Refluks u noworodka – po czym go poznać i jak pomóc dziecku?

Refluks u noworodka, który objawia się ulewaniem, często jest zjawiskiem fizjologicznym, które mija samoistnie. Na ulewanie cierpi wiele niemowląt od 2. do 8. miesiąca życia. Jeśli jednak ulewanie jest obfite lub przedłuża się powyżej 12. miesiąca, a zwłaszcza jeśli dziecko źle przybiera na wadze, konieczne jest leczenie. Wyjaśniamy, po czym poznać refluks u noworodka i jak karmić noworodka z refluksem.

Spis treści:

• Co to jest refluks?
• Po czym poznać refluks u noworodka?
• Co jest przyczyną refluksu u noworodków i niemowląt?
• Jak pomóc noworodkowi z refluksem?
• Jak karmić noworodka z refluksem?

Co to jest refluks?

Refluks, czyli choroba refluksowa przełyku, to schorzenie polegające na cofaniu się kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Dzieje się tak, kiedy nieprawidłowo działa dolny zwieracz przełyku. W normalnych warunkach niejako zamyka on żołądek po tym, jak trafi do niego przełknięty pokarm.

Uwaga: u niektórych dzieci cierpiących na refluks treść żołądkowa zarzucana jest nie tylko do przełyku, ale dalej – trafia do krtani lub oskrzeli, co powoduje dodatkowe komplikacje.

Refluks i ulewanie u niemowlaka – to nie to samo. Ulewa większość niemowląt, to zjawisko fizjologiczne. O niegroźnym ulewaniu mówimy, jeśli nie jest ono zbyt obfite i dopóki nie towarzyszą mu dodatkowe objawy, jak np. chlustające wymioty, napady świszczącego oddechu, spadek apetytu i masy ciała, przewlekły kaszel.

Po czym poznać refluks u noworodka?

Rodzice często zastanawiają się, jakie objawy daje refluks u noworodka i niemowlaka. Można go rozpoznać po tym, że dziecko ulewa, czasem wymiotuje chlustająco, najczęściej zaraz po karmieniu, ale zdarza się, że także między posiłkami czy w nocy. Przy tych objawach niemowlę często płacze z powodu bólu (pieczenie w przełyku). Wymioty bywają czasem zabarwione krwią.

Podejrzenie refluksu u noworodka i niemowlęcia powinny też wzbudzić następujące objawy:

• napady świszczącego oddechu,
• spadek apetytu,
• spadek masy ciała,
• płaczliwość,
• przewlekły kaszel,
• chrypka,
• duszność,
• nawracające zapalenia krtani
• niedokrwistość,
• częsta chrypka,
• nocne napady kaszlu (1-3 godziny od zaśnięcia).

Uwaga! Czasami jedynym objawem refluksu u noworodka lub niemowlęcia jest płacz, prężenie i odginanie głowy do tyłu podczas karmienia – jest to tzw. zespół Sandifera.

Warto pamiętać, że dziecko, które ma refluks, często cierpi na nawracające obturacyjne zapalenia oskrzeli, nawracające zapalenie krtani, zapalenia ucha środkowego i zapalenie zatok nosa (starsze dzieci). Choroba ta może również przyczyniać się do występowania astmy oskrzelowej.

Długotrwały refluks u dziecka może spowodować zapalenie przełyku, które trzeba intensywnie leczyć.

Co jest przyczyną refluksu u noworodków i niemowląt?

Najczęstsza przyczyna refluksu u noworodka i niemowlęcia to niedojrzałość układu pokarmowego dziecka. Polega ona na tym, że występuje zmniejszone napięcie zwieracza dolnego przełyku, przełyk jest krótki, a dodatkowo jest duży kąt między przełykiem a wpustem żołądka. U chorego maluszka istnieje też mniejsza podatność na rozciąganie żołądka pod wpływem dużej ilości pokarmu oraz słabsza motoryka dwunastnicy. Cofaniu się treści żołądka sprzyja również długie pozostawanie w pozycji leżącej.

Refluks u noworodka i niemowlęcia może być także spowodowany np. zburzeniami pracy przewodu pokarmowego, zwężeniem odźwiernika żołądka. Przyczyną może być też nietolerancja jakiegoś pokarmu (np. białka mleka) czy też infekcja układu moczowego. Niekiedy ulewanie i wymioty mogą być również spowodowane niektórymi zaburzeniami metabolicznymi.

Jak pomóc noworodkowi z refluksem?

Najczęstszym postępowaniem w przypadku noworodka cierpiącego na refluks jest zmiana sposobu karmienia. Dzięki temu można zapobiegać cofaniu się zawartości żołądka do przełyku. Zmiana ta polega na:

• karmieniu w pozycji, w której dziecko jest ułożone bardziej pionowo i jest bardziej wyprostowane; dotyczy to zarówno niemowląt karmionych piersią, jak i mieszankami mlecznymi;
• karmieniu gęstszą mieszanką mleczną w przypadku niemowląt niekarmionych piersią.

Należy także unikać karmienia dziecka, gdy jest ono niespokojne albo płacze.

Jeśli refluks u niemowlęcia jest mocno nasilony (ulewanie u niemowlaka jest częste i intensywne, maluch wymiotuje niezależnie od pory dnia i nocy), należy skonsultować się z lekarzem. Takie dziecko warto układać do snu na brzuchu na skośnie ustawionym materacu (główka wyżej niż biodra). Pozycja ta zmniejsza ryzyko, że dziecko wciągnie treść żołądkową do dróg oddechowych i zachłyśnie się.

Najbardziej niepokojące jest, jeśli objawy refluksu utrzymują się powyżej 12.–15. miesiąca życia (podobnie jak pojawienie się ich u dziecka, które wcześniej było zdrowe).

Jak karmić noworodka z refluksem?

Po konsultacji z lekarzem konieczna jest zmiana sposobu żywienia. Należy też pionizować dziecko po posiłku, można podawać mieszanki antyrefluksowe (AR), które po spożyciu pęcznieją w żołądku i utrudniają cofanie się pokarmu.

Dziecko karmione sztucznie, które ma uczulenie na białka mleka krowiego, powinno pić preparaty mlekozastępcze, np. Nutramigen, Elcare. Czasami lekarz decyduje się na podanie leków, które wzmacniają mięśnie przełyku i żołądka oraz chronią śluzówkę przełyku. Przy prawidłowym leczeniu wymioty i ulewania szybko ustępują. Dziecko zaczyna też przybierać na wadze.

Zobacz, jak powinna przebiegać wizyta u pediatry z dzieckiem:

Zobacz aktualny schemat żywienia niemowląt.

Zobacz też:

• Zachłystowe zapalenie płuc – jak tego uniknąć?
• Wymioty u niemowlaka – jak postępować?
• Dziecko wymiotuje w nocy – przyczyny, objawy, leczenie

Konsultacja merytoryczna

prof. Maria Korzon

Pediatra, onkolożka, gastrolożka. Jest m.in. Konsultantem Wojewódzkim Pediatrii, członkinią Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, członkinią Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej, prezeską oddziału gdańskiego Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego