Zaburzenia integracji sensorycznej - objawy, przyczyny, terapia
Zaburzenia integracji sensorycznej powodują, że dziecko cierpi na nadwrażliwość lub podwrażliwość zmysłową. Trudno mu się ubrać, skupić, chodzić itd. O zaburzeniach integracji sensorycznej może świadczyć np. nadwrażliwość lub niewrażliwość na dotyk, zaburzenia równowagi, unikanie bliskości.
Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej niektórzy postrzegają jako niegrzeczne. Tymczasem ich „złe zachowanie” wynika z niewłaściwej obróbki informacji, w której mózg się... trochę pogubił. Bywa też, że takie dzieci są uważane „dziwne”, ponieważ nie chcą lepić z plasteliny, nie chcą chodzić boso, nie dają się czesać. Również przez to, że unikają kontaktu z niektórymi kształtami, fakturami, przedmiotami, wolniej się rozwijają. Przy zaburzeniach integracji sensorycznej wskazana jest odpowiednia terapia, jednak pierwszym krokiem jest diagnoza takich zaburzeń.
Spis treści:
- Zaburzenia integracji sensorycznej - co to jest?
- Nadwrażliwość i podwrażliwość sensoryczna
- Zaburzenia czucia głębokiego
- Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka
- Inne objawy zaburzeń integracji sensorycznej
- Zaburzenia integracji sensorycznej – przyczyny
- Zaburzenia integracji sensorycznej u dorosłych
- Zaburzenia integracji sensorycznej - test
Zaburzenia integracji sensorycznej - co to?
Zaburzenia integracji sensorycznej to nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu nerwowego dziecka lub osoby dorosłej, przejawiają się one reakcją, która jest nieadekwatna do sytuacji, w której się znajduje. Zaburzenia SI nie wynikają z wad narządu słuchu czy wzroku, ale niewłaściwej organizacji bodźców przez układ nerwowy.
Te dysfunkcje mogą wystąpić u dzieci zdrowych (w normie intelektualnej), ale też u dzieci z niepełnosprawnością intelektualną lub ruchową, autyzmem, mózgowym porażeniem dziecięcym. Nasilenie objawów może być różne. Pierwsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej można zauważyć już u niemowląt – występuje wtedy płaczliwość u dziecka, niepokój, a także problemy z ssaniem. Gdy takie zaburzenia zostaną zdiagnozowane - terapeuta opracowuje program zajęć i odpowiednich ćwiczeń.
Nadwrażliwość i podwrażliwość sensoryczna
- Nadwrażliwość - występuje, gdy próg pobudliwości jest obniżony. Do pobudzenia potrzebna jest wtedy niewielka siła i liczba bodźców. Nadwrażliwość sensoryczna prowadzi do unikania bodźców.
- Podwrażliwość - jest wtedy, gdy próg pobudliwości jest podwyższony. Potrzebna jest znacznie większa siła i liczba działających bodźców. Podwrażliwość polega więc na poszukiwaniu bodźców.
Zaburzenia czucia głębokiego
Czucie głębokie (kinestezja) polega na odczuwaniu poszczególnych elementów ciała w przestrzeni, a także względem siebie. Zaburzenia czucia głębokiego przejawiają się zazwyczaj w trudnościach w koordynacji ruchowej - występuje wtedy brak płynności ruchów, niezgrabność w poruszaniu się. Zaburzenia czucia głębokiego mogą doprowadzić do wykluczenia społecznego dziecka, a także trudności w rozwoju.
Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka
Najczęstsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej to:
- Nadwrażliwość na dotyk. Dziecko odczuwa dotyk jako bardzo silny, drażni je nawet lekkie chuchnięcie. Kąpiel, nakładanie ubrań, drapiąca metka potrafią być dla niego nie do zniesienia.
- Niewrażliwość na dotyk. Dziecko może być też niewrażliwe na dotyk i ciągle poszukiwać bardzo silnych wrażeń: rzucać się na podłogę, zderzać z kolegami itd. Może też nie odczuwać zimna, gorąca, wilgoci.
- Nadwrażliwość słuchowa. Tak, jak dziecko może zbyt silnie reagować na dotyk, tak również bodźce słuchowe mogą być dla niego trudne do zniesienia, np. gwizd, huk pękającego balonu.
- Niechęć do huśtawki. Zaburzenia w układzie przedsionkowym dziecka powodują zaburzenia równowagi. To dlatego nawet widok huśtających się dzieci jest dla niego trudny do zniesienia. Nie ma mowy, aby takie dziecko samo usiadło na huśtawce i zaczęło się bujać.
- Zaburzenia równowagi. Dziecko z zaburzeniami integracji sensorycznej może być bardzo niezdarne, nie trafiać w drzwi, źle szacować odległość, potykać się o własne nogi. Zachowuje się tak, jakby nie czuło własnego ciała.
- Kłopoty z poruszaniem się. Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej mogą zacząć chodzić później niż ich rówieśnicy. Kiedy się nauczą, bywa, że są niezdarne, mało sprawne manualnie.
- Poszukiwanie silnych wrażeń. Dziecko może też poszukiwać silnych wrażeń, żeby się w ten sposób „dostymulować”. Wtedy non-stop będzie chciało kręcić się na karuzeli, huśtać na huśtawce, tarzać, rzucać, skakać, uderzać, itd.
- Trudności z mówieniem. Dziecko może mieć problem z płynnością mowy, wymawianiem niektórych głosek lub poprawnym budowaniem zdań.
- Unikanie bliskości. Dziecko jest nieposłuszne, ucieka, unika dorosłych, nie chce się przytulać.
- Mała sprawność manualna. Dziecku sprawiają problemy proste czynności: odkręcenie kranu, zapięcie guzików, utrzymanie ołówka, zakręcenie butelki itd.
Inne objawy zaburzeń integracji sensorycznej
Objawy wymienione w infografice oczywiście nie wyczerpują tematu zaburzeń integracji sensorycznej. To tylko te najbardziej „książkowe”. Rodzic powinien też zwrócić uwagę, gdy jego dziecko:
- ma trudności z samodzielnym żuciem i przełykaniem
- woli papkowatą konsystencję pokarmów
- ma trudności z dłuższym utrzymaniem głowy w pozycji pionowej - podpiera ją ręką, kładzie głowę
- jest niespokojne, płaczliwe, nadwrażliwe emocjonalnie, z trudnością zasypia
- źle znosi czynności higieniczne: obcinanie paznokci, czesanie, ścinanie włosków, czyszczenie uszu, mycie twarzy, smarowanie kremem
- czuje się zagubione w nowym miejscu, dużo czasu zajmuje mu zdobycie orientacji
- nie ma dominacji jednej ręki, z trudnością posługuje się nożyczkami, słabo rysuje po śladzie.
Zaburzenia integracji sensorycznej – przyczyny
Przyczyn zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka jest wiele. Do czynników sprzyjających występowaniu zaburzeń integracji sensorycznej u dziecka zaliczamy:
- różnego rodzaju nieprawidłowości, np. wady słuchu, wzroku
- picie alkoholu przez kobietę w ciąży oraz palenie papierosów
- przyjmowanie przez kobietę w ciąży niektórych leków
- choroby zakaźne w ciąży
- przedwczesny poród
- rodzenie przez cesarskie cięcie
- komplikacje w czasie porodu, np. niedotlenienie dziecka
- ograniczone interakcje dziecka w rówieśnikami.
Zaburzenia integracji sensorycznej u dorosłych
Z zaburzeń przetwarzania sensorycznego się nie wyrasta, dorośli również się z nimi borykają. Mogą one być niezdiagnozowane w dzieciństwie, a co za tym idzie – niepoddawane terapii. Nie zmienia to jednaka faktu, że wpływają one na życie dorosłego człowieka. Wraz z wiekiem zaburzenia integracji sensorycznej mogą jedynie ewoluować i przybierać inną formę (np. problemy z wykonywaniem ćwiczeń ruchowych, poruszaniem się, a także orientacją w terenie). Jeśli osoba dorosła w dzieciństwie nie miała zdiagnozowanych zaburzeń integracji sensorycznej i nie była ich świadoma – często zdarza się, że „wypracowała” już sobie własne metody funkcjonowania, jednak jakość życia takich ludzi często jest obniżona. Dla osób dorosłych z zaburzeniami integracji sensorycznej także prowadzone są odpowiednie terapie i ćwiczenia.
Zaburzenia integracji sensorycznej - test
Żeby rozpoznać zaburzenia integracji sensorycznej, należy przeprowadzić diagnozę, którą wykonuje specjalista na podstawie obserwacji dziecka podczas zabawy, rozmowy z rodzicami, a także analizie odpowiednich kwestionariuszy lub testów wypełnionych przez dziecko. Jednak wcześniej w zorientowaniu się, czy maluch ma zaburzenia integracji sensorycznej – rodzicowi mogą pomóc testy, które można znaleźć w Internecie. Jest to zbiór pytań o zachowania dziecka. Odpowiedzi mogą nakierować rodzica, czy dziecko boryka się z zaburzeniami integracji sensorycznej.
Zobacz także: