Szczepienie na polio nadal jest potrzebne, mimo że ostatni przypadek choroby odnotowano w Polsce w latach 80. Po ospie prawdziwej polio może być drugą chorobą na świecie, która dzięki szczepieniom ochronnym zostanie całkowicie wyeliminowana. Wieloletni program szczepień pozwolił zlikwidować polio w naszym kraju. Jednak dopóki choroba występuje w Azji i Afryce, ciągle istnieje ryzyko, że zostanie przeniesiona do Europy i Polski, a wtedy dzieci niezaszczepione mogą zachorować. Gdyby do tego doszło, część z nich może zostać kalekami na całe życie.

Reklama

Spis treści:

Polio – szczepienie i dostępne szczepionki

Szczepienie przeciw polio jest obowiązkowe i odbywa się zgodnie z kalendarzem szczepień. W Polsce dostępne są dwa typy szczepionek przeciw polio:

  • szczepionka inaktywowana (IPV) – zawiera trzy typy zabitych szczepów poliowirusów, podawana domięśniowo.
  • szczepionka żywa (OPV) – zawierająca trzy typy atenuowanych szczepów wirusów polio, podawana doustnie.

Obie szczepionki powodują produkcję przeciwciał, które zapobiegają przedostaniu się wirusów do ośrodkowego układu nerwowego i wywołaniu porażenia. Szczepionka OPV powoduje tzw. odporność jelitową, czyli stymulację do produkcji przeciwciał w nabłonku jelit, lepiej zapobiega przenoszeniu się wirusa pomiędzy ludźmi, lecz budzi sporo kontrowersji, dlatego obecnie szczepienie na polio przeprowadzane jest preparatem IPV.

Szczepienie przeciw polio

Od 2016 r. wszystkie dzieci w Polsce dostają bezpłatnie inaktywowaną szczepionkę przeciw polio — (IPV), „zabitą’’. Nie dostają już szczepionki żywej (OPV), ponieważ zawierała żywe, osłabione wirusy, wywołujące w rzadkich przypadkach (1 na 2-4 mln dawek) porażenia u osoby szczepionej lub osoby z jej otoczenia (o osłabionej odporności lub niezaszczepionej). W Polsce w latach 2000-2013 wystąpiło 12 takich zachorowań: niedowłady mięśni po kilku tygodniach ustąpiły u wszystkich dzieci.

Zobacz także

Polio – kalendarz szczepień

Zgodnie z kalendarzem szczepień obowiązkowych, szczepionka polio domięśniowa (IPV) podawana jest 4 razy:

  • 3-4. miesiącu życia,
  • 5-6. miesiącu życia,
  • 16-18. miesiącu życia,
  • 6. roku życia.

Przyjęcie szczepienia na polio zgodnie z takim schematem daje odporność na całe życie.

Możliwe NOP po szczepieniu przeciw polio

Po szczepieniu preparatem IPV (zabita) bardzo rzadko występują objawy miejscowe: ból, zaczerwienienie, stwardnienie, obrzęk w miejscu ukłucia. Rzadko mogą wystąpić inne powikłania po szczepionce na polio: bóle głowy, wymioty, biegunka. Szybko ustępują. Przeciwwskazaniem do szczepień szczepionką IPV jest wystąpienie reakcji nadwrażliwości po poprzednim szczepieniu.

Polio – historia szczepienia

Powszechne szczepienia na polio rozpoczęły się w Polsce pod koniec lat 50. ubiegłego wieku. Stosowano wówczas szczepionkę inaktywowaną Salka (IPV). W roku 1959 zaczęto dodatkowo podawać szczepionkę Koprowskiego, żywą (OPV) typ 3-FOX. W 1960 roku wystąpiły zakażenia polio wywołane żywym wirusem identycznym z podawanym w doustnej szczepionce typu 3-FOX. Chorowały osoby nieszczepione, które miały kontakt z osobami zaszczepionymi żywą szczepionką. W 1961 roku wycofano więc z użytku szczepionkę polio typu 3 i wprowadzono dodatkowe szczepienia żywą szczepionką Sabina typ 2-P712. W 1967 roku zrezygnowano ze szczepionki IPV.

W 1968 roku wrócono do szczepionki OPV typu 3. Zaobserwowano wtedy istotny wzrost zachorowań – na polio zachorowały 464 osoby, 17 z nich zmarło. 341 przypadków było spowodowanych wirusem typu 3. W latach 1979-1998 zanotowano w Polsce 35 przypadków ostrych porażeń związanych polio. Chorowały przede wszystkim dzieci niezaszczepione z powodu przeciwwskazań lub szczepione na polio niezgodnie z kalendarzem szczepień. W 2000 roku ponownie do doszczepiania zaczęto stosować szczepionkę IPV.

Do 2016 roku wszystkie dzieci w ramach szczepienia obowiązkowego otrzymywały tzw. żywą szczepionkę na polio – OPV, która zawierała żywe wirusy. Była ona podawana doustnie. Obecnie otrzymują szczepionkę atenuowaną – IPV, podawaną domięśniowo. Jest bezpieczniejsza i powoduje mniej powikłań.

Choroba polio w Polsce

Do najlepiej opisanej epidemii polio doszło w latach 50.-60. ubiegłego wieku. Dotknęła Europę i Stany Zjednoczone. Na szczęście ok. 95 proc. zachorowań przebiegło bez powikłań. Te pojawiły się w przypadku 1-2 proc. chorych. Jeśli chodzi o Polskę, to szacuje się, że w naszym kraju na polio zachorowało wtedy 20-25 tysięcy osób. W ostrej fazie choroby pojawiały się porażenia mięśni, następnie trwał długi okres rehabilitacji – w tym czasie pacjenci odzyskiwali sprawność lub znacznie ją odzyskiwali.

Niestety w latach 80., po 20-40 latach od zachorowania pierwotnego u części osób pojawiły się nowe objawy, które zostały nazwane zespołem post-polio. Zapadło na niego 25-85 proc. ludzi, którzy wcześniej przechodzili porażenną postać polio. Lekarze podejrzewają, że jest to wynik uszkodzenia lub przeciążenia przerośniętych w wyniku choroby motoneuronów (neuronów ruchowych). Do dzisiaj żyją w Polsce ludzie, którzy w dzieciństwie przeszli porażenną postać polio. Część z nich doświadcza zespołu post-polio.

Co to jest polio?

Poliomyelitis (inaczej: polio, nagminne porażenie dziecięce, choroba Heinego-Medina) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez poliowirusy. Zakażenie najczęściej szerzy się drogą pokarmową przez przedmioty i środki spożywcze zakażone wydzielinami z gardła lub kałem oraz drogą kropelkową. Wirusy namnażają się w jelitach i przedostają się do krwi. Jeśli dostaną się do ośrodkowego układu nerwowego, mogą wywoływać uszkodzenie nerwów i częściowe lub całkowite porażenie mięśni.

Są trzy typy wirusów polio. Zachorowanie spowodowane przez jeden nie chroni przed pozostałymi typami;

  • Typ 1 – najczęściej wywołujący epidemie i będący przyczyną ciężkich postaci porażennych.
  • Typ 2 – jest najłatwiejszy do eradykacji (prawdopodobnie już wyeliminowany – ostatni raz wyizolowany w 1999) i uznawany za endemiczny (występujący tylko w niektórych rejonach świata).
  • Typ 3 – najprawdopodobniej zostanie wyeliminowany jako ostatni.

Polio zostało pierwszy raz opisane w latach 1849-1890 przez dwóch lekarzy, Niemca i Szweda, od których nazwisk pochodzi potoczna nazwa choroby wywołanej wirusami poliomyelitis – choroba Heinego-Medina. Prawidłowa nazwa to poliomyelitis anterior acuta, czyli zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego.

Objawy choroby Heinego-Medina (polio)

Typowe objawy polio to:

  • bóle głowy,
  • uczucie ogólnego rozbicia,
  • biegunka,
  • uczucie sztywności karku i pleców,
  • podwyższona temperatura.

Najgroźniejszym objawem jest porażenie mięśni – rąk, nóg, ale także porażenie mięśni oddechowych. Mogą przeminąć, ale mogą też mieć charakter trwały. Porażenia mięśni oddechowych mogą prowadzić do zgonu.

Zobacz też:

Reklama
Konsultacja merytoryczna

dr Paweł Grzesiowski

Pediatra, immunolog, prezes Fundacji „Instytut Profilaktyki Zakażeń”, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19, autor wielu publikacji na temat profilaktyki, immunologii i szczepień
Reklama
Reklama
Reklama