Reklama

Reklama

Jak zbudowane są plemniki? Co lubią? Co im szkodzi? Co może ułatwić zapłodnienie? Oto ciekawe fakty o plemnikach, które potwierdza dr Wojciech Sierka, embriolog z Kliniki Leczenia Niepłodności i Diagnostyki Prenatalnej Gyncentrum w Katowicach.

Co to są plemniki

Zadaniem plemników (nazywanych też spermą lub nasieniem), czyli męskich komórek rozrodczych jest dotarcie do jajeczka kobiety i jego zapłodnienie. Produkowane są w jądrach, natomiast dojrzewają w najądrzu męskim. Gruczoły płciowe chłopców nie produkują nasienia. Dopiero w okresie dojrzewania (w naszej strefie klimatycznej ok.14. roku życia) rozpoczyna się wytwarzanie męskich hormonów, które pobudzają gruczoły płciowe. Młody mężczyzna wchodzi w okres reprodukcyjny w wieku 17-19 lat, wtedy też jego jądra są zdolne do produkcji spermy.

Przeciętny mężczyzna w ciągu całego swojego życia produkuje do 525 mld plemników. W ciągu 1 miesiąca mężczyzna traci 1 miliard nasienia, zaś kobieta uwalnia w tym czasie 1 komórkę jajową. W jednej porcji spermy dorosłego, zdrowego mężczyzny, która średnio wynosi 1,5-5 ml znajduje się od 100 do 500 mln plemników.

Zdrowa sperma zawierająca plemniki, ma białawy, mleczny kolor, jeżeli jest jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "jałowy — ma".---#---białawy, mleczny kolor;
jeżeli jest jałowy - ma kolor żółtawy i jest przezroczysta.---#---jałowy-ma#jałowy — ma---#---jałowy - ma">jałowa - ma kolor żółtawy i jest przezroczysta.

Plemniki mają tylko 0,006 mm długości i zbudowane są z:

  • główki;
  • wstawki, zawierającej mitochondria będące źródłem energii;
  • witki, czyli ogonka wprawiającego je w ruch;
  • tzw. czapeczki składającą się z enzymów umożliwiających przebicie ściany komórki jajowej i zapłodnienie.

Każdy męski plemnik posiada inny chromosom – X lub Y. Od tego, który plemnik doprowadzi do zapłodnienia (z chromosomem X lub Y) zależy płeć dziecka. Silniejsze, wolniejsze i bardziej wytrzymałe są te z chromosomem X, czyli odpowiedzialne za poczęcie dziewczynki.

Plemniki poruszają się bardzo szybko (w ciągu sekundy potrafią przebyć drogę równą czterokrotnej długości ich ciała), jednak poza organizmem mężczyzny potrzebują specjalnych warunków, aby przeżyć. Dlatego lubią:

  • ciepłe i zasadowe środowisko (znajdujące się w szyjce bądź jamie macicy i jajowodach);
  • wilgotność;
  • ciemność.

Wyścig do komórki jajowej

Podczas seksu dochodzi do ejakulacji, czyli wytrysku u mężczyzny. Pierwsza porcja nasienia ma najwyższe stężenie gamet męskich i to wtedy zaczyna się wyścig, którego stawką jest zapłodnienie komórki jajowej i danie początku nowego życia. Zgodnie z normami WHO nasienie uznaje się za zdolne do zapłodnienia, jeżeli zawiera 20–250 milionów plemników w 1 mililitrze.

Porcja nasienia przemieszcza się drogami rodnymi kobiety z prędkością ok. 18 km/h (5m/s) – dla porównania maksymalna prędkość sprintu mistrza świata Usaina Bolta na dystansie 100 m osiąga wynik 44 km/h. W sprzyjających warunkach i nieagresywnym śluzie kobiety plemniki są w stanie przeżyć w jamie pochwy od 2 do 5 dni, choć ich cykl żywotności to tylko 48 godzin.

Idealny polemnik do zapłodnienia

Chociaż w porcji ejakulatu zdrowego mężczyzny może się znajdować nawet 500 mln plemników (mniej więcej tyle mieszkańców liczy cała Unia Europejska), to tylko jeden z nich ma szansę zapłodnić jajeczko. Dlatego tak ważna jest ich ilość, budowa oraz ruchliwość.

Odpowiednie parametry umożliwiają spermie pokonanie niełatwej, kilkugodzinnej podróży do wnętrza jamy macicy, drogą poprzez tylną ścianę pochwy, szyjkę macicy i jajowody. Na tym odcinku plemnik musi pokonać niesprzyjające warunki m.in.:

Plemnik idealny do zapłodnienia komórki jajowej jest:

  • ma 1 główkę;
    1 witkę;
    jest średnich rozmiarów - nie jest za duży, ale też nie zbyt mały;
    ma odpowiednią ruchliwość, czyli tak zwany ruch postępowy.---#---„---#---"">"ma 1 główkę;
    1 witkę;
    jest średnich rozmiarów - nie jest za duży, ale też nie zbyt mały;
    ma odpowiednią ruchliwość, czyli tak zwany ruch postępowy.---#---Młody---#---młody">młodyma 1 główkę;
    1 witkę;
    jest średnich rozmiarów - nie jest za duży, ale też nie zbyt mały;
    ma odpowiednią ruchliwość, czyli tak zwany ruch postępowy.---#---”---#---"">";
  • ma 1 główkę;
  • 1 witkę;
  • jest średnich jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "rozmiarów — nie".---#---"młody";
    ma 1 główkę;
    1 witkę;
    jest średnich rozmiarów - nie jest za duży, ale też nie zbyt mały;
    ma odpowiednią ruchliwość, czyli tak zwany ruch postępowy.---#---rozmiarów-nie#rozmiarów — nie---#---rozmiarów - nie">rozmiarów - nie jest za duży, ale też nie za mały;
  • ma odpowiednią ruchliwość, czyli tak zwany ruch postępowy.

Zapłodnienie czyli połączenie jaja z plemnikiem

Aby doszło do zapłodnienia, potrzebna jest interakcja z komórką żeńską. Komórki pęcherzykowe otaczające komórkę jajową, wytwarzają hormon progesteron i to on "zaprasza" do penetracji i zapłodnienia komórki jajowej. W momencie, kiedy najsilniejszy z plemników dociera do komórki jajowej, hormony aktywują receptory z jego witki oraz wyzwalają szereg procesów biochemicznych.

Jednym z nich jest hiperaktywacja, podczas której plemnik zaczyna charakterystycznie się poruszać – szybciej i bardziej dynamicznie. Przysysa się do ściany oocytu, zaś jego ogonek niczym bicz asymetrycznie uderza w ścianki jaja. Dzięki temu możliwe jest przejście męskiego nasienia przez osłonkę przejrzystą i błonę komórkową gamety żeńskiej.

Równolegle, gdy plemnik dociera do celu, akrosom na szczycie jego główki zaczyna wytwarzać liczne enzymy. Pełnią one ważną funkcję, ponieważ "rozpuszczają" zewnętrzną błonę oocytu i pomagają przedrzeć się poprzez osłony jajowe do wnętrza komórki jajowej. Ostatecznie jego główka odłącza się od ogonka i dochodzi do zapłodnienia.

Nasienie pod lupą

Plemniki reagują na szereg czynników. Najczęstszymi ich zaburzeniami są:

  • jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "azoospermia — brak".---#---azoospermia - brak plemników w ejakulacie;
    oligospermia - zbyt niska liczba plemników w ejakulacie;
    hipospermia - mniej niż 2 ml w jednym wytrysku;
    asthenozoospermia - nieprawidłowa ruchliwość plemników;
    teratozoospermia - nieprawidłowa budowa plemników.---#---azoospermia-brak#azoospermia — brak---#---azoospermia - brak">azoospermia - brak nasienia w ejakulacie;
  • jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "oligospermia — zbyt".---#---azoospermia - brak plemników w ejakulacie;
    oligospermia - zbyt niska liczba plemników w ejakulacie;
    hipospermia - mniej niż 2 ml w jednym wytrysku;
    asthenozoospermia - nieprawidłowa ruchliwość plemników;
    teratozoospermia - nieprawidłowa budowa plemników.---#---oligospermia-zbyt#oligospermia — zbyt---#---oligospermia - zbyt">oligospermia - zbyt niska liczba plemników w ejakulacie;
  • jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "hipospermia — mniej".---#---azoospermia - brak plemników w ejakulacie;
    oligospermia - zbyt niska liczba plemników w ejakulacie;
    hipospermia - mniej niż 2 ml w jednym wytrysku;
    asthenozoospermia - nieprawidłowa ruchliwość plemników;
    teratozoospermia - nieprawidłowa budowa plemników.---#---hipospermia-mniej#hipospermia — mniej---#---hipospermia - mniej">hipospermia - mniej niż 2 ml w jednym wytrysku;
  • jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "asthenozoospermia — nieprawidłowa".---#---azoospermia - brak plemników w ejakulacie;
    oligospermia - zbyt niska liczba plemników w ejakulacie;
    hipospermia - mniej niż 2 ml w jednym wytrysku;
    asthenozoospermia - nieprawidłowa ruchliwość plemników;
    teratozoospermia - nieprawidłowa budowa plemników.---#---asthenozoospermia-nieprawidłowa#asthenozoospermia — nieprawidłowa---#---asthenozoospermia - nieprawidłowa">asthenozoospermia - nieprawidłowa ruchliwość plemników;
  • jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "teratozoospermia — nieprawidłowa".---#---azoospermia - brak plemników w ejakulacie;
    oligospermia - zbyt niska liczba plemników w ejakulacie;
    hipospermia - mniej niż 2 ml w jednym wytrysku;
    asthenozoospermia - nieprawidłowa ruchliwość plemników;
    teratozoospermia - nieprawidłowa budowa plemników.---#---teratozoospermia-nieprawidłowa#teratozoospermia — nieprawidłowa---#---teratozoospermia - nieprawidłowa">teratozoospermia - nieprawidłowa budowa.

Mężczyzna planujący zostać ojcem, może poddać swoje nasienie badaniu ich jakości. Badanie takie nazywane jest seminogramem i jest wykonywane przez specjalistyczne laboratoria. To podstawowy test diagnostyczny w ocenie płodności mężczyzny. Odbywa się w laboratorium, gdzie stosuje się najnowsze technologie m.in. komputerową analizę spermy czy powiększenie plemników mikroskopem o 6 tys. razy. Badane są ich parametry, m.in. ilość, ruchliwość oraz budowa.

Przy ocenie morfologii, czyli budowy plemników można określić pod mikroskopem wiele cech, m.in.:

  • kształt główki;
  • obecność wakuol;
  • wady w budowie wstawki;
  • czy na główce plemnika występuje i jak jest zbudowany akrosom, pęcherzyk wyposażony w cenne enzymy.

Badaniu poddawany jest także materiał genetyczny nasienia jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "plemników — DNA".---#---Badaniu poddawany jest także materiał genetyczny plemników - DNA, , co umożliwia zdiagnozowanie wszelkich nieprawidłowości, mających wpływ na powodzenie przy poczęciu dziecka.---#---plemników-DNA#plemników — DNA---#---plemników - DNA"> - DNA, co umożliwia zdiagnozowanie wszelkich nieprawidłowości, mających wpływ na powodzenie przy poczęciu dziecka.

Co wpływa na jakość plemników

Dorosły mężczyzna może wyprodukować ponad 150 milionów spermy dziennie. Zgodnie z normami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nasienie uznaje się za zdolne do zapłodnienia, gdy zawiera 20–250 milionów plemników w jednym mililitrze. Ich jakość i ilość nie jest jednakowa u każdego mężczyzny. Jak podkreślają specjaliści stan plemników, a w konsekwencji problemy z płodnością, uzależnione są od wielu czynników m.in. chorób, stylu życia, złych nawyków.

Plemniki nie lubią:

  • stresu;
  • ciasnej bielizny;
  • palenia papierosów;
  • nadwagi;
  • nadmiaru kofeiny;
  • alkoholu (obniża poziom testosteronu i zmniejsza męskie libido).

Technologia bezprzewodowa wi-fi może wydzielać niekorzystne dla jąder oraz spermy promieniowanie fal elektromagnetycznych. Z tego względu lepiej unikać trzymania laptopa na kolanach oraz noszenia telefonu blisko jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "pachwiny — jeżeli".---#---Z tego względu lepiej unikać trzymania laptopa na kolanach oraz noszenia telefonu blisko pachwiny - jeżeli mężczyzna nosi smartfona w kieszeni spodni, to dosłownie "wygotowuje" swoje plemniki;---#---pachwiny-jeżeli#pachwiny — jeżeli---#---pachwiny - jeżeli">pachwiny - jeżeli mężczyzna nosi smartfona w kieszeni spodni, to dosłownie "wygotowuje" swoje plemniki.

Dla ich jakości znaczenie ma także częstotliwość uprawiania seksu. Abstynencja seksualna dłuższa niż 3 dni może prowadzić do stresu oksydacyjnego, a ten z kolei do starzenia się plemników i straty dużej ilości nasienia.

Jak można poprawić jakość spermy?

Aby poprawić jakość spermy, warto zadbać o odpowiednią dietę i wysiłek fizyczny. Ruch podnosi poziom testosteronu i zwiększa wrażliwość na insulinę. Oba te hormony pozytywnie wpływają na jakość nasienia. Wyjątkiem jest kolarstwo i maratony – panowie uprawiający te dyscypliny mają słabszą jakość plemników.

Najwięcej i najlepszej jakości nasienie mają 20-latkowie, po 30-tce poziom testosteronu stopniowo spada. Od 20 roku życia z każdym następnym rokiem ruchliwość plemników maleje o średnio 0,7 proc. W miesiącach letnich ich liczba jest najniższa, a w zimowych – najwyższa. Powód jest prosty – nasienie nie lubi wysokich temperatur. Z tego względu lepiej unikać:

  • wygrzewania się w wannie z hydromasażem;
  • nieprzepuszczającej powietrza bielizny;
  • saun.

Dla poprawy jakość plemników warto jeść:

  • jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "jajka — są".---#---jajka - są bogate w aminokwasy, które stymulują produkcję nasienia;
    granaty - podnoszą libido, zwiększają przepływ krwi, a obecne w nich polifenole pomagają utrzymać plemniki w zdrowiu;
    produkty bogate w witaminę C - zwiększa ruchliwość plemników, chroni je przez uszkodzeniem DNA, przez co pomaga zmniejszyć ryzyko poronień i zaburzeń chromosomowych;
    kwasy DHA;
    likopen - jest korzystny dla morfologii i ruchliwości plemników.---#---jajka-są#jajka — są---#---jajka - są">jajka - są bogate w aminokwasy, które stymulują produkcję nasienia;
  • jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "granaty — podnoszą".---#---jajka - są bogate w aminokwasy, które stymulują produkcję nasienia;
    granaty - podnoszą libido, zwiększają przepływ krwi, a obecne w nich polifenole pomagają utrzymać plemniki w zdrowiu;
    produkty bogate w witaminę C - zwiększa ruchliwość plemników, chroni je przez uszkodzeniem DNA, przez co pomaga zmniejszyć ryzyko poronień i zaburzeń chromosomowych;
    kwasy DHA;
    likopen - jest korzystny dla morfologii i ruchliwości plemników.---#---granaty-podnoszą#granaty — podnoszą---#---granaty - podnoszą">granaty - podnoszą libido, zwiększają przepływ krwi, a obecne w nich polifenole pomagają utrzymać plemniki w zdrowiu;
  • produkty bogate w witaminę jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "C — zwiększa".---#---jajka - są bogate w aminokwasy, które stymulują produkcję nasienia;
    granaty - podnoszą libido, zwiększają przepływ krwi, a obecne w nich polifenole pomagają utrzymać plemniki w zdrowiu;
    produkty bogate w witaminę C - zwiększa ruchliwość plemników, chroni je przez uszkodzeniem DNA, przez co pomaga zmniejszyć ryzyko poronień i zaburzeń chromosomowych;
    kwasy DHA;
    likopen - jest korzystny dla morfologii i ruchliwości plemników.---#---C-zwiększa#C — zwiększa---#---C - zwiększa">C - zwiększa ich ruchliwość, chroni je przez uszkodzeniem DNA, przez co pomaga zmniejszyć ryzyko poronień i zaburzeń chromosomowych;
  • jeśli to miał być myślnik, to należy napisać "likopen — jest".---#---jajka - są bogate w aminokwasy, które stymulują produkcję nasienia;
    granaty - podnoszą libido, zwiększają przepływ krwi, a obecne w nich polifenole pomagają utrzymać plemniki w zdrowiu;
    produkty bogate w witaminę C - zwiększa ruchliwość plemników, chroni je przez uszkodzeniem DNA, przez co pomaga zmniejszyć ryzyko poronień i zaburzeń chromosomowych;
    kwasy DHA;
    likopen - jest korzystny dla morfologii i ruchliwości plemników.---#---likopen-jest#likopen — jest---#---likopen - jest">likopen - jest korzystny dla morfologii i ruchliwości plemników.

Ważny jest też koenzym Q10, który działa jak paliwo dla silniczka plemnika, którym są mitochondria.

Rodzaj spożywanego mięsa wpływa na zdolność do zapłodnienia komórki jajowej, a co za tym idzie może ono zwiększać lub zmniejszać męską płodność. Najkorzystniej jest spożywać chude mięso: indyka i kurczaka. Mężczyźni żywiący się drobiem mają o ok. 13 proc. więcej szans na udane poczęcie. Korzystną alternatywą białka dla panów jest chuda wołowina i ostrygi, które oprócz białka zawierają cynk, równie ważny dla jakości spermy.

Najgorsze dla kondycji nasienia okazują się przetworzone i pełne konserwantów tłuste mięsa i wędliny takie jak:

  • boczek;
  • kiełbasa;
  • golonka;
  • żeberka;
  • salami;
  • parówki.

Po ich wyłączeniu z diety tłustego mięsa i wędlin, prawdopodobieństwo poczęcia dziecka zwiększa się o 28 proc.

W jadłospisie mężczyzny starającego się o dziecko nie powinno zabraknąć:

  • roślin strączkowych;
  • orzechów;
  • ziaren zbóż;
  • ciemnozielonych warzyw.
Reklama

Jakość nasienia mężczyzny a seks

Wstrzemięźliwość seksualna może dobrze wpływać na plemniki, ale tylko do pewnego stopnia. Ich jakość pogarsza się po 14 dniach bez współżycia. Najlepiej zachowywać 2-3 trzydniowy okres przerwy. Po takim czasie sperma odznacza się najlepszymi właściwościami biologicznymi. Plemniki mają największą ruchliwość (na poziomie 56,5 proc.).

Konsultacja merytoryczna

dr n. biol. Wojciech Sierka

Starszy Embriolog Kliniczny ESHRE, członek Polskiego Towarzystwa Andrologicznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu, Towarzystwa Biologii Rozrodu, Europejskiego Towarzystwa Rozrodu Człowieka i Embriologii ESHRE
Reklama
Reklama
Reklama