, że mimo wszystko w przyszłości pojawi się cukrzyca?
- Tak. To jeden z największych czynników ryzyka cukrzycy. Zawsze mówię moim ciężarnym pacjentkom, że mają szczęście, bo już wiedzą, że jeśli nie będą się pilnować, to zachorują na cukrzycę.
A jak mają się pilnować?
- Po prostu stosować zasady zdrowego odżywiania. Ważne jest też utrzymywanie prawidłowej masy ciała po ciąży, czyli utrzymywanie się w środku wskaźnika BMI (22-23). Niezbędna jest także aktywność. Szacunki pokazują, że jeśli kobieta nie będzie przestrzegać zdrowej diety i utrzymywać prawidłowej masy ciała, to już do 5 lat od porodu może spodziewać się zaburzeń gospodarki węglowodanowej.
Co z kontrolowaniem cukru po porodzie?
- Jeśli mamy glukometr, badajmy od czasu do czasu cukier na czczo lub 2 godziny po posiłku. Krzywą cukrową robimy co dwa lata, szczególnie jeśli pacjentka nie wróci do prawidłowej masy ciała.
Zobacz także:
- Słownik cukrzycy typu 1: insulina, wymienniki, glikemia i inne ważne terminy
- Cukrzyca ciążowa - co to jest, objawy, normy, co jeść
- Objawy cukrzycy ciążowej: jak ją rozpoznać [OBJAWY]
Dr hab. n. med. Katarzyna Cyganek
Diabetolożka, specjalizuje się m.in. w leczeniu cukrzycy u ciężarnych