Plan daltoński: co to jest i na czym polega? Założenia i filary planu daltońskiego

Głównym założeniem planu daltońskiego w przedszkolu lub szkole jest przygotowanie dzieci do samodzielnego funkcjonowania w dorosłym życiu. To system, który oparty został na wolności. Wolność w rozumieniu planu daltońskiego oznacza samodzielność, przejmowanie inicjatywy, wybór i odpowiedzialność za swoją pracę – zarówno u nauczycieli, jak i dzieci.

Co to jest plan daltoński?

Plan daltoński polega na edukacji dzieci od najmłodszych lat w poszanowaniu ich wolności, w tym wolnego wyboru. Plan zakłada, że życie w szkole ma przypominać wspólnotę. Wszyscy współpracują ze sobą – nauczyciele, uczniowie i rodzice. Dzięki współpracy z innymi uczniowie uczą się pracy w grupie, szacunku do pracy i odpowiedzialności za wykonane przez siebie zadania. Wszystko to w atmosferze wzajemnego poszanowania, bez względu na wiek i obejmowane stanowisko.

Kto stworzył plan daltoński?

Twórczynią planu daltońskiego jest Helen Parkhurst, amerykańska nauczycielka. Parkhurst przez 4 lata współpracowała z Marią Montessori, autorką znanej na całym świecie pedagogiki Montessori. W trakcie swojej pracy Parkhurst przez jakiś czas obejmowała stanowisko dyrektorki wszystkich placówek Montessori w Stanach Zjednoczonych.

Helen Parkhurst zaczęła pracę jako pedagog w wieku zaledwie 17 lat. Już wtedy zauważyła, że system edukacji nie działa tak, jak powinien. Sprzeciwiała się systemowi, który zmusza ucznia do uczenia się formułek na pamięć. Pragnęła zmiany – chciała, aby dzieci były wspierane na każdym etapie swojej edukacji, a podejście do uczniów zindywidualizowane. Zmiany zaczęła od siebie, w prowadzonej przez siebie klasie: starsze dzieci miały wspierać młodsze w nauce, zmieniono także układ mebli w sali, w której uczyły się dzieci. Wdrożone zmiany dały początek rewolucji w systemie nauczania – powstaniu planu daltońskiego.

Filary planu daltońskiego i jego założenia

Plan daltoński składa się z czterech podstawowych filarów:

• Współpraca – szkoła ma funkcjonować jako wspólnota. Wszyscy, włącznie z dyrekcją, nauczycielami, rodzicami i uczniami powinni współpracować i umieć się wspólnie zorganizować. Pomoc, nauka i komunikacja pełna szacunku to jedno z najważniejszych założeń planu daltońskiego.
• Wolność i odpowiedzialność – w planie daltońskim obowiązuje podstawa programowa, jednak w szkołach i przedszkolach daltońskich plan nauczania pozwala uczniowi lub przedszkolakowi na samodzielne organizowanie pracy. Tematy oraz terminy są z góry wiadome, dzięki czemu uczeń jest w stanie zaplanować swoją pracę i co najważniejsze, w pełni ponosi on odpowiedzialność za jej efekty.
• Samodzielność – czyli niezależność w szukaniu rozwiązań. Jeżeli uczeń chce się czegoś nauczyć, powinien zrobić to sam. Taka postawa uczy mocy sprawczej i umiejętnością rozwiązywania problemów w dorosłym życiu.
• Refleksja – zadaniem ucznia jest umiejętność ocenienia swojej pracy i jej odpowiedniej argumentacji. Uczy to wyciągania wniosków i pomaga odkryć, jak przebiega u ucznia system uczenia się.

Jeszcze jednym równie ważnym założeniem planu daltońskiego jest skuteczność. Oznacza ona efektywną naukę przy sprawiedliwym wykorzystaniu czasu i wysiłku w nią włożonego.

Jakie korzyści niesie plan daltoński?

Metoda daltońska odrzuca wartości, które stresowały w dzieciństwie niejednego ucznia. W szkole daltońskiej nie ma miejsca na rywalizację czy hierarchizację. Zamiast tego propaguje się szacunek i współpracę. Uczniowie uczący się tą metodą, jeśli czegoś nie wiedzą, mają pełne prawo do konsultacji i pomocy kolegi w ławki. Dopiero wtedy, kiedy nie będą mogli wspólnie rozwiązać problemu, powinni zwrócić się do nauczyciela.

Plan daltoński przygotowuje do dorosłego życia i uczy:

• szacunku,
• współpracy,
• pracy w grupie,
• samodzielnego rozwiązywania problemów.

Wszystkie te cechy przygotują dziecko do dorosłego życia i warunków panujących w pracy i szerzej – w społeczeństwie.

Plan daltoński w przedszkolu a w szkole

Metoda daltońska dostosowana jest do szkół i przedszkoli. Placówki daltońskie zyskują coraz większą popularność na świecie, w tym także w Polsce. Przedszkola daltońskie różnią się od placówek publicznych. Ważne jest nie tylko stosowanie się do filarów samej metody, ale też aranżacja przestrzeni. W salach wydzielone są poszczególne przestrzenie: przestrzeń do zabawy, nauki, wyciszenia się i przestrzeń osobista, gdzie dziecko może odłożyć swoje rzeczy. Sala powinna być spójna i nierozpraszająca. Zamiast leżakowania jest czas na odpoczynek. Nie ma podziału na grupy wiekowe. Zabawki mają być praktyczne i mieć walory edukacyjne – podobnie jak w przypadku zabawek Montessori.

W szkołach daltońskich jest realizowana podstawa programowa. Jednak tuż obok nauki są obowiązki i dodatkowe zadania. W klasach daltońskich są kolorowe tablice, na których każdy uczeń ma przypisane jakieś zadanie, które w danym dniu musi wykonać. Kolejnym elementem jest zegar daltoński, dzięki któremu dzieci mają wgląd, ile zajmuje im konkretna czynność i ile czasu będą potrzebowały do jego wykonania. Na koniec tygodnia wspólnie omawia się zadania i ocenia ich wykonanie.

Zobacz także:

• Przedszkole waldorfskie: co to jest? Założenia i opinie
• Kompetencje kluczowe w przedszkolu – czym są, jak się je kształtuje?
• Obowiązek przedszkolny: kto mu podlega i od jakiego wieku trzeba iść do przedszkola?