Wyniki
Wyniki
Laureaci
Wyniki
Wyniki
Wyniki
ziajka krr
Wyniki
Nivea Klub Rodzica Recenzenta
Wyniki
nivea baby 2w1 krr
Wyniki
Pampers KRR
Wyniki
Wyniki
Wyniki
Wyniki
śmigus dyngus
AdobeStock
Święta i uroczystości

Śmigus-dyngus (lany poniedziałek): skąd się wziął, jak wygląda w różnych częściach Polski?

Co to jest śmigus-dyngus? Wyjaśniamy, jak bardzo stary jest to zwyczaj i jak wygląda w poszczególnych rejonach Polski. Oraz czy od początku obchodzony był w święta wielkanocne i jaki symboliczny sens ma tradycja świętego Lejka. Sprawdź, skąd wziął się śmigus-dyngus!

Współcześnie trudno wyobrazić sobie, by śmigus-dyngus nie kojarzył się z Wielkanocą. W zależności od regionu istnieją różne zwyczaje związane z tym świętem – dawniej w Cieszynie chłopcy smagali panny brzozowymi witkami, a na Kaszubach – wskakiwali do rzeki. Opisujemy, skąd skąd wziął się śmigus-dyngus, jak się go obchodziło dawniej i jak ten zwyczaj wygląda współcześnie – nie tylko w Polsce, ale również na świecie.

Spis treści:

 

Święconka - symbolika pokarmów w koszyczku wielkanocnym [WIDEO]

Śmigus-dyngus: co to jest?

Co to jest śmigus-dyngus? To zwyczaj zwany także lanym poniedziałkiem, dniem św. Lejka, oblewanką lub polewanką. Tego dnia zgodnie z tradycją chłopcy oblewali dziewczęta wodą lub wrzucali je do rzeki.

Współcześnie oblewanie wodą w śmigus-dyngus traktowane jest głównie przez dzieci i młodzież obu płci jak dobra zabawa. I nie ma znaczenia, kto kogo polewa. W niektórych domach tradycją jest polewanie się przez domowników wodą ze specjalnych sikawek, a w innych wręcz oblewanie się pełnymi wody wiadrami. Ciekawym pomysłem jest ten, by zamiast wodą, oblewać bliskich perfumami. To tradycja, która pochodzi jeszcze sprzed II wojny światowej. W ten właśnie sposób obchodzą śmigusa-dyngusa niektórzy dziadkowie. 

Warto praktykować tę tradycję nawet w symboliczny sposób, ale trzeba pamiętać, że dozwolone jest polewanie wodą wyłącznie rodziny czy znajomych. Za lanie wody na przechodniów albo nieznajomych grozi kara grzywny w wysokości nawet do 500 zł. To samo dotyczy wlewania wody do samochodów, pojazdów komunikacji miejskiej, mieszkań czy klatek schodowych.

Co symbolizuje śmigus-dyngus?

Zwyczaj oblewania się wodą prawdopodobnie nawiązuje do słowiańskiego kultu żywiołu wody. W wielu kulturach wodzie przypisuje się moc oczyszczającą – zarówno jeśli chodzi o sferę cielesną, jak i duchową. Wiara w symboliczne znaczenie święconej wody przetrwała do dziś również w kościele katolickim – wystarczy wspomnieć takie obrzędy jak: chrzest, poświęcenie pól, nowych inwestycji czy przygotowanie koszyczka wielkanocnego.

Zgodnie z pogańską tradycją – woda, którą człowiek zostanie polany w śmigus-dyngus, ma oczyścić go z chorób i grzechów, by wraz z nadchodzącą wiosną mógł cieszyć się pełnią życia.

Śmigus-dyngus: kiedy jest lany poniedziałek?

Śmigus-dyngus obchodzi się zawsze w Wielkanocny Poniedziałek. Ponieważ Wielkanoc jest świętem ruchomym, zabawa w polewanie wodą każdego roku może przypadać w innym terminie. W 2023 roku śmigus-dyngus wypada 10 kwietnia.

Ciekawostką jest, że początkowo śmigus-dyngus wcale nie był obchodzony w poniedziałek po Wielkanocy. Kościół bardzo długo walczył z tym pogańskim obyczajem, aż w XVIII wieku duchowni uznali, że rozsądniej będzie połączyć go z chrześcijańskim świętem.
 

Śmigus-dyngus: pochodzenie i tradycja

​Śmigus-dyngus pochodzi z odległych (przedchrześcijańskich) czasów, a dokładnie z tradycji słowiańskiej. Słowianie byli przekonani, że polewanie wodą sprzyja płodności. Woda miała też być symbolicznym oczyszczeniem z chorób, a nawet grzechu. Śmigus-dyngus był związany ze słowiańskimi Jarymi Godami, czyli obrzędami trwającymi kilka dni, które miały na celu uczcić nadejście wiosny. Niektórzy twierdzą też, że miał on swoje początki w Jerozolimie, gdzie pod oknami domów schodzili się Żydzi i rozmawiali o zmartwychwstaniu. Mieli być wtedy rozganiani sprzed okien wodą. 

Początkowo istniały dwa święta. Pogański śmigus – polegał na biciu dziewcząt gałązkami, a dyngus – na polewaniu ich wodą. Pierwsze wzmianki o zwyczaju polewania się wodą w Polsce datuje się na XV w. Najstarszą z nich jest uchwała synodu gnieźnieńskiego z 1420 r., która zabraniała tego zwyczaju.

Współcześnie zgodnie z tradycją w Lany Poniedziałek należy oblać kogoś wodą. W przeszłości, to głównie młodzi chłopcy hojnie polewali wodą, mieszkające w okolicy dziewczyny. Według tradycji miało to świadczyć o zainteresowaniu pannami, a tym, które nie zostały oblane – zagrażało staropanieństwo. Panny mogły się wykupić od „bycia mokrą”, obdarowując kawalerów pisankami. Kiedyś, poza oblewaniem wodą, chłopcy delikatnie okładali dziewczęta witkami wierzby lub brzozy.
 

Śmigus-dyngus – czy jest obchodzony tylko w Polsce?

Śmigus-dyngus obchodzi się również w innych krajach. Zwyczaj ten znają: Węgrzy, Słowacy, mieszkańcy zachodniej Ukrainy i Bułgarzy (u tych ostatnich nazywa się to peperuda). Co ciekawe, Meksykanie polewają się wodą w Wielką Sobotę.

Zgodnie z tradycją, oblewanie wodą nie trwa przez cały dzień a najwyżej do południa. Wynika to z tego, że przez całe wieki chłopcy polewali dziewczęta, które wychodziły z kościoła po mszy w Poniedziałek Wielkanocny. 
 

Wielkanocny poniedziałek w różnych regionach Polski

Nie w każdym regionie Polski znany był śmigus-dyngus. Jak wyglądał wielkanocny poniedziałek w innych częściach kraju:

Kaszuby

W tym regionie Polski lany poniedziałek nie był obchodzony. Mieszkańcy Kaszub kultywowali jednak inny zwyczaj, również związany z wodą. Należało się tego dnia wykąpać w jeziorze lub rzece – miało to chronić przed chorobami. Był jednak warunek – w drodze do wody i z powrotem nie wolno było z nikim rozmawiać i oglądać się za siebie.

Wieliczka

Mężczyźni przebierają się za Siudą Babę. Mają na sobie podarte ubranie, poczernioną twarz, a na szyi zawieszone korale z kasztanów lub ziemniaków. W ręku trzymają usmolony bat. Chodzą od domu do domu i smarują twarze oraz dłonie mieszkańców sadzą.

Małopolska

Lany poniedziałek obchodzi się inaczej także we wsi Dobra w Małopolsce. W nocy przed śmigusem-dyngusem po ulicach spacerują tzw. dziady śmigustne. Są to przedziwne maszkary z pończochą na głowie, owinięte słomą. Złowieszczo pomrukują i dmą w blaszany róg. Polewają mieszkańców wodą i proszą o datki. Zwyczaj ten jest upamiętnieniem zbiegłych z niewoli jeńców, którym Tatarzy ucięli język. Szukali oni, opatuleni sianem, by nie zmarznąć, pomocy we wsi Dobra.

Cieszyn

Młodzi chłopcy polewali panny wodą, a czasami nawet wrzucali do potoków. Zdarzało się, że następnie „suszyli” je, delikatnie smagając (uderzając) witkami po rękach i nogach. Chłopcy zaczepiali najpiękniejsze dziewczęta, a więc jeżeli któraś panna została całkowicie sucha – znaczyło to niestety, że nie interesuje się nią żaden kawaler.

 

Śmigus-dyngus: ciekawostki

  1. Słowo „dyngus” prawdopodobnie wywodzi się z języka niemieckiego od słowa „dingen” i oznacza „wykupić się”.
  2. W niektórych rejonach pojęcie „dyngus” czy „dyngowanie” oznaczają chodzenie po domach i wymuszanie datków od mieszkańców. Jeżeli mieszkańcy odmówią – zostaną oblani wodą.
  3. Po raz pierwszy o słowiańskim zwyczaju wspomniał czeski kaznodzieja w XIV w.
  4. Śmigus i Dyngus były kiedyś dwoma różnymi zwyczajami.
  5. W Meksyku i innych krajach Ameryki Południowej również istnieje zwyczaj polewania kobiet wodą, jednak praktykuje się go w Wielką Sobotę.​

Z myślą o wszystkich, którzy lubią świętować śmigus-dyngus przygotowaliśmy również życzenia na lany poniedziałek, w sam raz do wysłana bliskim. 


