Reklama

Mimo że imiesłowy w języku polskim są w dość powszechnym użyciu, potrafią sprawiać kłopoty. Dlaczego? Chociażby przez ich podobieństwo do przymiotników oraz trudności z poprawną pisownią „nie” z imiesłowami.

Reklama

Spis treści:

Imiesłowy: co to jest?

Imiesłowy to gramatyczne formy czasowników (ale uwaga: imiesłowy nie są częściami mowy!).

W języku polskim wyróżniamy następujące rodzaje imiesłowów:

  • 1. Imiesłowy przymiotnikowe (czynne i bierne)
  • 2. Imiesłowy przysłówkowe (współczesne i uprzednie).

Imiesłowy przymiotnikowe [plus przykłady]

Imiesłowy przymiotnikowe są formami czasownika przypominającymi przymiotniki.

Wyróżniamy:

  • imiesłów przymiotnikowy czynny:
    – pokazuje cechę kogoś lub czegoś, kto (lub co) wykonuje właśnie jakąś czynność
    – poznasz go po końcówkach -ący, -ąca, -ące,
    – przykłady: czytający (rodzic), malująca (artystka), świecące (słońce)
  • imiesłów przymiotnikowy bierny:
    – pokazuje cechę kogoś lub czegoś, kto (lub co) podlega pewnej czynności lub ma pewne cechy dotyczące tego, co się wydarzyło,
    – poznasz go po końcówkach: -ty, -te, -ta -ny, -na, -ne
    – przykłady: poprawiony (sprawdzian), podarty (mankiet), zdarta (płyta)

Imiesłowy przymiotnikowe odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje tak samo jak przymiotniki.

Przykładowa odmiana przez przypadki imiesłowu przymiotnikowego czynnego:

Mianownik (kto?, co?): płonące (ognisko), płonące (ogniska)
Dopełniacz (kogo/czego nie ma?): płonącego (ogniska), płonących (ognisk)
Celownik (komu/czemu się przyglądam?): płonącemu (ognisku), płonącym (ogniskom)
Biernik (kogo/ co widzę?): płonące (ognisko), płonące (ogniska)
Narzędnik (z kim/z czym?): płonącym (ogniskiem), płonącymi (ogniskami)
Miejscownik (o kim/o czym?): płonącym (ognisku), płonących (ogniskach)
Wołacz (o!): płonące (ognisko)!, płonące (ogniska)!

Odmiana przez przypadki imiesłowu przymiotnikowego biernego:

M. upieczony (chleb), upieczone (chleby)
D. upieczonego (chleba), upieczonych (chlebów)
C. upieczonemu (chlebowi), upieczonym (chlebom)
B. upieczony (chleb), upieczone (chleby)
N. upieczonym (chlebem), upieczonymi (chlebami)
Ms. upieczonym (chlebie), upieczonych (chlebach)
W. upieczony (chlebie)! upieczone (chleby)!

Imiesłowy przysłówkowe [plus przykłady]

  • Imiesłów przysłówkowy współczesny:
    – poznasz go po końcówce -ąc
    – tworzymy od czasowników niedokonanych,
    – wskazuje na czynność (zdarzenie), która dzieje się równocześnie
    – przykłady: pijąc, wychodząc, patrząc

  • Imiesłów przysłówkowy uprzedni:
    – poznasz go po końcówkach: -wszy, -łszy
    – tworzymy go od czasowników dokonanych,
    – wskazuje na czynność (zdarzenie), które miały miejsce wcześniej
    – przykłady: dotarłszy (na miejsce), wróciwszy (do domu)

Imiesłowy przysłówkowe nie odmieniają się.

Pisownia imiesłowów z „nie”

Jeśli chodzi o pisownię „nie” z imiesłowami, wystarczy zapamiętać dwie zasady:

  • Imiesłowy przymiotnikowe z „nie” piszemy łącznie.
  • Imiesłowy przysłówkowe z „nie” piszemy oddzielnie.

Przykłady imiesłowów, które piszemy łącznie z przeczeniem „nie”:

To sytuacja niemająca nic wspólnego z moim przyjacielem.
Sprawca kradzieży do dziś został niewykryty.
Niedotrzymana obietnica sprawiła, że przestali mu ufać.

Przykłady imiesłowów, które piszemy rozłącznie z przeczeniem „nie”:

Nie trenując trudno dbać o lepszą formę.
Nie mówiąc wychowawczyni „dzień dobry” pokazał brak kultury osobistej.
Nie wróciwszy na czas wzbudził niepokój siostry.

Imiesłowy - ćwiczenia

Ćwiczenie 1.

Podaj po 3 przykłady imiesłowów przymiotnikowych biernych i czynnych oraz ułóż z nimi zdania.

Ćwiczenie 2.

Podaj po 3 przykłady imiesłowów przysłówkowych współczesnych i uprzednich oraz ułóż z nimi zdania.

Ćwiczenie 3.

Ułóż 3 zdania z imiesłowami, z którymi napiszesz „nie” łącznie i 3 zdania z imiesłowami, z którymi „nie” napiszesz rozłącznie.

Odpowiedzi

Ćwiczenie 1.

Przykłady imiesłowów przymiotnikowych biernych: uszyty, rozdarty, podrzucony

Zdania:

Uszyty na miarę garnitur leżał idealnie.
Paweł czuł się wewnętrznie rozdarty.
Szybko wszyscy pokochaliśmy tego podrzuconego kociaka.

Przykłady imiesłowów przymiotnikowych czynnych: wołający, biegnący, oglądający

Zdania:

Wołający mamę chłopiec nagle zaczął płakać.
Biegnący szybko czas potrafi leczyć rany.
Mężczyzna oglądający krawaty długo nie mógł się zdecydować, który wybrać.

Ćwiczenie 2.

Przykłady imiesłowów przysłówkowych współczesnych: miałcząc, podchodząc, wąchając

Zdania:

Miałcząc głośno kot domagał się uwagi.
Podchodząc bliżej, dziewczynka zobaczyła brata, który właśnie złapał żabę.
Wąchając lawendę, mama uśmiechała się lekko.
Przykłady imiesłowów przysłówkowych uprzednich: machnąwszy, ułożywszy, doczekawszy

Zdania:

Machnąwszy ręką usiadł zrezygnowany przy stole.
Ułożywszy kwiaty w wazonie, ciocia zabrała się za szydełkowanie serwety.
Doczekawszy się na swoją kolejkę, szybko wybraliśmy ulubione smaki ciastek.

Ćwiczenie 3.

Nie poczekawszy na przyjaciół, kupiła bilet i weszła na salę kinową.
Nie mając nic na sumieniu, Karolina nie musiała obawiać się konsekwencji.
Nie odpisując na wiadomości, pokazała mu, że go lekceważy
Nielubiąca brokułów dziewczynka odłożyła zielone różyczki na bok talerza.
To jest niecierpiąca zwłoki sprawa.
Niedająca spokoju myśl wciąż psuła wujkowi nastrój.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama