Partykuła potrafi sprawiać kłopoty, nie tylko jeśli chodzi o prawidłową pisownię. Problemem bywa też zrozumienie, czym właściwie jest partykuła i jaką rolę pełni w języku polskim.

Reklama

Spis treści:

Partykuła: co to takiego?

Zgodnie z definicją z zakresu językoznawstwa partykuła to nieodmienna część mowy. Tak jak spójnik, przysłówek, przyimek i wykrzyknik, partykuła nie odmienia się przez przypadki, liczby czy rodzaje. Z reguły partykuła nie występuje samodzielnie. Wyraz „partykuła” dosłownie oznacza: cząstkę, fragment (łac. particula).

Partykuły dzielimy na:

  • Ograniczające – np. tylko (Tylko nie zapomnij biletów!)
  • Twierdzące – np. tak (Jak pomyślał, tak zrobił.)
  • Pytające – np. czy (Czy nie sądzisz, że to przesada?)
  • Przypuszczające – np. chyba (Chyba skoczymy na zakupy.)
  • Rozkazujące – np. niech (Niech wreszcie nadejdą wakacje.)
  • Akcentujące – np. się (Hej, mówi się do ciebie!)
  • Wątpiące – np. bodajże (Martę najczęściej można spotkać ostatnio w kawiarni, bodajże o nazwie „Kolorowa”)
  • Wzmacniające – np. że (Zróbże wreszcie coś tylko dla siebie!)
  • Życzące – np. oby (Oby te życzenia się spełniły.)

Powyższa klasyfikacja ma na celu pokazać, że partykuł w języku polskim jest na tyle dużo, że dają się pogrupować ze względu na swój charakter.

Zobacz także

Kiedy używamy partykuł?

Partykuły w języku polskim używamy, kiedy chcemy nadać swej wypowiedzi moc lub uwydatnić któreś ze słów. Innymi słowy, dzięki partykułom każde zdanie może zyskać na wyrazistości. I wywrzeć większe wrażenie na kimś, z kim rozmawiamy lub wymieniamy wiadomości pisemne.

Wiedząc, co to jest partykuła, łatwo stwierdzić, że z tą częścią mowy spotykamy się dość często i wcale nie tylko na lekcjach języka polskiego czy podczas czytania obowiązkowych lektur szkolnych. Rozmaitych partykuł używają twórcy reklam, rodzice i nauczyciele a także młodzież i dzieci. Jedni mniej, inni bardziej świadomie sprawiają, że to, co mówią, brzmi po prostu dobitniej. Bardziej groźnie lub... bardziej zabawnie, w zależności od sytuacji.

Porównajmy pary wypowiedzi, w jednej użyto partykuły, w drugiej nie:

  • Zbliż się! – Żbliżże się!
  • Tak! – Właśnie tak!
  • Nie pójdę tam. – Nie, nie pójdę tam.
  • Czekam na ciebie dwie minuty. – Czekam na ciebie dopiero dwie minuty.
  • Uważaj na siebie… – Tylko uważaj na siebie…

Pod względem użycia partykułę można porównać do wykrzyknika – pozwala bowiem również podkreślić emocjonalność wypowiedzi, wskazywać np. na zniecierpliwienie (Chodźże wreszcie!), niepewność (Chyba zdążymy jeszcze upiec pierniki.) i inne uczucia.

Prawidłowa pisownia partykuł

Posługiwanie się partykułami w mowie sprawia mniej kłopotów niż podczas pisania. Pisząc, musimy znać zasady pisowni partykuł. Wiedzieć, kiedy trzeba pisać je łącznie lub rozłącznie.

Pisownia łączna partykuł

Obowiązuje w przypadku partykuł -ż, -że, -li

Przykłady:

  • -ż, np. Któż wpadł na ten pomysł? Cóż z tego?
  • -że, np. Chodźże prędzej! Weźże się za siebie…
  • -li, np. Znaszli ten kraj?

Pisownia rozłączna partykuł

Obowiązuje w przypadku partykuł, które są osobnymi wyrazami, jak np. tylko, nie, właśnie, czy

Przykłady:

  • Tylko nie zapomnij o ciepłym śniadaniu
  • Nie, nie zamierzam się denerwować.
  • Właśnie o tobie myślałam
  • Czy na pewno zdążymy dziś pójść do Piotra?

Pisownia partykuł -by, -bym, -byśmy, -byście

Zasada dotycząca pisowni partykuły -by, -bym, -byśmy, -byście jest bardziej problematyczna.

Razem (łącznie) piszemy je zawsze, gdy występują z osobową formą czasownika.

Przykłady:

  • Chciałabym o tym jeszcze poczytać.
  • Życzyłbyś sobie podobnej niespodzianki?
  • Poszedłby za nią jak w ogień.
  • Skoczylibyśmy na kawę do centrum?
  • Poszlibyście z nami do kina?
  • Wytrwaliby gdyby nie ten mróz i wicher.

Osobno (rozłącznie) piszemy partykułę by, z nieosobowymi formami czasownika (np. wybrano, wysłano, zdjęto, podjęto) lub innymi nieosobowymi formami gramatycznymi.

Przykłady:

  • Warto by było spotkać się z Kasią jeszcze raz w tym tygodniu.
  • Napisano by wyraźnie, jeśli uznano by to za konieczne.
  • Trzeba by się temu przyjrzeć bliżej.

Aby jeszcze lepiej zapamiętać prawidła pisowni, warto stworzyć zdania z własnymi przykładami partykuł.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama