Środki stylistyczne: czym są, funkcje i przykłady
Adobe Stock
Wychowanie

Środki stylistyczne: czym są, funkcje i przykłady

Co to są środki stylistyczne i jakie pełnią funkcje? Sprawdź, jakie wyróżniamy rodzaje środków stylistycznych. Utrwal ich rozpoznawanie i rodzaje dzięki prostym definicjom i licznym przykładom.

Do podstawowych środków stylistycznych zaliczamy: metaforę (a wśród metafor: animizację i ożywienie), epitet, porównanie, wyraz dźwiękonaśladowczy. W rzeczywistości środków stylistycznych jest o wiele więcej, ale na początek wystarczy dobrze poznać sześć wymienionych środków wyrazu.

Znając znaczenie i funkcje środków stylistycznych z pewnością łatwiej będzie docenić kunszt autorów, którzy nie mieli sobie równych w tworzeniu wymyślnych metafor, epitetów czy porównań a także onomatopei i innych środków wyrazu.

Co to są środki stylistyczne?

Środki stylistyczne określa się również jako:

  • Środki poetyckie,
  • Środki wyrazu,
  • Środki językowe,
  • Figury retoryczne
  • Chwyty poetyckie.


Już na podstawie wyżej wymienionych różnych określeń środków stylistycznych możemy stwierdzić, do czego służą. Widzimy, że są związane z poezją (literaturą), wyrażaniem i językiem. Zanim jednak wymienimy ich funkcje, warto wyjaśnić, że środki stylistyczne to takie elementy języka, dzięki którym autor może wywołać u odbiorcy dzieła pożądany efekt.

Funkcje środków stylistycznych

To, że środki stylistyczne mają określone funkcje wynika już z ich definicji.

Do zadań środków poetyckich należy:

  • Wyrażanie emocji nadawcy,
  • Rozbudzanie emocji u odbiorcy,
  • Działanie na wyobraźnię odbiorcy
  • Budowanie nastroju w dziele (utworze, wypowiedzi),
  • Tworzenie świata ukazywanego (przedstawianego) w dziele (utworze, wypowiedzi).


Znajomość środków stylistycznych i sprawne operowanie nimi pozwala twórcom literatury i mówcom sprawiać, że ich dzieła (lub wypowiedzi) są czytane i słuchane z zainteresowaniem. Mistrzowskie użycie figur retorycznych to prawdziwa sztuka.

Rodzaje środków stylistycznych

Wśród środków stylistycznych wyróżniamy:
 

  • Fonetyczne – związane z brzmieniem wyrazu, np. wyrazy dźwiękonaśladowcze (pi-pi-pi, szast-prast, bum!),
  • Słowotwórcze – związane z powstawaniem nowych słów, np. zdrobnienie (rączusia, pieseczek, wilczątko) lub zgrubienie (grabsko, psisko, wilczurzysko),
  • Leksykalne – związane z istniejącymi już słowami, np. epitet (rączy rumak), przenośnia (tęcza to barwny most) czy porównanie (tęcza jest jak barwny most).
  • Składniowe – związane z budową zdania, np. powtórzenie (o szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny) lub wykrzyknienie (ach!)
  • Semantyczne – związane z nowym znaczeniem, np. metafora czy epitet.


Podział ten z pewnością pomoże uporządkować wiedzę na temat poszczególnych środków stylistycznych. Zwróćmy jednak uwagę, że np. metafory czy epitety należą zarówno do środków leksykalnych jak i semantycznych.

Podstawowe środki stylistyczne – definicje i przykłady

Metafora

Metafora (inna nazwa: przenośnia) to zestawienie słów, które osobno znaczą coś zupełnie innego, lecz połączone – tworzą nowe znaczenie.

Przykłady metofor:

  • zjeść z kimś beczkę soli – czyli znać kogoś bardzo dobrze, przeżyć z kimś sporo sytuacji (uwaga, metafor nie należy rozumieć w ich dosłownym znaczeniu, liczy się bowiem znaczenie… metaforyczne),
  • czuć skrzydła u ramion,
  • brać się za bary z życiem

Rodzaje metafor 

Ożywienie (animizacja) to środek stylistyczny, polegający na nadaniu zjawiskom lub przedmiotom cech istot żywych, przykłady:

  • dom zaczął drżeć w posadach
  • chmura goni chmurę
  • interes kwitnie


Uosobienie (personifikacja) to środek stylistyczny, który polega na nadaniu zjawiskom, roślinom, zwierzętom lub przedmiotom cech ludzkich, przykłady:

  • jabłka zarumieniły się w sadzie,
  • cały dom posmutniał
  • świerszcz cicho grał na skrzypkach 

Epitet

Epitet to określenie rzeczownika, często bardziej poetyckie i wyszukane niż zwykły przymiotnik, np.

  • wiek męski, wiek klęski
  • koralowe usta
  • bursztynowy świerzop

Porównanie

Porównanie poznamy po tym, że występuje w nich zawsze słowo jak (niby, jakby,) , ponieważ – jak sama nazwa wskazuje – chodzi tu o porównywanie, zestawienie przynajmniej dwóch zjawisk, np.

  • gryka jak śnieg biała
  • Płyną liście w powietrzu jesieni niby zielona łódka
  • Biegł jakby ktoś go gonił.

Wyrazy dźwiękonaśladowcze

Wyrazy dźwiękonaśladowcze (onomatopeje) to wyrazy, których brzmienie przypomina dźwięk różnych zjawisk lub rzeczy, przykłady:

  • Stoi i sapie, dyszy i dmucha,
    Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha:
    Uch - jak gorąco!
    Puff - jak gorąco!
    Uff - jak gorąco! (J. Tuwim: Lokomotywa)

 

  • "Halo! O, halo lo lo lo lo!
    Tu tu tu tu tu tu tu
    Radio, radijo, dijo, ijo, ijo,
    Tijo, trijo, tru lu lu lu lu
    Pio pio pijo lo lo lo lo lo
    Plo plo plo plo plo
    halo! (J. Tuwim: Ptasie radio)

 

  • Ćwir ćwir świrk!
    Świr świr ćwirk! (J. Tuwim: Ptasie radio)

Zdrobnienie

Zdrobnienie to słowo utworzone za pomocą odpowiedniego przyrostka, oznaczające coś lub kogoś mniejszego, drobniejszego przykłady:
 

  • pieseczek (czyli mniejszy pies)
  • perełka (czyli mniejsza perła)
  • piłeczka (czyli mniejsza piłka)

Zgrubienie

Zgrubienie to słowo utworzono za pomocą odpowiedniego przyrostka, oznaczającego coś lub kogoś większego, przykłady:
 

  • grucha (duża gruszka)
  • ptaszysko (duży ptak)
  • Martucha („duża” Marta)

 
Aby utrwalić wiedzę na temat środków stylistycznych i przekonać się, że używanie ich to prawdziwa sztuka – można podjąć próbę wymyślenia własnej metafory, epitetu, porównania, wyrazu dźwiękonaśladowczego, zdrobnienia czy zgrubienia…

Zobacz także: 

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
Rocznica Komunii Świętej – prezenty
Święta i uroczystości
Rocznica Komunii świętej – co z tortem i prezentami? I czy udział w rocznicy komunii jest obowiązkowy? 
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem: od kiedy, ile płatne? Przepisy 2024
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab
kiedy wkładać dziecku czapkę
Zdrowie
Kiedy wkładać dziecku czapkę? I czy przewianie uszu to mit? [PEDIATRA WYJAŚNIA]
Małgorzata Wódz

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA