Przyszła mama i pracodawca

Żona odbywa obecnie staż opłacony przez urząd pracy, który kończy się w czerwcu. Jest w ciąży. Termin porodu ma wyznaczony na sierpień. Czy może liczyć, że będzie traktowana jak „normalna” pracownica. Czy będzie miała prawo do urlopu macierzyńskiego?

Wszystko zależy od tego, jaka umowa wiąże żonę z pracodawcą. Stażyści są z reguły zatrudnieni na umowę zlecenie lub o dzieło – tego rodzaju umowy nie ulegają przedłużeniu do dnia porodu i nie przysługuje po nich urlop macierzyński. Gdyby żona była jednak zatrudniona na umowie na czas określony, ta zostałaby przedłużona do dnia porodu i żona mogłaby skorzystać z urlopu macierzyńskiego. Radzimy to sprawdzić w urzędzie pracy.

Z końcem kwietnia szef wręczył mi wymówienie (byłam zatrudniona na czas nieokreślony). Teraz okazało się, że jestem w ciąży. Czy mogę liczyć na to, że zostanę przywrócona do pracy?

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę z pracownicą w ciąży tylko w wyjątkowych wypadkach: gdy zakład ogłasza upadłość lub jest w stanie likwidacji albo gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy (czyli tzw. zwolnienie dyscyplinarne). W opisanej sytuacji pracodawca ma obowiązek cofnąć wypowiedzenie. Gdyby tego nie zrobił, możesz wystąpić do sądu o przywrócenie cię do pracy. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego możesz się tego domagać, chociaż w chwili wypowiedzenia nie kwestionowałaś decyzji przełożonego.

Jestem w drugim miesiącu ciąży. Mój szef często każe mi zostawać po godzinach. Kiedy protestuję, straszy, że mnie zwolni. Nie mam nic przeciwko temu, aby zostawać dłużej od czasu do czasu, ale nie dwa, trzy razy w tygodniu. Czy rzeczywiście grozi mi zwolnienie, jeżeli sprzeciwię się pracodawcy?

Zgodnie z przepisami pracownica, która jest w ciąży, nie może być zatrudniana w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Jest to zasada bezwzględnie obowiązująca i musi być przestrzegana, nawet jeżeli pracownica wyrazi zgodę na pracę w tych godzinach. Ten zakaz obowiązuje od momentu przedstawienia pracodawcy zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego stan ciąży. Jeżeli powiadomiłaś pracodawcę o ciąży i swoim stanie, ten, każąc ci pracować w godzinach nadliczbowych, narusza prawo. Nie musisz też obawiać się, że może cię zwolnić za odmowę pracy w godzinach nadliczbowych. W okresie ciąży jesteś chroniona przed wypowiedzeniem.

W związku z ciążą od miesiąca jestem na zwolnieniu. Niewykluczone, że będę na nim aż do rozwiązania. Czy przez ten czas będę otrzymywać zasiłek chorobowy?

Na zwolnieniu lekarskim można przebywać maksymalnie 182 dni. Jeżeli przewidujesz, że przekroczysz ten limit, radzimy złożyć wniosek do oddziału ZUS o przyznanie ci świadczenia rehabilitacyjnego. Należy to zrobić z odpowiednim wyprzedzeniem (co najmniej parę tygodni przed upływem 182 dni), bo o przyznaniu tego świadczenia decyduje lekarz orzecznik. Gdyby jego decyzja nie była po twojej myśli, masz prawo odwołać się (na piśmie) do komisji lekarskiej ZUS i dalej – ewentualnie do sądu. Powinien o tym powiadomić cię twój lekarz prowadzący, ale ponieważ nie zawsze tak się dzieje, sama zapytaj go o taką możliwość.

Niedługo kończę urlop macierzyński i wracam do pracy. Wiem, że w firmie była reorganizacja. Boję się, że gdy wrócę, mogę zostać zwolniona. Czy fakt, że mam małe dziecko, chroni mnie przed tym?

Ochrona przed zwolnieniem obejmuje okres urlopu macierzyńskiego i ustaje z chwilą jego zakończenia. Wynika z tego, że stosunek pracy może zostać wypowiedziany już pierwszego dnia, w którym stawisz się do pracy po urlopie macierzyńskim. Przed taką ewentualnością można się jednak ochronić, składając wniosek o urlop wychowawczy – pracodawca nie może wypowiedzieć umowy od dnia złożenia wniosku o udzielenie takiego urlopu aż do dnia jego zakończenia. Jeżeli zatem złożysz taki wniosek (np. jeszcze przed zakończeniem urlopu macierzyńskiego, wskazując datę przypadającą jakiś czas po jego zakończeniu), nadal będziesz podlegała szczególnej ochronie przed zwolnieniem.

Za dwa miesiące kończę urlop wychowawczy i wracam do pracy. Od koleżanki wiem, że moje stanowisko jest zajęte. Zastanawiam się, co w takim razie będzie ze mną?

Musisz się liczyć z tym, że podobnie jak w przypadku powrotu po urlopie macierzyńskim, nie chroni cię już prawo i pracodawca może rozwiązać z tobą umowę o pracę. Co prawda przepisy nakładają na niego obowiązek przyjęcia cię do pracy i zatrudnienia na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie jest to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed urlopem lub na innym zgodnym z twoimi kwalifikacjami zawodowymi, ale jeśli okaże się to niemożliwe, pracodawca może – już pierwszego dnia po powrocie do pracy – wręczyć ci wypowiedzenie.

Jestem na urlopie wychowawczym. Pensja męża nie wystarcza na wszystko. Chciałabym podjąć pracę, nie wiem jednak, czy mogę to zrobić?

Nic nie stoi na przeszkodzie, abyś podjęła pracę na urlopie wychowawczym, ale pod warunkiem, że nie przeszkodzi ci ona w osobistej opiece nad dzieckiem. Jeżeli będzie inaczej i pracodawca dowie się o tym, wezwie cię do pracy.

Prowadzę własną firmę. Niedawno urodziłam synka i chciałabym skorzystać z urlopu wychowawczego. Jednak podobno nie mam do niego prawa!?

Z urlopu wychowawczego, jak dotąd, mogą skorzystać wyłącznie osoby zatrudnione na umowie o pracę. Być może jednak niedługo to się zmieni. Ministerstwo Pracy przygotowało bowiem projekt nowelizacji ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, która pozwala mamom prowadzącym własne firmy zawiesić działalność w związku z opieką nad dzieckiem. Taki urlop miałby trwać trzy lata i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko czwartego roku życia.

Jakie pieniądze dostaniesz?

Będąc na urlopie macierzyńskim i wychowawczym, nie możesz zostać zwolniona, chyba że np. zakład zostanie zlikwidowany lub ogłosi upadłość. Po urodzeniu dziecka otrzymasz:

1000 zł tzw. becikowego;
1000 zł jednorazowego dodatku z tytułu urodzenia dziecka, jeżeli spełniasz warunek do otrzymania zasiłku rodzinnego (dochód na osobę w rodzinie nie może przekraczać 504 zł lub 583 zł w razie urodzenia dziecka niepełnosprawnego);
400 zł miesięcznie dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem, jeśli zdecydujesz się na urlop wychowawczy (i ten dodatek jest powiązany z zasiłkiem rodzinnym).

Warto wiedzieć

Urlop macierzyński przysługuje w wymiarze:

18 tygodni przy pierwszym porodzie;
20 tygodni przy każdym następnym porodzie;
28 tygodni w razie urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

W czasie urlopu przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100 proc. wynagrodzenia. Co najmniej dwa tygodnie urlopu macierzyńskiego możesz wykorzystać przed przewidywaną datą porodu. Jeżeli dziecko wymaga opieki szpitalnej, możesz, po wykorzystaniu po porodzie 8 tygodni, dalszą część urlopu wziąć w terminie późniejszym, po wyjściu dziecka ze szpitala. Z urlopu macierzyńskiego może też skorzystać ojciec dziecka (po wykorzystaniu przez ciebie co najmniej 14 tygodni tego urlopu).