Ciekawostki wielkanocne dla dzieci: co wspólnego mają czarownice z Wielkanocą? Nawet dorośli będą w szoku

Ciekawostki o pieczeniu mazurków i babek, malowaniu pisanek, święceniu palemek i pokarmów nabierają podczas Wielkanocy głębszego sensu, także dla dzieci. Pokazanie maluchom wieloletnich tradycji i zachęcenie ich do wspólnych przygotowań pomoże im lepiej zrozumieć historię życia Jezusa Chrystusa. Warto też wiedzieć, jakie są tradycje wielkanocne na świecie: w Niemczech, Wielkiej Brytanii czy Stanach Zjednoczonych.

Przedstawiamy najciekawsze wielkanocne zwyczaje, które zainteresują dzieci. Nawet dorośli nie znają wszystkich tajemnic Wielkanocy.

Wielkanocne ciekawostki dla dzieci:

• Skąd wzięła się nazwa Wielkanoc?
• Wielki Tydzień – znaczenie poszczególnych dni
• Rezurekcja – msza z wystrzałami
• Śniadanie wielkanocne – dawniej bez jajek
• Śmigus-dyngus – oczyszczenie po zimie
• Pieczenie mazurków – nagrody dla wytrwałych
• Święcenie pokarmu – nie zawsze w kościele
• Malowanie pisanek – słowiańska tradycja
• Niedziela Palmowa – święcenie palm
• Wielkanocny zajączek – dzieło niemieckich cukierników
• Wielkanoc na świecie: ciekawostki dla dzieci o Wielkanocy w Niemczech, Anglii i USA

Skąd wzięła się nazwa Wielkanoc?

Wielkanoc przypominam nam o ostatnich dniach życia Jezusa Chrystusa. W tradycji chrześcijańskiej obchodzimy Wielki Tydzień, w którym najważniejsze dni to piątek, sobota i niedziela. Te dni tygodnia określamy wtedy Triduum Paschalnym. Wedle tradycji biblijnej Chrystus zmartwychwstał nocą, stąd też nawiązanie w nazwie świąt i podkreślenie tej pory dnia.

Wielki Tydzień: znaczenie poszczególnych dni

• Wielki Piątek upamiętnia śmierć Jezusa na krzyżu;
• Wielka Sobota to dzień, w którym święci się pokarmy w koszykach, odwiedza symboliczny grób, w którym znajduje się ciało mesjasza, który niebawem zmartwychwstanie;
• Wielka Niedziela to dzień, w którym celebrujemy zmartwychwstanie Chrystusa i jest to najważniejszy dzień świąt wielkanocnych;
• Poniedziałek Wielkanocny, zwany także lanym poniedziałkiem oraz śmigusem-dyngusem. W polskiej tradycji jest to dzień, w którym oblewamy się wzajemnie wodą.

Rezurekcja, czyli msza z wystrzałami

Rezurekcja to uroczyste nabożeństwo, najczęściej odprawiane skoro świt. Wierni gromadzą się w kościele już nawet o 6 rano. Dawniej, aż do XVIII wieku, msza rezurekcyjna, tak jak pasterka, odbywała się o północy. Nabożeństwo poprzedzał też przez wieki huk z dział armatnich. Hałas miał upamiętniać przesuwane głazy w grobie Jezusa.

To najlepsza metoda na zdemaskowanie czarownicy?

Ciekawostką jest, że w dawnej Polsce wierzono, że procesja rezurekcyjna to jeden z najlepszych metod demaskowania czarownic. Podobno żadna prawdziwa czarownica nie była w stanie trzykrotnie obejść kościoła. Znany był również zwyczaj związany z tzw. tarabaniarzami, którzy chodzili po wsi w niedzielny ranek i budzili dziewczęta, by żadna z nich nie zaspała na rezurekcję.

Śniadanie wielkanocne: dawniej bez jajek

Choć trudno w to uwierzyć, do XII wieku jedzenie jajek w Wielkanoc było zakazane przez Kościół i uważane za grzech, ponieważ traktowano je jako symbol pogański. Z biegiem czasu jednak jajka stały się nieodłącznym elementem tego święta. Dziś trudno wyobrazić sobie Wielkanoc bez dekoracji, pisanek i potraw z jajkami w roli głównej.

Kiedyś na stołach stawiano ogromne babki drożdżowe

Wieloletnia tradycja nakazuje, by po rezurekcji zacząć przygotowania do wielkanocnego śniadania. Główne miejsce na świątecznym stole zajmuje wcześniej przygotowana święconka. W tym koszyczku znajdziemy pokarmy poświęcone w Wielką Sobotę. Aby wyobrazić sobie, na jaką skalę odbywały się dawniej śniadania wielkanocne, trzeba wiedzieć, że pieczono babki nawet z 60 jaj.

Śmigus-dyngus: oczyszczenie po zimie

Śmigus-dyngus to tradycja wielkanocna szczególnie lubiana przez dzieci. To zwyczaj słowiański polegający na polewaniu wodą, które symbolizować miało nadchodzące po zimie oczyszczenie i radość z nadejścia wiosny. Lany poniedziałek początkowo miał znaczenie magiczne. Wylewanie wody miało zapewnić odpowiednią ilość deszczu w ciągu roku i gwarantować obfite plony.

Pierwsze wzmianki o tym zwyczaju pochodzą z XIV wieku. Śmigus-dyngus był przez lata szczególnie popularny na terenach wiejskich, gdzie młodzi chłopcy obficie polewali wodą dziewczęta z okolicy. Tradycja głosi, że te dziewczyny, które nie zostały oblane wodą, mogły mieć powody do niepokoju, ponieważ brak zainteresowania ze strony chłopców w tym dniu mógł zwiastować staropanieństwo.

Uważa się, że słowo „śmigus” oznacza polewanie wodą, natomiast „dyngus” pochodzi od niemieckiego słowa „dingen”, które oznacza „wykupywać się”. Związane jest to z tradycją, w której panny mogły uniknąć oblania wodą, obdarowując kawalerów pisankami. Obecnie Śmigus-Dyngus polega na żartobliwym oblewaniu się wodą. Współczesna tradycja często przybiera formę zabawy, w której rodzice i dzieci rywalizują, kto pierwszy wstanie i obleje kogoś wodą.

Pieczenie mazurków: nagrody dla wytrwałych

Mazurki przywędrowały do Polski najprawdopodobniej z Turcji. Dekoracje wykonane z bakalii i lukru wyglądem miały nawiązywać do zdobionych tureckich dywanów. W naszym kraju zaczęto je wypiekać w XVII wieku. Od początku ciasto stanowiło symbol zakończenia Wielkiego Postu, a więc czasu poprzedzającego Wielkanoc. Dawniej był on nagrodą dla tych, którzy wytrzymali czterdzieści dni bez spożywania słodyczy i potraw mięsnych. Ciasto aż po dziś dzień nazywamy „mazurkiem”, ponieważ podobno jego wypiekiem jako pierwsze zajęły się kobiety mieszkające na Mazowszu – a mieszkańców tego regionu zwano Mazurami aż do końca XIX wieku.

Święcenie pokarmów: nie zawsze w kościele

Święcenie pokarmów ma związek z dawnym błogosławieniem dań spożywanych podczas świątecznej uczty. Co ciekawe, w przeszłości pokarmy święcono w domach, a nie w kościele. Do tej tradycji z konieczności musieliśmy wrócić w okresie pandemii, gdy podczas Wielkanocy obowiązywał lockdown.

Zgodnie z tradycją, w wielkanocnym koszyczku powinno znaleźć się 7 pokarmów o symbolicznym znaczeniu: jajko, chleb, sól, mięso, masło, chrzan oraz kawałek wielkanocnego ciasta.

Zwyczaj dzielenia się jajkiem przy świątecznym śniadaniu ma podobne znaczenie do dzielenia się opłatkiem w czasie wigilijnej wieczerzy. Bliscy życzą sobie wszelkiego dobra i sił witalnych, w nadziei, że nie opuszczą ich przez cały rok.

Malowanie pisanek: słowiańska tradycja

Zwyczaj malowania jajek ma swoje korzenie w starosłowiańskich obrzędach. Dla Słowian jajo miało głębokie znaczenie symboliczne, łącząc ludzi z duchami i bogami. Wierzyli oni, że bóg narodził się ze słonecznego jaja, a świat miał kształt jaja.

Słowianie ozdabiali pisanki symbolami związanymi z siłami natury i bóstwami. Tradycja ta, w nieco zmienionej formie, została przejęta przez Kościół. Do dziś jajo symbolizuje początek nowego życia. W przeszłości Kościół zakazywał jedzenia jajek w okresie Wielkanocy, jednak po jednym z soborów ten zakaz został zniesiony.

Do dekorowania pisanek możemy wykorzystać gotowe barwniki lub sięgnąć po naturalne alternatywy, jak łupiny cebuli czy sok z buraka – dzięki nim uzyskamy subtelną i naturalną kolorystykę. Świetnym pomysłem są także gotowe naklejki w przeróżnych wzorach, które w łatwy sposób nadadzą jajkom oryginalny wygląd. Z takim zestawem materiałów zabawa gwarantowana!

Niedziela Palmowa: święcenie palm

Niedziela Palmowa otwiera Wielki Tydzień. Jest dniem, w którym wierni idą do kościoła, by poświęcić palmy. Zwyczaj ten upamiętnia przejazd Jezusa przez Jerozolimę.

Według tradycji ludowej poświęcona palma wielkanocna zapewnia zdrowie i szczęście całej rodzinie, dlatego przyjęło się, aby nie wyrzucać uschniętych palm aż do następnych świąt. Pobłogosławione palmy miały chronić domy przed kataklizmami i nieurodzajem przez cały rok. Dekorowano nimi domy, by odganiały wszelkie nieszczęścia.

Wielkanocny zajączek: dzieło niemieckich cukierników

Wielkanocny zajączek jest symbolem nowego życia oraz odradzającej po zimie ziemi. Jest również symbolem płodności. Zaś zwyczaj obdarowywania prezentami przez wielkanocnego zajączka przywędrował do Polski z tradycji germańskiej. To niemieccy cukiernicy również jako pierwsi w XIII wieku wprowadzili do świątecznego menu słodkie zajączki wykonane z ciasta lub cukru.

Wielkanoc na świecie: ciekawostki dla dzieci

Wielkanoc w Polsce obchodzi się nieco inaczej niż w innych państwach. Każdy kraj ma swoje wyjątkowe tradycje, które zaskoczą nawet dorosłych:

1. Tradycje wielkanocne w Niemczech

Obowiązkowym elementem Wielkanocy w Niemczech są pisanki i zajączek wielkanocny. To właśnie on chowa czekoladowe jajka dla dzieci w domu i w ogrodzie. Mniej znaną tradycją jest toczenie lub zrzucanie jaj z pagórków. Zawody wygrywa osoba, której uda się rozbić jajka o siebie. Z kolei „bitwa na jajka” to uderzanie o siebie jajkami przed obraniem w taki sposób, by zbić skorupkę jajka przeciwnika. W Niemczech tradycyjne dania wielkanocne różnią się w zależności od regionu. Wiele osób je Osterzopf – słodką plecionkę, a także pieczoną jagnięcinę. Popularna jest też Eiersalat, czyli sałatka jajeczna z majonezem, musztardą, szczypiorkiem i czasem ziemniakami.

2. Ciekawostki wielkanocne w Anglii

Mali Brytyjczycy co roku biorą udział w tzw. egg hunt. Podobnie jak w Niemczech, wielkanocny zajączek zostawia w ich domach i ogrodach czekoladowe jajka. Podczas Wielkanocy je się tzw. hot cross buns (bułeczki wielkanocne), a na obiad przygotowuje się jagnięcinę. Brytyjczycy zamiast babek drożdżowych szykują simnel cake, czyli ciasto owocowe z marcepanem, które często dekorowane jest 11 kulkami marcepanu, symbolizującymi 11 apostołów (Judasza się pomija). Na terenie całego kraju rodziny chętnie biorą udział w radosnych paradach i jarmarkach wielkanocnych.

3. Tradycje wielkanocne w Rosji

Rosjanie nie obchodzą świąt Wielkiej Nocy, lecz Paschę. To bardzo ważne święto dla wyznawców prawosławia. Jest to święto ruchome, poprzedzone 40-dniowym postem. Podobnie jak chrześcijanie – Rosjanie obchodzą Niedzielę Palmową. W sobotę także święcą pokarm, a w nocy odprawiane jest kilkugodzinne nabożeństwo. Zamiast mazurka, specjalnym wypiekiem wielkanocnym w Rosji jest „pascha”. To ciasto serowe przygotowane z twarogu, masła, jajek, cukru i wanilii. W okresie świąt wiele osób maluje pisanki na czerwono. Ten symbolizuje krew Chrystusa oraz nowy początek i życie,

4. Tradycje wielkanocne w Irlandii

Nazwa tej irlandzkiej tradycji może zaskakiwać. W Wielką Sobotę obchodzony jest tam tzw. „pogrzeb śledzia”. Podczas miejskiego pochodu, któremu przewodzi rzeźnik, na kiju wiesza się śledzia, a mieszkańcy symbolicznie wyrażają swoje zmęczenie postem, bijąc go kijami. Na zakończenie rytuału śledź zostaje wrzucony do rzeki, a jego miejsce zajmuje udziec barana, co symbolizuje zakończenie okresu postu.

5. Tradycje wielkanocne w USA

W niektórych miastach odbywają się kolorowe parady wielkanocne, które przyciągają tysiące osób. Uczestnicy zakładają na głowę ogromne kapelusze. Znajdują się na nich ozdoby nawiązujące do świąt wielkanocnych: kurczaki, pisanki i zajączki. Organizowany jest także konkurs na najpiękniejsze nakrycie głowy. Podobnie jak w Niemczech rodziny organizują polowania na czekoladowe jajka, w Białym Domu odbywa się coroczny "Easter Egg Roll" – wyścigi, podczas których dzieci toczą jajka przy pomocy łyżek na trawie. W okresie świąt dzieci często otrzymują koszyki pełne słodyczy, czekoladowych jajek i drobnych prezentów, które zostawia im „wielkanocny zajączek”.

Zobacz też:

• Wiersze wielkanocne dla dzieci: krótkie i zabawne, a nauczą wiele o wielkanocnych tradycjach
• Zaskakujące tradycje wielkanocne w Polsce. Mało kto wie, skąd się wziął śmigus
• Przerwa wielkanocna w szkole 2025. Dzieci wrócą do szkoły wyjątkowo późno