Reklama

Dwuznaki w języku polskim mają bardzo długą historię. Służą nam już od czasów, w których kształtowała się polszczyzna. Warto wiedzieć, że spotkać można je także w innych językach angielskim, niemieckim, czeskim, słowackim, francuskim, portugalskim, hiszpańskim i włoskim. Wyjaśniamy, jakie dwuznaki występują w polszczyźnie, skąd się wzięły i jaką rolę pełnią.

Reklama

Spis treści:

Co to są dwuznaki?

Dwuznaki (zwane też digrafami) to połączenie dwóch liter, które tworzą jedną głoskę, np. ch (c+h), rz (r+z), sz (s+z), cz (c+z).

Dwuznaki występujące w języku polskim to: ch, cz, dz, dź, dż, sz, rz.

Dwuznaki w języku polskim to również spółgłoski zmiękczone za pomocą „i”, np. si, ni, zi, mi

Dwuznaki pojawiają się zawsze, gdy dwie litery zostają zastąpione jedną głoską. Dlatego na pytanie: czy każdy dwuznak to jedna głoska, odpowiedź brzmi: tak, każdy dwuznak do jedna głoska. Ta definicja może okazać się bardziej zrozumiała dla dzieci (pod warunkiem, że najpierw wyjaśnimy im, czym głoski różnią się od liter).

Uwaga: Oprócz dwuznaków, w języku polskim jest również jeden trójznak – dzi. Przykłady użycia tego trójznaku: dziecko (dz’-e-c-k-o, dz’-u-b, dziadek (dz’-a-d-e-k). W tym przypadku jedna głoska zastępuje trzy litery.

Przykłady dwuznaków w wyrazach:

  • ch (np. w wyrazach: chleb, mucha, moich)
  • cz (np. w wyrazach: czysty, poczekaj, tkacz)
  • dz (np. w wyrazach: dzwonek, bardzo, widz)
  • dź (np. w wyrazach: dźwig, chodźmy, żerdź)
  • dż (np. w wyrazach: dżdżysty, drożdżowe, przejażdżka)
  • sz (np. w wyrazach: szpak, szal, kasza)
  • rz (np. w wyrazach: rzeka, marzenie, lekarz)

Dwuznaki, w których spółgłoska jest zmiękczona zmiękczone za pomocą „i”:

  • si w wyrazie siedlisko (s’-e-d-l-i-s-k-o),
  • ni w wyrazie niebo (n’e-b-o)
  • zi i mi wyrazie ziemia (z’e-m’a).

Kiedy i po co pojawiły się dwuznaki?

Gdy Polska przyjęła chrzest w 966 roku, musiała przyjąć alfabet łaciński. Należało go jednak dostosować do rodzimej wymowy. Dostosowanie to możliwe było dzięki wprowadzeniu dwuznaków. Za sprawą dwuznaków można było rozróżnić wymawiane głoski (np. głoskę „sz” zapisywano za pomocą dwuznaku „ss” lub trójznaku „ssz”). Rozróżnienie na „ó” i „u” również wynika z tego, ze w wyrazach wypowiadano te głoski nieco inaczej.

Zmiany zachodziły powoli, ponieważ wiele osób nie potrafiło pisać a ci, którzy pisali – przyjmowali zasady pisowni stopniowo (często posługując się słowami łacińskimi). Pierwszy polski słownik ortograficzny pojawił się w 1440 roku, kolejne prawidła wprowadzano przez całą epokę staropolską aż po czasy nowożytne i współczesne.

Dwuznaki w języku polskim: ćwiczenia

Znając wszystkie dwuznaki łatwo poradzić sobie ze wszystkimi poniższymi ćwiczeniami. Na wszelki wypadek na dole umieściliśmy klucz z prawidłowymi odpowiedziami.

Ćwiczenie 1.

Podaj wyrazy z jednym dwuznakiem i dwoma dwuznakami. A może spróbujesz podać wyraz, w którym występują aż trzy dwuznaki?

Ćwiczenie 2.

Uzupełnij wyrazy odpowiednimi dwuznakami
…ałwa
…ałwia
…eźba
…ept
…lupot
…arny
…arnisty
ko…eń
pła…ta
ja…..urka
pła……ka
warko…
mist…
odku…a…
…yn…

Ćwiczenie 3.

Uzupełnij zdania odpowiednimi dwuznakami.

Ma…ena za…ęła pie…enie …arlotki od wyję…a w…ystki… pot…ebny… …e…y z lodówki i …afek ku…ennych.
Ma… o…otę na …koladę z na…eniem o…e…owym, go…ką czy mle…ną?
By p…ygotować po…ęstunek wystar…y kupić je……e ……ypiorek, …od…ewki i …ereś…e.
W …eń Nau…y…ela w…yscy u……owie złożyli życze…a swym wy…owawcom.
…ary ko…ak wsko…ył na …afę a potem s…ował się pod pła……em tatu…a.
…esz g..ie jest …edziba wła… …asta?
U…ąd po…ty mieś… …ę w połud…owej …el…cy.
…o…my, pie…otą bę…e …yb…ej.
Pańs…ej wnu…ce jest bar..o do twa…y w dwó… warko..a….

Odpowiedzi do ćwiczeń

Ćwiczenie 1.
Przykłady wyrazów z jednym dwuznakiem: chatka, rzeka, gruszka, kaczątko, harcerz, dżungla, zieleń
Przykłady wyrazów z dwoma dwuznakami: dzięcioł, masztalerz, ciasteczko, porzeczka, brzemię, ciuchy,
Przykłady wyrazów z trzema dwuznakami: dziesięcina, mieszanie, pieczenie, miętoszenie, wierzenia, sieczkarnia, pięćdziesiąt

Ćwiczenie 2.
Chałwa
szałwia
rzeźba
szept
chlupot
czarny
ziarnisty
korzeń
płachta
jaszczurka
płaszczka
warkocz
mistrz
odkurzacz
czynsz

Ćwiczenie 3.
Marzena zaczęła pieczenie szarlotki od wyjęcia wszystkich potrzebnych rzeczy z lodówki i szafek kuchennych.
Masz ochotę na czekoladę z nadzieniem orzechowym, gorzką czy mleczną?
By przygotować poczęstunek wystarczy kupić jeszcze szczypiorek, rzodkiewki i czereśnie.
W Dzień Nauczyciela wszyscy uczniowie złożyli życzenia swym wychowawcom.
Szary kociak wskoczył na szafę a potem schował się pod płaszczem tatusia.
Wiesz gdzie jest siedziba władz miejskich?
Urząd poczty mieści się w południowej dzielnicy.
Chodźmy, piechotą będzie szybciej.
Pańskiej wnuczce jest bardzo do twarzy w dwóch warkoczach.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama