Wielka Sobota to czas pomiędzy Wielkim Piątkiem a Niedzielą Wielkanocną. To wigilia Wielkanocy, ostatni dzień Wielkiego Tygodnia, część Triduum Paschalnego. Towarzyszy jej przede wszystkim tradycja święcenia pokarmów oraz święcenie ognia i wody. Czy wiesz, że dawniej w wielkanocnym „koszyczku” święconym w Wielką Sobotę mieściło się aż 30 jaj i wiele innych przysmaków?
Spis treści:
Obchody Wielkiej Soboty w kościele dzielą się na przedpołudniowe i wieczorne.
W Wielką Sobotę do południa w kościołach święcone są pokarmy. W większych parafiach odbywa się to co pół godziny lub co godzinę, począwszy od wczesnych godzin porannych. W mniejszych miejscowościach ksiądz przyjeżdża do kapliczki o ustalonej wcześniej porze. Obrzęd święcenia koszyczków z reguły trwa nie dłużej niż 20 minut, towarzyszy mu modlitwa i życzenia, które ksiądz składa parafianom.
Dla wielu katolików wizyta w świątyni w Wielką Sobotę jest okazją do modlitwy i zadumy nad symbolicznym Grobem Chrystusa. Przy grobie czuwają strażacy, harcerze lub ministranci. Zgodnie z przekazem, przy chrystusowym grobie czuwali strażnicy w obawie, że uczniowie mogą wykraść ciało swego nauczyciela.
Wieczorne nabożeństwo odprawiane w Wielką Sobotę zalicza się już właściwie do obchodów Wielkanocy. Nosi nazwę Wigilii Paschalnej i jest symbolem przejścia – od śmierci do nowego życia. Rozpoczyna się przed północą i składa się z:
Po procesji rozpoczyna się msza wielkanocna, zwana rezurekcją.
W Wielką Sobotę w wielu rodzinach najważniejszym wydarzeniem w ciągu dnia jest poświęcenie pokarmów. W wielkanocnym koszyczku nie powinno zabraknąć: chleba, wędliny, baranka (z ciasta lub cukru), soli, pieprzu i oczywiście jajek. Dekoracje i kolorystyka koszyczka to kwestia indywidualna. Z reguły króluje biel serwetek i koronek oraz zieleń barwinka czy bukszpanu, którymi przystrojone są koszyczki. Nie znaczy to jednak, że część z nas nie zdecyduje się na subtelne pastele czy nasycone barwy wstążeczek i innych ozdób.
Czy w Wielką Sobotę obowiązuje post? Część osób uważa, że po powrocie do domu z poświęconym koszyczkiem post już nie obowiązuje, episkopat zachęca jednak wiernych, by powstrzymać się od jedzenia mięsa aż do śniadania wielkanocnego.
Czy w Wielką Sobotę można sprzątać? Zgodnie z tradycją, wszelkie porządki i przygotowanie do Wielkanocy powinny zostać zakończone w Wielki Piątek. Tak, by Wielką Sobotę spędzić wyłącznie na skupieniu towarzyszącym oczekiwaniu na Zmartwychwstanie Jezusa. Tempo życia, w którym żyjemy, niestety, nie zawsze na to pozwala. Dlatego Wielka Sobota często mija na ostatnich porządkach, zakupach (choćby świeżego pieczywa i tulipanów na wielkanocny stół) oraz gotowaniu i pieczeniu tradycyjnych potraw.
Dawniej w Wielką Sobotę księża święcili o poranku wodę, pokarmy w południe, a wieczorem ogień. Woda i ogień pełniły ważną rolę symbolu nie tylko podczas rytuałów kościelnych. Dlatego młode kobiety o północy z Wielkiego Piątku na Wielką Sobotę udawały się do najbliższego strumienia lub rzeki i zanurzały się w ich toni. Miały ze sobą dzban, w którym przynosiły do domu wodę zaczerpniętą tej nocy. Wracając, nie mogły odezwać się ani słowem, ani się rozglądać, ponieważ niweczyło to magiczne właściwości wody. A podobno gwarantowała ona piękną cerę i działała jak środek przeciwbólowy. Poświęconą wodę z kolei wlewano do studni. Wiele osób uważało za święty obowiązek kąpiel w rzece czy jeziorze przed rezurekcją.
Jeśli chodzi o ogień – stary musiał zostać starannie wygaszony, do ostatniej iskry. W domowych piecach i paleniskach rozpalano go od nowa – przyniesionym z kościoła płomieniem wziętym z paschału. Płomyk przynoszono na ogarkach tarniny lub głogu – te kolczaste jak korona cierniowa gałązki miały potem chronić dom przed uderzeniem pioruna.
W Rzeszowskiem wierzono, że w Wielką Sobotę grasują czarownice, które odbierają krowom mleko. Dlatego gospodynie tego dnia bardzo spieszyły się z porannym udojem. Przed południem wszyscy uwijali się jak w ukropie. Kobiety piekły wielkanocne baby i pilnowały, by podczas wyrastania ciasta w dzieżach „żaden chłop drzwi nie otworzył”, bo cała praca szła na marne. Młode dziewczęta malowały pisanki. Mężczyźni karmili zwierzęta i rwali pokrzywy lub mlecze na zapas, by w Wielkanoc już tylko świętować.
Koszyczki wielkanocne były dużo bardziej okazałe – mieściły całe bochny chleba (lub tzw. paski), pokaźne kawałki słoniny, najpiękniej wyrośniętą babę wielkanocną, a nierzadko całe dwa mendle jaj (czyli 30 sztuk!).
Od południa powstrzymywano się od wszelkich prac, z wyjątkiem siewu zboża. Pszenica zasiana w Wielką Sobotę miała urosnąć piękna i dorodna.
Źródła:
M. Borejszo: Wielkanoc w polskiej kulturze Poznań 1997
E. Ferenc: Polskie tradycje świąteczne, Poznań 2000
R. Landowski: Dawnych obyczajów rok cały. Miedzy wiarą, tradycją i obrzędem. Pelplin 2000
K. Ruszel: Leksykon kultury ludowej w Rzeszowskiem, Rzeszów 2004
Zobacz także:
Prezenty na Wielkanoc dla dzieci to drobiazgi, które kojarzą się z wiosną, niewiele kosztują, a jednocześnie zachęcają do kreatywnej zabawy. Wybrałyśmy najlepsze gry, zabawki oraz zestawy kreatywne, świetne na wielkanocny prezent dla rocznego dziecka, jak i dla starszej dziewczynki oraz starszego chłopca. Spis treści: Prezenty na Wielkanoc dla dzieci – najlepsze pomysły Prezent na Wielkanoc dla dziewczynki Prezent na Wielkanoc dla chłopca Prezent na Wielkanoc dla rocznego dziecka Prezent na Wielkanoc dla niemowlaka Wielkanocne gadżety dla dzieci Prezenty na Wielkanoc dla dzieci: najlepsze pomysły Prezent na Wielkanoc dla dziecka powinien przede wszystkim sprawić maluchowi frajdę. Roczne dziecko, które dopiero poznaje symbolikę świąt, ucieszy się z pluszowego baranka czy zajączka. A dla starszej dziewczynki i chłopca polecamy edukacyjne wielkanocne gadżety: gry, zestawy klocków i kolorowanki. Propozycje najlepszych prezentów wielkanocnych: zabawkowe jajko z niespodzianką w środku, np. figurką zwierzaka figurki do kolekcjonowania (np. kolejny element do kolekcji dziecka) zestaw lego, np. z zajączkiem wielkanocnym tablica do rysowania z magicznym znikopisem zabawka edukacyjna: historyjki obrazkowe gra planszowa, np. Scrabble wielkanocne maskotki ubranka, np. z motywem wielkanocnym deskorolka ze świecącymi kołami LED (idealna na wiosnę!). Prezent na Wielkanoc dla dziewczynki Dla dziewczynki na Wielkanoc wato kupić wciągającą grę planszową, zestaw kolorowanek wielkanocnych lub wiosennych koralików do tworzenia biżuterii. Takie prezenty na Wielkanoc zapewnią moc atrakcji, dadzą okazję do samodzielnej zabawy lub odwrotnie − skupią razem całą rodzinę. Szczególnie polecamy popularne gry rodzinne − na wspólną Wielkanoc jak znalazł!...
