Mówimy dzieciom: "Kocham cię", „Trzeba być miłym dla innych”, „Nie ma się czego bać”, jednak słowa nie są jedynymi komunikatami, jakie do nich kierujemy.
W jaki sposób "mówimy" do dzieci poprzez mimikę i gesty? Co się dzieje wówczas, gdy dziecko co innego słyszy, a co innego widzi?
Zapytaliśmy o to Tomasza Kuźmicza, psychologa dziecięcego z Akademickiego Centrum Psychoterapii i Rozwoju Uniwersytetu SWPS.
Tomasz Kuźmicz, psycholog: Z mnóstwa badań prowadzonych z udziałem dzieci w różnym wieku wynika, że kluczowy jest kontakt pozawerbalny, a więc to co po nas widać, a nie to, co słychać. Dotyczy to zwłaszcza dzieci, które jeszcze nie mówią. To, w jaki sposób rodzic się wobec dziecka zachowuje, jak na nie reaguje i jak wyraża emocje, tworzy między malcem a opiekunem podstawową relację – więź. Rodzaj tej więzi ma wpływ na rozwój (np. budowanie podstawowych przekonań o świecie i ludziach) i funkcjonowanie dziecka.
To nie takie proste, jednak to, czy się do malucha uśmiechamy, czy nie, ma ogromne znaczenie. Wielokrotnie badano dzieci mam, które cierpiały na depresję poporodową, objawiającą się
m.in. zahamowaniem emocjonalnym, mniejszą ekspresją, niepokojem. Badane maluchy uśmiechały się rzadziej niż inne, częściej płakały, były bardziej skore do wyrażania frustracji czy niezadowolenia. Przejęły emocje swoich mam. Oczywiście to nie oznacza, że jeśli nie uśmiechamy się do dziecka, to koniec i że ono już nigdy nie będzie tego robić. Wpłynie na to wiele innych rzeczy, m.in. temperament samego malucha, to jak wobec dziecka zachowują się pozostali opiekunowie etc. Nie ma jednak wątpliwości, że cała sfera pozawerbalna, tzn. mimika, gesty, transfer emocji (czyli wzajemne zarażanie się stanami emocjonalnymi) jest dla jego rozwoju bardzo ważna.
Przeczytaj także: Depresja poporodowa - można ją pokonać!
Tak, zdecydowanie, zwłaszcza, że jego zaangażowanie jest potrzebne, by zwiększyć szansę na wyjście mamy z depresji. Dużo się mówi o unikalnej więzi mama-dziecko, ale więź dziecka z ojcem jest równie ważna, silna i wartościowa, o ile ojciec będzie ją oczywiście budował.
Podczas tego eksperymentu badano, jak dziecko reaguje na zachowanie opiekuna (mamy). Na początku dorosły uśmiechał się do malucha, zaczepiał go itd., a on odpowiadał mu tym samym. Gdy twarz dorosłego przestała cokolwiek wyrażać, przepływ emocjonalny między nim a dzieckiem został odcięty. Dziecko było zdezorientowane. Początkowo próbowało przywrócić kontakt, potem denerwowało się, wreszcie wycofywało z relacji, traciło zainteresowanie kontaktem. Nagłe zahamowanie przepływu emocji było dla niego niepokojące, trudne do zniesienia. Mówi się wręcz o tym, że taka sytuacja jest bardziej bolesna niż fizyczna nieobecność opiekuna. Wniosek? To właśnie wymiana emocjonalna, a nie fakt, czy opiekun jest w pobliżu, czy nie, jest najważniejsza.
Eksperyment "Kamienna twarz" – Zobacz, co się dzieje, gdy mama przestaje reagować na zaczepki dziecka:
Bliski dorosły (jego zachowanie, mimika) to dla dziecka najważniejsze źródło informacji. Malec patrzy na niego i w ten sposób dowiaduje się, np. tego, czy jest bezpieczny albo jak ma postąpić. Doskonale to widać np. wówczas, gdy się przewróci. Zanim zacznie płakać, patrzy na opiekuna, sprawdza jego reakcję, tak jakby pytało: „Stało mi się coś?”. Podobnie jest przy innych okazjach... Dlatego tak ważne jest, by mały człowiek mógł ufać dużemu, by ten duży był dla niego przewidywalny i by nie wprowadzał go w błąd.
W takiej sytuacji dziecko również może być zdezorientowane. Nasza uwaga jest dla niego nagrodą. Jeśli często patrzymy na nie nieuważnie, dziecku nie jest przyjemnie. Dowiaduje się wówczas, że to, jak się zachowuje, nie ma znaczenia. To trochę jak z zadawanym automatycznie pytaniem "Jak tam w szkole?". Co można na nie odpowiedzieć poza rzuceniem (także na odczepnego) "Dobrze"?
Przeczytaj także: Co czuje dziecko, gdy ciągle używasz przy nim telefonu?
Jeżeli rodzic jest spięty (i np. ze zdenerwowania zaciska szczęki), dziecko także takie będzie, niezależnie od tego, co od niego usłyszy. To widać np. podczas pierwszych dni w przedszkolu. Gdy opiekun jest pełen wątpliwości, nie radzi sobie z własnymi emocjami, dziecko także się boi. Najbardziej niepokojąca jest jednak sama niespójność komunikatów, to, że co innego słychać, a co innego widać.
Możemy nieświadomie nauczyć dziecko, że są tematy tabu, takie, których lepiej nie poruszać. Tak się dzieje np. wówczas, gdy rodzic ma jakiś problem, jest zdenerwowany albo płacze, ale na pytanie malca odpowiada, że nic mu nie jest. Dziecko uczy się wtedy, że nie wolno pytać. To bardzo szkodliwa sytuacja. Maluch nie rozumie, co się dzieje, nie może nic zrobić, a przecież widzi, że rodzic cierpi.
Oczywiście. Szereg badań potwierdza, że czasem co innego deklarujemy, a co innego wynika z naszego zachowania. Mowa o tzw. utajonych postawach. Możemy np. mówić dziecku o tym, że trzeba szanować wszystkich, niezależnie od statusu, koloru skóry i wyglądu, ale niewiele z tego wyniknie, jeśli sami innych nie szanujemy. Nasza prawdziwa postawa ujawni się w mimice, gestach, tonie głosu. Jeśli chcemy wpoić maluchom jakieś wartości i nauczyć je jakiegoś sposobu postępowania, musimy sami mieć te wartości i według nich postępować. Dzieci uczą się obserwują nas i naśladując. I robią to od momentu urodzenia.
Np. wtedy gdy maluch pokazuje komuś język albo przeklina, a my – choć mówimy, że nie wolno tak robić – nie możemy opanować śmiechu. To oznacza dla dziecka jedno: „Wolno tak robić, tacie się spodobało”. W takich sytuacjach warto sobie zadać pytanie: „Czy takie zachowanie będzie dla mnie równie zabawne, gdy moja pociecha powtórzy je mając nie 2, a 5 czy 10 lat?”
Jeden gest, np. przytulenie, wzięcie za rękę czy skierowany w górę kciuk, może czasem znaczyć więcej niż 1000 słów. Gesty, mowa naszego ciała są równie ważne jak mimika.
Polecamy także: Mamo, tato, zrobimy coś razem? O wspólnym spędzaniu czasu
Chociaż dziecko nie rozumie jeszcze, co do niego mówimy, to my możemy zrozumieć język niemowląt. Wystarczy uważna obserwacja i otwarty umysł! Poza tym niemowlę doskonale potrafi zrozumieć nasze emocje. Kiedy jest akceptowane i kochane, znacznie lepiej się rozwija. Jak zrozumieć język niemowląt? Dziecko rodzi się z pewnym potencjałem. Jest od początku osobą, która we właściwy sobie sposób reaguje na świat . Zdrowy noworodek lubi przytulać się całym ciałem do mamy, uwielbia być głaskany. Dotykaj noworodka jak najwięcej, sprawiają mu przyjemność delikatne, płynne ruchy. Przestrach wzbudzają zbyt głośne dźwięki czy gwałtowne poruszenia. Dziecko ma wówczas wrażenie, że rodzice za chwilę go upuszczą. Grażyna Kmita, psycholog z Zakładu Zdrowia Rodziny Instytutu Matki i Dziecka, twierdzi, że niezwykle ważne jest dostrojenie się emocjonalne do dziecka, umiejętność subtelnego wsłuchania się w emocje niemowlaka .Wiele mam rozmawia ze swoim dzieckiem jeszcze przed jego narodzeniem , opowiadając mu o świecie i traktując już wtedy jako osobę. Na oddziale położniczym można zaobserwować, jak mamy, przewijając dziecko, opowiadają mu o tym, co robią, zachwycają się, jaki ma śliczny brzuszek, rączki, nóżki. Próbują przejąć punkt widzenia dziecka i z jego perspektywy nazywają świat. Ten dialog na gesty, miny, dźwięki, toczy się między mamą a ciekawym świata dzieckiem już od pierwszych chwil jego życia. W ten sposób mama uczy się języka niemowląt, by móc nawiązać głęboką więź z dzieckiem. Poznaj mowę ciała noworodka Zmysły noworodka są w pełni rozwinięte. Język niemowląt jest pełny odruchów. Już od pierwszych dni rozpoznaje po zapachu mamę. Krzywi się, ściąga brwi, zaciska usta, gdy podać mu do ust coś słonego czy gorzkiego.Kiedy mama jest zdenerwowana, dziecko potrafi odmówić ssania, płacząc przy tym wniebogłosy. Gdy lękliwy tata niepewnie...
