
Dwuznaki w języku polskim mają bardzo długą historię. Służą nam już od czasów, w których kształtowała się polszczyzna. Warto wiedzieć, że spotkać można je także w innych językach angielskim, niemieckim, czeskim, słowackim, francuskim, portugalskim, hiszpańskim i włoskim. Wyjaśniamy, jakie dwuznaki występują w polszczyźnie, skąd się wzięły i jaką rolę pełnią.
Spis treści:
Co to są dwuznaki?
Dwuznaki (zwane też digrafami) to zjawisko, które polega na połączeniu dwóch liter (spółgłosek), np. ch (c+h), rz (r+z), sz (s+z), cz (c+z).
Dwuznaki w języku polskim to:
- ch (np. w wyrazach: chleb, mucha, moich)
- cz (np. w wyrazach: czysty, poczekaj, tkacz)
- dz (np. w wyrazach: dzwonek, bardzo, widz)
- dź (np. w wyrazach: dźwig, chodźmy, żerdź)
- dż (np. w wyrazach: dżdżysty, drożdżowe, przejażdżka)
- sz (np. w wyrazach: szpak, szal, kasza)
- rz (np. w wyrazach: rzeka, marzenie, lekarz)
Dwuznaki w języku polskim to również spółgłoski zmiękczone za pomocą „i”, np.
- si w wyrazie siedlisko (s’-e-d-l-i-s-k-o),
- ni w wyrazie niebo (n’e-b-o)
- zi i mi wyrazie ziemia (z’e-m’a).
Dwuznaki tego typu pojawiają się zawsze, gdy dwie litery zostają zastąpione jedną głoską. Dlatego na pytanie: czy każdy dwuznak to jedna głoska, odpowiedź brzmi: tak, każdy dwuznak do jedna głoska. Ta definicja może okazać się bardziej zrozumiała dla dzieci – pod warunkiem, że najpierw wyjaśnimy im, czym głoski różnią się od liter.
Kiedy i po co pojawiły się dwuznaki?
Kiedy Polska przyjęła chrzest w 966 roku, musiała przyjąć alfabet łaciński. Należało go jednak dostosować do rodzimej wymowy. Dostosowanie to możliwe było dzięki wprowadzeniu dwuznaków. Za sprawą dwuznaków można było rozróżnić wymawiane głoski (np. głoskę „sz” zapisywano za pomocą dwuznaku „ss” lub trójznaku „ssz”). Rozróżnienie na „ó” i „u” również wynika z tego, ze w wyrazach wypowiadano te głoski nieco inaczej.
Zmiany zachodziły powoli, ponieważ wiele osób nie potrafiło pisać a ci, którzy pisali – przyjmowali zasady pisowni stopniowo (często posługując się słowami łacińskimi). Pierwszy polski słownik ortograficzny pojawił się w 1440 roku, kolejne prawidła wprowadzano przez całą epokę staropolską aż po czasy nowożytne i współczesne.
Dwuznaki w języku polskim: ćwiczenia
Znając wszystkie dwuznaki łatwo poradzić sobie ze wszystkimi poniższymi ćwiczeniami. Na wszelki wypadek na dole umieściliśmy klucz z prawidłowymi odpowiedziami.
Ćwiczenie 1.
Podaj wyrazy z jednym dwuznakiem i dwoma dwuznakami. A może spróbujesz podać wyraz, w którym występują aż trzy dwuznaki?
Ćwiczenie 2.
Uzupełnij wyrazy odpowiednimi dwuznakami
…ałwa
…ałwia
…eźba
…ept
…lupot
…arny
…arnisty
ko…eń
pła…ta
ja…..urka
pła……ka
warko…
mist…
odku…a…
…yn…
Ćwiczenie 3.
Uzupełnij zdania odpowiednimi dwuznakami.
Ma…ena za…ęła pie…enie …arlotki od wyję…a w…ystki… pot…ebny… …e…y z lodówki i …afek ku…ennych.
Ma… o…otę na …koladę z na…eniem o…e…owym, go…ką czy mle…ną?
By p…ygotować po…ęstunek wystar…y kupić je……e ……ypiorek, …od…ewki i …ereś…e.
W …eń Nau…y…ela w…yscy u……owie złożyli życze…a swym wy…owawcom.
…ary ko…ak wsko…ył na …afę a potem s…ował się pod pła……em tatu…a.
…esz g..ie jest …edziba wła… …asta?
U…ąd po…ty mieś… …ę w połud…owej …el…cy.
…o…my, pie…otą bę…e …yb…ej.
Pańs…ej wnu…ce jest bar..o do twa…y w dwó… warko..a….
Odpowiedzi do ćwiczeń
Ćwiczenie 1.
Przykłady wyrazów z jednym dwuznakiem: chatka, rzeka, gruszka, kaczątko, harcerz, dżungla, zieleń
Przykłady wyrazów z dwoma dwuznakami: dzięcioł, masztalerz, ciasteczko, porzeczka, brzemię, ciuchy,
Przykłady wyrazów z trzema dwuznakami: dziesięcina, mieszanie, pieczenie, miętoszenie, wierzenia, sieczkarnia, pięćdziesiąt
Ćwiczenie 2.
Chałwa
szałwia
rzeźba
szept
chlupot
czarny
ziarnisty
korzeń
płachta
jaszczurka
płaszczka
warkocz
mistrz
odkurzacz
czynsz
Ćwiczenie 3.
Marzena zaczęła pieczenie szarlotki od wyjęcia wszystkich potrzebnych rzeczy z lodówki i szafek kuchennych.
Masz ochotę na czekoladę z nadzieniem orzechowym, gorzką czy mleczną?
By przygotować poczęstunek wystarczy kupić jeszcze szczypiorek, rzodkiewki i czereśnie.
W Dzień Nauczyciela wszyscy uczniowie złożyli życzenia swym wychowawcom.
Szary kociak wskoczył na szafę a potem schował się pod płaszczem tatusia.
Wiesz gdzie jest siedziba władz miejskich?
Urząd poczty mieści się w południowej dzielnicy.
Chodźmy, piechotą będzie szybciej.
Pańskiej wnuczce jest bardzo do twarzy w dwóch warkoczach.
Zobacz także:

Rzeczownik to jedna z dwóch najważniejszych części mowy (drugą jest czasownik). Przykłady rzeczowników można mnożyć w nieskończoność. Wystarczy rozejrzeć się wokół siebie i wymienić przedmioty oraz osoby znajdujące się w zasięgu wzroku (ekran, okno, ołówek, filiżanka). A jeśli dodamy do tego nazwy rzeczy, osób i zjawisk, które są nam z różnych powodów szczególnie bliskie – przekonamy się, że rodzajów rzeczowników może być zdecydowanie więcej niż innych części mowy. Oto najważniejsze informacje o rzeczowniku. Spis treści: Rzeczownik – co to, pytania rzeczownika Podział rzeczowników Odmiana rzeczowników Rzeczownik – jakie funkcje pełni w zdaniu Rzeczownik: czym jest, na jakie pytania odpowiada? Rzeczownik to część mowy, która odpowiada na pytania: kto? co? Rzeczownik jest odmienną częścią mowy. Rzeczowniki możemy odmieniać przez przypadki i liczby. Rzeczownik ma też rodzaj (żeński, męski, nijaki, a w liczbie mnogiej - męskoosobowy i niemęskoosobowy). Za pomocą rzeczowników określamy: Osoby – np. mama, trener, przedszkolaki, Julia, Jakub Zwierzęta – np. koń, klacz, źrebię, smoki, pisklęta, Toffik Rośliny – np. tulipan, żyto, jabłoń, tuje, trzciny Miejsca/obiekty – np. miasto, mieścina, miasteczko, boiska, Przedmioty/rzeczy – np. ołówek, filiżanka, ciasto, zeszyty, przekąski Zjawiska pogodowe – np. burza, tęcza, mgła, śnieżyce Pojęcia – np. ambicja, rzetelność, odpowiedzialność, przyjaźń, charaktery, Czynności/stany – np. podskakiwanie, gotowanie, odpoczynek (to tzw. rzeczownik odczasownikowy). Podział rzeczowników Rzeczowników jest naprawdę dużo, dlatego istnieją różne sposoby ich klasyfikowania. Podział rzeczowników ma duże znaczenie, jeśli chodzi o...
![Najważniejsze informacje o czasowniku: definicja, pytania, odmiana, tryby [dużo przykładów]](https://s3.mamotoja.pl/newsy/najwazniejsze-informacje-o-czasowniku-definicja-pytania-odmiana-tryby-duzo-przykladow-121013-4_3.jpg)
Sama myśl o informacjach na temat czasownika przyprawia o zawrót głowy? Spokojnie. To tylko pozornie jedna z trudniejszych części mowy . Wszystkie tajemnice czasowników da się poznać, zrozumieć i zapamiętać. Zarówno jeśli chodzi o rodzaje, tryby i formy. Spis treści: Co to jest czasownik? Na jakie pytania odpowiada czasownik? Odmiana czasownika, przez co odmieniają się czasowniki Czasowniki osobowe i nieosobowe Czasowniki dokonane i niedokonane Co to jest czasownik? Czasownik to część mowy, dzięki której nazywamy czynności i stany. Można spotkać się również z informacją, że za pomocą czasownika można także nazywać wydarzenia. Przykłady czasownika w zdaniu: Idę do domu. Pomalowałam ściany na niebiesko. Upieczesz te pyszne pierniczki? Ania prawie zwariowała ze szczęścia. Dziecko gorączkowało cały wieczór. Kuba zbladł jak ściana. Jak widać – czasowniki rzeczywiście mogą oznaczać zarówno czynności (idę, pomalowałam, upieczesz), jak i stany (zwariowała, gorączkowało, zbladł). Na jakie pytania odpowiada czasownik? Najprościej mówiąc, czasownik odpowiada na pytania: Co robi? Co się z nim dzieje? Tak naprawdę jednak czasowniki odpowiadają na dużo więcej pytań. Pytania o czynność mogą przecież brzmieć: co robi? co robię? co robisz? co robimy? co robicie? co robią? (przykłady: idzie, idę, idziesz, idziemy, idziecie, idą) co zrobił? co zrobiła? co zrobiło? co zrobiłem? co zrobili? co zrobiliśmy? co zrobiliście? (przykłady: szedł, szła, szło, szedłem, szłam, szliśmy, szliście, szli) co zrobi? co zrobię? co zrobisz? co zrobimy? co zrobicie? co zrobią? co zrobimy? co zrobicie? (przykłady: pójdzie, pójdę, pójdziesz, pójdziemy, pójdziecie, pójdą) Jeśli...

Zanim przejdziemy do omówienia poszczególnych zagadnień, wyjaśnijmy, czym jest strona czasownika – to nic innego jak forma czasownika, dzięki której wiemy, jaka zależność zachodzi między wykonawcą czynności a przedmiotem czynności, o której mowa w zdaniu. Sprawdźmy, jakie strony czasownika mogą występować w języku polskim. Spis treści: Strona bierna i czynna – co to jest? Strona zwrotna czasownika Strony czasownika – ćwiczenia sprawdzające Strona bierna i czynna: co to jest? Zacznijmy od strony czynnej , ponieważ to właśnie ona występuje w języku polskim najczęściej. Po czym ją poznamy stronę czynną czasownika? Po tym, że w zdaniu podmiot jest (czynnym, aktywnym) wykonawcą danej czynności, tak jak na poniższych przykładach: Robert uwielbia biegać. Mama kąpie dziecko. Kasia obiera jabłko. Kuba wyrzucił śmieci. Ciocia upiekła sernik. Ze stroną bierną mamy zaś do czynienia, gdy podmiotem jest ktoś lub coś, co (biernie) podlega czynności, o której mowa w zdaniu. Stronę bierną czasownika poznamy ją po tym, że składa się z formy czasownika być, zostać oraz formy przymiotnikowej czasownika (np. uwielbiane, kąpane, obierane, wyrzucone, upieczony): Bieganie jest uwielbiane przez Roberta. Dziecko jest kąpane przez mamę. Jabłko jest obierane przez Kasię. Śmieci zostały wyrzucone przez Kubę. Sernik został upieczony przez ciocię. Jak widać na powyższych przykładach, zamiana strony czynnej na stronę bierną wymaga zmiany szyku zdania. Co należy zrobić, by zmienić czynną formę czasownika na bierną? Ułożyć zdanie tak, by wyraz oznaczający podmiot w tym zdaniu stał się dopełnieniem. A jak zmienić bierną formę bierną czasownika na czynną? Analogicznie – ułożyć zdanie tak, by...