Bibliografia:
F. Gawełek: Palma, jajko i śmigus w praktykach wielkanocnych ludu polskiego. Lwów 1911

Zobacz też:

koszyczek wielkanocny dla dziecka
kolaż Mamotoja.pl
Święta i uroczystości
Koszyk wielkanocny dla dzieci: biały, tradycyjny, nowoczesny (także dla niemowlaka)
Koszyczek wielkanocny dla dziecka może być klasyczny, tradycyjny z ludowymi akcentami albo nowoczesny i modnie ubrany. Warto przygotować mały koszyczek nawet dla rocznego dziecka czy niemowlaka i w ten sposób przybliżać mu wielkanocne tradycje. Koszyczki wielkanocne dla małych dzieci są naprawdę urocze! Sprawdź, jak ozdobić koszyk i gdzie kupić gotowy.
Przepisy na ciasta wielkanocne: nowoczesne i sprzed lat. Słodkie inspiracje na Wielkanoc 2022
Adobe Stock/ wideonet
Aktualności
Ciasta wielkanocne: najlepsze przepisy na Wielkanoc 2023 z XIX, XX i XXI wieku
Jakie ciasta wielkanocne będą królować podczas Wielkanocy w 2023 roku? Z pewnością sprawdzą się tradycyjne przepisy na: baby, mazurki, serniki i paschy. Można upiec je zarówno według staropolskich receptur lub sięgnąć po nowoczesne, proste przepisy. Przedstawiamy kilka propozycji. Z pewnością znajdziesz wśród nich inspirację na słodką Wielkanoc 2023.

Ciasta wielkanocne to przede wszystkim baby. Co powinno jeszcze królować podczas Wielkanocy? Prócz bab, na wielkanocnych stołach nie może zabraknąć typowo polskich mazurków – skromnych lub bardziej wykwintnych. A także serników. Do tego nierzadko dochodzą torty i różnego rodzaju przekładane placki. Przedstawiamy niezawodne przepisy na ciasta wielkanocne, dawne i współczesne (pomyśleliśmy również o wielbicielach ciast siostry Anastazji!). Na pewno znajdziesz coś idealnego na twój stół wielkanocny. Spis treści: Tradycyjne ciasto wielkanocne: przepisy na babki idealne Ciasta wielkanocne: przepisy na mazurki (skromne lub wykwintne) Ciasta wielkanocne: przepisy na serniki i paschy   Przepisy na szybkie ciasto wielkanocne Tradycyjne ciasto wielkanocne: przepisy na babki idealne Dawniej udana babka była powodem do prawdziwej dumy pani domu. Być może dlatego, że sukces na tym polu wcale nie był taki oczywisty, jak mogłoby się dziś wydawać. Spróbujmy wyobrazić sobie wyrabianie ciasta z dodatkiem minimum 15 jaj, a potem niesienie go w dzieży do najbliższej piekarni (jeśli w domu nie było pieca). Na Wielkanoc 2023 polecamy dużo prostsze w wykonaniu ciasta, jak: Drożdżowa babka szafranowa (elegancka, dla zabieganych), Babka ponczowa (nasączana sokiem truskawkowym, ale można użyć dowolnego syropu), Babka cytrynowa (z lukrem lub bez), Babka piaskowa (jedna z naszych ulubionych wersji babek wielkanocnych!), Babka z otrębami owsianymi (wariant wielkanocnego ciasta dla zwolenników zdrowszych wypieków). Jeśli chcesz upiec babkę według przedwojennej receptury na ciasto, podajemy przepis z książki Elżbiety Kiewnarskiej „Ciasta wielkanocne” z 1928 roku. Babka łatwa a smaczna wg przedwojennej receptury Ćwierć kilo najlepszej mąki pszennej przesiać do miski i postawić w...

Okres wielkanocny: co to jest, ile trwa, symbole
Adobe Stock
Wychowanie
Okres wielkanocny – co to jest, ile trwa, symbole
Kiedy zaczyna się okres wielkanocny i kiedy kończy? Jakie uroczystości wyznaczają ramy okresu wielkanocnego w kościele katolickim? I co właściwie oznacza ten czas dla wiernych? Okazuje się, że dla katolików to nie tylko czas radości, ale i pewnych obowiązków.