Czasami pójście dziecka do przedszkola wiąże się z traumatycznymi rozstaniami i wręcz rozpaczą, która odbija się na atmosferze w domu. Gdy dziecko płacze w przedszkolu i sytuacja nie zmienia się wraz z upływem czasu należy przyjrzeć się uczuciom dziecka, a niekiedy skorzystać z pomocy psychologa. Rozmawiamy z Beatą Chrzanowską-Pietraszak , psycholożką, psychoterapeutką, pedagogiem specjalnym z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej „Uniwersytet dla Rodziców”, która prowadzi też stronę na Facebooku „Zakamarki rodzicielstwa” . Spis treści: Dziecko płacze przy rozstaniu w przedszkolu Dziecko płacze w przedszkolu - czego nie robić? Dziecko płacze w przedszkolu - rola rodzica Co zrobić, by dziecko nie płakało w przedszkolu? Jak długo dziecko płacze w przedszkolu? Jak zostawić płaczące dziecko w przedszkolu? Co zrobić, gdy dziecko płacze w przedszkolu? Dziecko płacze przy rozstaniu w przedszkolu Dlaczego dla niektórych dzieci pierwsze dni w przedszkolu są takie trudne? Często zdarza się sytuacja, że dziecko płacze przy rozstaniu w przedszkolu. - Postawmy się w sytuacji dziecka. Maluch, który jeszcze niewiele wie o świecie, trafia w miejsce, którego nie zna albo które widział tylko raz czy kilka razy. W dodatku zmieniają się reguły gry : nagle wokół pojawia się mnóstwo innych dzieci, a zamiast mamy, babci czy niani , którą miało dotąd na wyłączność, jest pani, która ma pod opieką wiele osób (a więc nie można liczyć na sto procent jej uwagi). Nie każdy trzylatek daje sobie z tym radę, zwłaszcza jeśli dotąd nie miał zbyt wielu kontaktów z rówieśnikami i rzadko rozstawał się z najbliższymi. Dziecko płacze w przedszkolu - czego nie robić Dziecko płacze w przedszkolu - co możemy zrobić w tej sytuacji lub czego nie robić? - Zacznę od tego, czego nie...
Nie czarujmy się: nasze słodkie słoneczka dają nam czasem popalić. Marudzą , krzyczą, a czasem nawet urządzają publiczny show z wianuszkiem widzów (to specjalność zbuntowanych dwulatków ). To, jak się zachowuje małe dziecko , zależy od wielu rzeczy, m.in. od jego temperamentu . Zdarza się jednak, że sami (oczywiście niechcący) prowokujemy je do rozrabiania . W jaki sposób? Nie bierzemy pod uwagę możliwości dziecka… …i na przykład zabieramy je do galerii handlowej albo marketu budowlanego, gdzie odwiedzamy kilkanaście działów i w każdym oglądamy po kilkanaście rzeczy. Albo wybieramy się z Wrocławia nad morze i chcemy pokonać trasę z jedną jedyną krótką przerwą na siusiu w okolicach Piły. Takie przykłady można mnożyć bez końca. – Widzę czasem takich poukładanych, świetnie radzących sobie w życiu dorosłych, którzy oczekują, że dziecko będzie ich kopią: zachowa się jak należy w samochodzie czy restauracji, spokojnie wysiedzi trzy godziny na imieninach u cioci itd. Nic z tego. Małe dziecko nie może spełnić tych oczekiwań, nawet jeśli będzie się bardzo starało. Dlaczego? Bo jest dzieckiem. Nie jest w stanie usiedzieć długo w jednym miejscu, jest niecierpliwe, szybciej się męczy, potrzebuje więcej ruchu – mówi Beata Płażewska, psycholożka dziecięca. …ani jego potrzeb Zabieranie gdzieś zmęczonego , niewyspanego, niewybieganego dziecka to jak strzał w stopę: nie zachowa się tak, jak sobie tego życzymy, bo będzie domagało się zaspokojenia swoich potrzeb. Nie będzie wiedziało, o co dokładnie mu chodzi, nie powie np.: „Tato, chcę się przespać”. Po prostu zacznie szaleć. Ulegamy dla świętego spokoju 2-, 3- dziecko błyskawicznie się uczy. Jeśli zauważy, że by osiągnąć swój cel (np. dostać upragnioną zabawkę), wystarczy rzucić się na podłogę, z pewnością...