Wielkanocne kolorowanki pomogą wprowadzić dziecko w tematykę świąt. Podczas kolorowania obrazków z wielkanocnymi motywami lub malowania pisanek można rozmawiać o tradycjach wielkanocnych. Kiedy będziecie kolorować zajączki i wielkanocne kurczaczki z pisankami, można opowiadać dziecku wielkanocne ciekawostki o koszyczku, potrawach, które jemy podczas wielkanocnego śniadania, dlaczego jajko i pisanki stały się symbolem Wielkanocy . Wybierz jedną z naszych 11 kolorowanek świątecznych . Aby ją wydrukować, wystarczy kliknąć w wybrany obrazek . Wielkanocne kolorowanki do druku: Kurczak ze spadochronem Kurczak na spadochronie w kropki Zajączek wielkanocny – kolorowanka Symbole wielkanocne – kolorowanka z pisankami Kurczak wielkanocny w pisance Radosny kurczak Wielkanocny kurczaczek lecący w koszyczku Kwoka z pisklętami i pisankami Kurczaczek na górze pisanek Kurczaczek w koszyczku Wielkanocny zając do druku Kolorowanki wielkanocne – kurczak ze spadochronem Wesoły kurczak leci na pasiastym spadochronie zrobionym ze skorupki jaja. Rysunek idealny dla młodszych dzieci, gdyż nie wymaga wielkiej precyzji w kolorowaniu. Kolorowanka kurczak na spadochronie w kropki Kurczak swobodnie spadający ze spadochronem wykonanym ze skorupki jaja. Obrazek nieco bardziej pracochłonny, niż poprzedni, ale ciągle w zasięgu możliwości każdego przedszkolaka! Zajączek wielkanocny – kolorowanka Sympatyczny zajączek – bardzo prosta kolorowanka na Wielkanoc. Bardziej uzdolnione manualnie dzieci mogą mu dorysować dodatkowe elementy , np. wzorzystą koszulkę. Symbole wielkanocne – kolorowanka z pisankami Przy okazji kolorowania tego rysunku możesz wytłumaczyć dziecku, skąd wziął się...
Palma wielkanocna to symbol odradzającego się życia. Robi się ją na Niedzielę Palmową , która rozpoczyna tydzień przygotowań do Wielkanocy. To czas nadziei na zmiany i na odrodzenie się życia po zimie. Podajemy sposób wykonania prostej palmy i podpowiadamy, jak zrobić ją z rzeczy, które macie w domu. Mało jest tak kolorowych i zwiastujących nadzieję świąt, jak Wielkanoc. Także dla dzieci są to niezapomniane chwile. Kolorowanie jajek, szykowanie koszyczka ze święconką , szukanie słodyczy od zajączka i śmigus-dyngus to wspaniała zabawa. Włączcie do niej szykowanie własnoręcznie zrobionej palmy. Spis treści: Z czego zrobić szybko palmę wielkanocną? Jak zrobić tradycyjną palmę wielkanocną – instrukcja Jak zrobić palmę wielkanocną z bazi i bukszpanu? Palmy wielkanocne z papieru Skąd wywodzi się Niedziela Palmowa? Kiedy wypada Niedziela Palmowa i Wielkanocna? Z czego zrobić szybko palmę wielkanocną? W tradycji chrześcijańskiej palma wielkanocna jest symbolem męczeństwa i triumfu – męki i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa oraz nieśmiertelności duszy. Palmami dekoruje się mieszkania, a ich pojawienie się w domu oznacza, że do świąt wielkanocnych jest już bardzo blisko. Ze względu na klimat panujący w Polsce trudno o prawdziwe liście palmowe w naszym kraju. Dlatego tradycyjną polską palmę wielkanocną robi się z: gałązek trzciny, wierzby, ziół, bukszpanu, jałowca. Polska palma wielkanocna ma z reguły postać smukłego, dość wysokiego pionowego bukietu. Przyozdabiana jest suszonymi kwiatami lub wstążkami. Palmy wielkanocne w Polsce osiągają wysokość od kilkunastu centymetrów do kilkudziesięciu metrów. Poświęcone są przechowywane przez cały rok aż do Środy Popielcowej. Wówczas spala się je, a tak powstały popiół służy do posypania głów wiernych. Jak...
