
Współcześnie trudno wyobrazić sobie, by śmigus-dyngus nie kojarzył się z Wielkanocą. W zależności od regionu istnieją różne zwyczaje związane z tym świętem – dawniej w Cieszynie chłopcy smagali panny brzozowymi witkami, a na Kaszubach – wskakiwali do rzeki. Opisujemy, skąd skąd wziął się śmigus-dyngus, jak się go obchodziło dawniej i jak ten zwyczaj wygląda współcześnie – nie tylko w Polsce, ale również na świecie.
Spis treści:
- Śmigus-dyngus: co to jest?
- Co symbolizuje śmigus-dyngus?
- Śmigus-dyngus: kiedy jest lany poniedziałek?
- Śmigus-dyngus: pochodzenie i tradycja
- Śmigus-dyngus – czy jest obchodzony tylko w Polsce?
- Wielkanocny poniedziałek w różnych regionach Polski
- Śmigus-dyngus: ciekawostki
Śmigus-dyngus: co to jest?
Współcześnie oblewanie wodą w śmigus-dyngus traktowane jest głównie przez dzieci i młodzież obu płci jak dobra zabawa. I nie ma znaczenia, kto kogo polewa. W niektórych domach tradycją jest polewanie się przez domowników wodą ze specjalnych sikawek, a w innych wręcz oblewanie się pełnymi wody wiadrami. Ciekawym pomysłem jest ten, by zamiast wodą, oblewać bliskich perfumami. To tradycja, która pochodzi jeszcze sprzed II wojny światowej. W ten właśnie sposób obchodzą śmigusa-dyngusa niektórzy dziadkowie.
Warto praktykować tę tradycję nawet w symboliczny sposób, ale trzeba pamiętać, że dozwolone jest polewanie wodą wyłącznie rodziny czy znajomych. Za lanie wody na przechodniów albo nieznajomych grozi kara grzywny w wysokości nawet do 500 zł. To samo dotyczy wlewania wody do samochodów, pojazdów komunikacji miejskiej, mieszkań czy klatek schodowych.
Co symbolizuje śmigus-dyngus?
Zwyczaj oblewania się wodą prawdopodobnie nawiązuje do słowiańskiego kultu żywiołu wody. W wielu kulturach wodzie przypisuje się moc oczyszczającą – zarówno jeśli chodzi o sferę cielesną, jak i duchową. Wiara w symboliczne znaczenie święconej wody przetrwała do dziś również w kościele katolickim – wystarczy wspomnieć takie obrzędy jak: chrzest, poświęcenie pól, nowych inwestycji, itp. Zgodnie z pogańską tradycją – woda, którą człowiek zostanie polany w śmingus-dyngus, ma oczyścić go z chorób i grzechów, by wraz z nadchodzącą wiosną mógł cieszyć się pełnią życia.Śmigus-dyngus: kiedy jest lany poniedziałek?
Ciekawostką jest, że początkowo śmigus dyngus wcale nie był obchodzony w poniedziałek po Wielkanocy. Kościół bardzo długo walczył z tym pogańskim obyczajem, aż w XVIII wieku duchowni uznali, że rozsądniej będzie połączyć go z chrześcijańskim świętem.
Śmigus-dyngus: pochodzenie i tradycja
Śmigus-dyngus pochodzi z odległych (przedchrześcijańskich) czasów, a dokładnie z tradycji słowiańskiej. Słowianie byli przekonani, że polewanie wodą sprzyja płodności. Woda miała też być symbolicznym oczyszczeniem z chorób, a nawet grzechu. Śmigus-dyngus był związany ze słowiańskimi Jarymi Godami, czyli obrzędami trwającymi kilka dni, które miały na celu uczcić nadejście wiosny. Niektórzy twierdzą, też że miał on swoje początki w Jerozolimie, gdzie pod oknami domów schodzili się Żydzi i rozmawiali o zmartwychwstaniu. Mieli być wtedy rozganiani sprzed okien wodą.
Początkowo istniały dwa święta. Pogański śmigus – polegał na biciu dziewcząt gałązkami, a dyngus – na polewaniu ich wodą. Pierwsze wzmianki o zwyczaju polewania się wodą w Polsce datuje się na XV w. Najstarszą z nich jest uchwała synodu gnieźnieńskiego z 1420 r., która zabraniała tego zwyczaju.
Współcześnie zgodnie z tradycją w Lany Poniedziałek należy oblać kogoś wodą. W przeszłości to głównie młodzi chłopcy hojnie polewali wodą mieszkające w okolicy dziewczyny. Według tradycji miało to świadczyć o zainteresowaniu pannami, a tym, które nie zostały oblane – zagrażało staropanieństwo. Panny mogły się wykupić od „bycia mokrą”, obdarowując kawalerów pisankami. Kiedyś, poza oblewaniem wodą, chłopcy delikatnie okładali dziewczęta witkami wierzby lub brzozy.
Śmigus-dyngus – czy jest obchodzony tylko w Polsce?
Śmigus dyngus obchodzi się również w innych krajach. Zwyczaj ten znają: Węgrzy, Słowacy, mieszkańcy zachodniej Ukrainy i Bułgarzy (u tych ostatnich nazywa się to peperuda). Co ciekawe, Meksykanie polewają się wodą w Wielką Sobotę.
Zgodnie z tradycją, oblewanie wodą nie trwa przez cały dzień a najwyżej do południa. Wynika to z tego, że przez całe wieki chłopcy polewali dziewczęta, które wychodziły z kościoła po mszy w Poniedziałek Wielkanocny.
