Kto przyjmuje spadek lub darowiznę w imieniu dziecka?

Przyjęcie albo odrzucenie spadku lub darowizny

Dziecko, w przepisach kodeksu cywilnego zwane małoletnim (zasadniczo do ukończenia 18. roku życia), posiada od urodzenia, tzw. zdolność prawną, czyli możliwość nabywania praw i obowiązków. Ma również możliwość nabycia majątku, np. w spadku lub w postaci darowizny. Jednak nie może ono bezpośrednio złożyć oświadczenia o przyjęciu czy odrzuceniu spadku lub darowizny, muszą to za niego zrobić przedstawiciele ustawowi, czyli z reguły rodzice lub opiekunowie prawni.

Warto wiedzieć, że w przypadku prostego przyjmowania spadku (bez ograniczenia odpowiedzialności za długi spadkowe), jak również przed odrzuceniem spadku w imieniu małoletniego, przedstawiciel ustawowy musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego. Są to bowiem czynności przekraczające zakres, tzw. zwykłego zarządu mieniem małoletniego.

Konieczność uzyskania zgody sądu dotyczy także odrzucania i przyjmowania darowizn w imieniu małoletniego. Jednak w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego, nie przekracza np. zakresu zwykłego zarządu (czyli nie ma konieczności uzyskiwania zgody sądu) przyjęcie darowizny nieruchomości w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich (czyli np. bez hipoteki).

Co istotne, w przypadku spadku, nawet jeżeli przedstawiciel ustawowy nie złoży żadnego oświadczenia, to po 6 miesiącach od dnia, w którym małoletni spadkobierca dowiedział się o tym, że dziedziczy po zmarłym spadkodawcy, nabywa (przyjmuje) on spadek z dobrodziejstwem inwentarza.

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca odpowiada za ewentualne długi spadkowe tylko do wartości odziedziczonego spadku.

Należy dodać, że aktualnie kończy się procedura legislacyjna nowelizacji kodeksu cywilnego, która przewiduje, że zasadą stanie się przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza (obecnie w braku innego oświadczenia następuje proste przyjęcie spadku). Zmiany wejdą w życie najprawdopodobniej pod koniec 2015 roku (6 miesięcy po opublikowaniu nowelizacji w Dzienniku Ustaw).

Warto wiedzieć: Ulga na dziecko po rozwodzie rodziców – na jakich zasadach?

Podatek od spadków i darowizn

Małoletnie dziecko może być również podatnikiem i stroną postępowania podatkowego, także w przypadku podatku od spadków i darowizn. Obowiązki z tym związane (płacenie podatków, składanie deklaracji podatkowych, uczestniczenie w postępowaniu podatkowym w imieniu dziecka) realizują za niego przedstawiciele ustawowi, czyli z reguły rodzice.

W przypadku podatku od spadków i darowizn małoletnie dziecko ma prawa i obowiązki wynikające z ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Oznacza to, że może ono skorzystać z najczęstszego zwolnienia z tego podatku określonego w art. 4 a ww. ustawy przewidzianego w przypadku spadków i darowizn od najbliższej rodziny.

Zgodnie z tym przepisem nie trzeba płacić podatku w przypadku nabycia (w drodze spadku lub darowizny) rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuków, prawnuków), wstępnych (rodziców, dziadków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę.

Warunkiem skorzystania z tego jest złożenie do urzędu skarbowego zgłoszenia nabycia określonych składników majątkowych na formularzu SD-Z2 nabytych w terminie 6 miesięcy, czyli od dnia:

• uprawomocnienia się postanowienia sądu stwierdzającego nabycie spadku albo zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia przez notariusza (w przypadku spadków);
• złożenia przez darczyńcę oświadczenia o darowiźnie w formie aktu notarialnego albo od otrzymania darowizny, gdy umowa darowizny nie była sporządzona w formie aktu notarialnego (w przypadku darowizn).

W przypadku darowizn pieniężnych warunkiem skorzystania z tego zwolnienia podatkowego jest przekazanie pieniędzy na rachunek bankowy obdarowanego dziecka. Dziecko może mieć własny rachunek bankowy, choć do ukończenia 13. roku życia dziecko nie może samo zawrzeć umowy z bankiem – muszą to za niego zrobić rodzice lub opiekunowie prawni.

Polecamy: Mieszkanie w darowiźnie czy w spadku?