Sprawdź, co warto wiedzieć o okresie wielkanocnym, o czasie jego trwania i symbolice. Dowiedz się, jakie święta w czasie okresu wielkanocnego są obchodzone w kościele katolickim.  Spis treści Okres wielkanocny – czym jest? Od kiedy do kiedy trwa okres wielkanocny? Święta w okresie wielkanocnym  Okres wielkanocny – symbole, ciekawostki Okres wielkanocny: czym jest? Okres wielkanocny w kościele katolickim to czas między Wielkanocą a uroczystością Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki, Pięćdziesiątnica). Trwa 50 dni. Dla katolików oznacza on 50 dni wypełnionych radością związaną ze zmartwychwstaniem Jezusa. Z okresem wielkanocnym wiąże się również obowiązek przyjęcia komunii świętej, poprzedzony spowiedzią . Mówi o tym trzecie przykazanie kościelne: „Przynajmniej raz w roku, w okresie wielkanocnym , przyjąć komunię świętą”. Dawniej w tymże przykazaniu zamiast określenia „okres wielkanocny” widniało „czasy wielkanocne”: „Przynajmniej raz w roku spowiadać się, a w czasach wielkanocnych  komunię świętą przyjmować”. Aktualnie przykazanie przystąpienia do spowiedzi przynajmniej raz w roku stanowi oddzielne przykazanie, lecz wielu wiernych wciąż korzysta z sakramentu pokuty przed przyjęciem komunii właśnie w okresie wielkanocnym.  Od kiedy do kiedy trwa okres wielkanocny? Okres wielkanocny rozpoczyna się w Niedzielę Wielkanocną. W 2023 roku zacznie się on 9 kwietnia i potrwa do tzw. Pięćdziesiątnicy, czyli niedzieli Zesłania Ducha Świętego, które to święto wypada w niedzielę, 28 maja. W związku z tym, że Wielkanoc jest świętem ruchomym – Zielone Świątki również wypadają każdego roku innego dnia. Oba święta obchodzone są w niedzielę, dlatego Dzień Zesłania Ducha Świętego...

Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
1000 zł na wakacje
Prawo i finanse
Bon 1000 zł na wakacje: od kiedy bon turystyczny 2023? Nowe informacje
Magdalena Drab
początek roku szkolnego 2023
Newsy
Będą dłuższe wakacje: początek roku szkolnego 2023/2024 został przesunięty
Magdalena Drab
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem – czy urlop opiekuńczy 2023 jest płatny?
Joanna Biegaj
ile dać na komunię
Święta i uroczystości
Ile dać na komunię w 2023: ile do koperty od gościa, dziadków, chrzestnej i chrzestnego?
Maria Nielsen
wniosek u urlop rodzicielski
Prawo i finanse
Wniosek o urlop rodzicielski 2023 – wzór do druku
Magdalena Drab
Wyjątkowe życzenia na Dzień Matki
Święta i uroczystości
Życzenia na Dzień Matki: wyjątkowe dla wyjątkowej mamy
Luiza Słuszniak
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
gdzie nad morze z dzieckiem
Czas wolny
Gdzie nad morze z dzieckiem? TOP 10 sprawdzonych miejsc dla rodzin z maluchami
Ewa Janczak-Cwil
ile punktów można zdobyć na egzaminie ósmoklasisty
Edukacja
Punkty na egzaminie ósmoklasisty 2023: ile trzeba mieć punktów?
Joanna Biegaj
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Szkarlatyna - co to oznacza
Zdrowie
Szkarlatyna u dzieci: co to za choroba? Przyczyny, objawy i leczenie płonicy
Beata Turska
larwy kleszczy
Edukacja
Larwy kleszczy – jak wygląda larwa kleszcza i czy jest niebezpieczna? [ZDJĘCIA]
Joanna Biegaj
czy można przykrywać wózek pieluchą
Pielęgnacja
Zakrywanie wózka pieluchą to nie sprytna ochrona przed słońcem. Dziecku grozi szpital!
Magdalena Drab
gęsty katar u dziecka
Zdrowie
Gęsty katar u dziecka – jak szybko się go pozbyć?
Ewa Janczak-Cwil
pas poporodowy
Połóg
Pas poporodowy: kiedy i ile godzin nosić pas brzuszny? [EFEKTY I OPINIE]
Agnieszka Majchrzak
latające kleszcze
Święta i uroczystości
Latające kleszcze – czy strzyżak sarni jest niebezpieczny?
Magdalena Drab
angielskie imiona
Imiona
Angielskie imiona żeńskie i męskie: popularne i ładne (+ ich polskie odpowiedniki)
Joanna Biegaj
uczulenie na słońce
Pielęgnacja
Uczulenie na słońce u dziecka: jak wygląda wysypka od słońca u dziecka? Leczenie, zapobieganie
Małgorzata Wódz