Wielkanocny poniedziałek w różnych regionach Polski
Kaszuby
Wieliczka
Małopolska
Cieszyn
Śmigus-dyngus: ciekawostki
- Słowo „dyngus” prawdopodobnie wywodzi się z języka niemieckiego od słowa „dingen” i oznacza „wykupić się”.
- W niektórych rejonach pojęcie „dyngus” czy „dyngowanie” oznaczają chodzenie po domach i wymuszanie datków od mieszkańców. Jeżeli mieszkańcy odmówią – zostaną oblani wodą.
- Po raz pierwszy o słowiańskim zwyczaju wspomniał czeski kaznodzieja w XIV w.
- Śmigus i Dyngus były kiedyś dwoma różnymi zwyczajami.
- W Meksyku i innych krajach Ameryki Południowej również istnieje zwyczaj polewania kobiet wodą, jednak praktykuje się go w Wielką Sobotę.
Bibliografia:
F. Gawełek: Palma, jajko i śmigus w praktykach wielkanocnych ludu polskiego. Lwów 1911
Zobacz też:

Jak zrobić zająca wielkanocnego? Sposobów jest wiele. Można wykorzystać materiały, które znajdziecie w domu lub w każdym supermarkecie czy sklepie papierniczym. Samodzielnie wykonane zajączki mogą posłużyć jako wielkanocne ozdoby dziecięcego pokoju, a także salonu czy świątecznego stołu. Proponujemy także pomysły na laurki i opakowania na pisanki w kształcie zajączków. Możecie wykonać je w gronie rodzinnym, bądź w ramach lekcji plastyki w szkole czy przedszkolu. Spis treści : Jak zrobić zająca wielkanocnego? Jak zrobić zająca wielkanocnego z papieru? Jak zrobić zająca wielkanocnego z rolki po papierze toaletowym? Jak zrobić dużego zająca wielkanocnego z masy solnej? Jak zrobić zająca wielkanocnego z serwetki i jajka? Jak zrobić zajączka wielkanocnego z włóczki? Jak zrobić zająca wielkanocnego z pomponów? Opakowanie na pisanki w kształcie zająca wielkanocnego Jak zrobić zająca wielkanocnego? Wielkanocne ozdoby DIY w kształcie zajączka z łatwością wykonacie z dzieckiem samodzielnie. Z czego zrobić zająca wielkanocnego? Możecie użyć papieru, masy solnej, plasteliny, włóczkowych pomponów, a nawet tekturowych rolek po papierze toaletowym i wielu innych rzeczy. Obejrzyj znalezione przez nas zajączki i króliczki. Znajdź wśród nich takiego, który spodoba się dziecku. A potem spróbujcie wykonać go własnymi rękami. To łatwiejsze niż sądzisz! Jak zrobić zająca wielkanocnego z papieru? Zacznij od odrysowania i wycięcia szablonu zajączka wielkanocnego – mamy dla was gotowy wzór, który możecie wydrukować. Papierowy zajączek może zostać dowolnie pokolorowany, ozdobiony bądź przyklejony na laurkę. Można do niego przykleić watę lub włóczkę, aby był puszysty. Można także przytwierdzić jedynie puszysty pompon w formie ogonka. Poniżej przedstawiamy inspiracje...

Palma wielkanocna to symbol odradzającego się życia. Robi się ją na Niedzielę Palmową , która rozpoczyna tydzień przygotowań do Wielkanocy. To czas nadziei na zmiany i na odrodzenie się życia po zimie. Podajemy sposób wykonania prostej palmy i podpowiadamy, jak zrobić ją z rzeczy, które macie w domu. Mało jest tak kolorowych i zwiastujących nadzieję świąt, jak Wielkanoc. Także dla dzieci są to niezapomniane chwile. Kolorowanie jajek, szykowanie koszyczka ze święconką , szukanie słodyczy od zajączka i śmigus-dyngus to wspaniała zabawa. Włączcie do niej szykowanie własnoręcznie zrobionej palmy. Spis treści: Z czego zrobić szybko palmę wielkanocną? Jak zrobić tradycyjną palmę wielkanocną – instrukcja Jak zrobić palmę wielkanocną z bazi i bukszpanu? Palmy wielkanocne z papieru Skąd wywodzi się Niedziela Palmowa? Kiedy wypada Niedziela Palmowa i Wielkanocna? Z czego zrobić szybko palmę wielkanocną? W tradycji chrześcijańskiej palma wielkanocna jest symbolem męczeństwa i triumfu – męki i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa oraz nieśmiertelności duszy. Palmami dekoruje się mieszkania, a ich pojawienie się w domu oznacza, że do świąt wielkanocnych jest już bardzo blisko. Ze względu na klimat panujący w Polsce trudno o prawdziwe liście palmowe w naszym kraju. Dlatego tradycyjną polską palmę wielkanocną robi się z: gałązek trzciny, wierzby, ziół, bukszpanu, jałowca. Polska palma wielkanocna ma z reguły postać smukłego, dość wysokiego pionowego bukietu. Przyozdabiana jest suszonymi kwiatami lub wstążkami. Palmy wielkanocne w Polsce osiągają wysokość od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów. Poświęcone są przechowywane przez cały rok aż do Środy Popielcowej. Wówczas spala się je, a tak powstały popiół służy do posypania głów wiernych. Jak...
