Mononukleoza u dzieci: przyczyny, objawy, leczenie i powikłania

Mononukleoza u dzieci to ostra infekcja wirusowa, której objawy mogą przypominać anginę bakteryjną: charakteryzuje się wysoką gorączką i powiększonymi węzłami chłonnymi. U niemowląt choroba często przebiega niezauważalnie. Choć leczenie mononukleozy u dzieci jest głównie objawowe, okres rekonwalescencji może trwać nawet miesiąc po ustaniu najpoważniejszych symptomów. Wyjaśniamy, jakie są przyczyny, objawy, a także potencjalne powikłania po mononukleozie u dzieci.

Spis treści:

• Mononukleoza u dzieci
• Mononukleoza u niemowląt i starszych dzieci: objawy
• Mononukleoza u dzieci: diagnoza
• Leczenie mononukleozy u dzieci
• Mononukleoza u dzieci: powikłania
• Czy można się zaszczepić na mononukleozę?

Mononukleoza u dzieci

Mononukleoza u dzieci (z łaciny Mononucleosis infectiosa) to choroba zakaźna. Inne jej nazwy to gorączka gruczołowa, angina monocytowa, choroba Pfeiffera, choroba pocałunków. Mononukleozę powoduje wirus Epsteina-Barra należący do grupy wirusów opryszczkowych. Ten drobnoustrój przenosi się drogą kropelkową lub przez ślinę – łatwo więc zarazić się nim przez pocałunek lub poprzez dzielenie jednej butelki czy szklanki napoju.

Mononukleoza u dzieci atakuje głównie migdałki, węzły chłonne i śledzionę, która podczas choroby może się powiększyć do znacznych rozmiarów. Najczęściej wirusem mononukleozy zakażają się dzieci w wieku przedszkolnym, które mają kontakt z dużą grupą rówieśników.

Mononukleoza u dzieci: objawy

Symptomy chorobowe są różne, ale żaden nie jest typowy tylko dla tej choroby. Początkowo mononukleoza u dzieci przypomina zwykłe przeziębienie lub grypę. Inne objawy mononukleozy to:

• brak apetytu,
• ból brzucha u dziecka,
• zmęczenie,
• senność,
• ból głowy,
• ból gardła,
• katar z obfitą ropną wydzieliną,
• gorączka u dziecka lub stan podgorączkowy,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• naloty ropne na migdałkach,
• wysypka,
• obrzęki powiek.

Objawy te miewają różne nasilenie, więc mononukleoza zakaźna u dziecka może nie być rozpoznana od razu. Jednak nie można jej lekceważyć. Należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza, zwłaszcza przy długo utrzymującej się gorączce.

Mononukleoza u dzieci: wysypka [ZDJĘCIA]

Wysypka pojawiająca się przy mononukleozie u dzieci przypomina tę, która jest charakterystyczna dla różyczki czy odry. Są to drobne, czerwone plamki, którym nie towarzyszy swędzenie. Wysypka pojawia się na tułowiu, rękach i nogach, zwykle ustępuje po kilku dniach.

fot. Adobe Stock

Czasami, gdy dziecko choruje na mononukleozę, a zostanie postawiona zła diagnoza i zacznie przyjmować antybiotyk, może pojawić się wysypka będąca reakcją na lek, np. po przyjęciu amoksycykliny.

Mononukleoza u niemowlaka – objawy

U niemowląt z mononukleozą mogą wystąpić podobne objawy jak u starszych dzieci. Maluszek staje się marudny, gorączkuje, ma powiększone węzły chłonne i nalot na migdałkach. Objawy u niemowląt ustępują szybciej niż u starszych dzieci, jednak częściej pojawia się u nich obrzęk wątroby, śledziony i powiek oraz wysypka.

Mononukleoza u dzieci: diagnoza

Objawy mononukleozy mogą być mylone z wieloma innymi chorobami. Zdarza się, że niektóre symptomy mononukleozy rozpoznawane są jako objawy choroby nerek lub anginy.

Mononukleoza zakaźna czy chore nerki?

Choroba niekiedy rozpoczyna się obrzękiem na górnych powiekach, który powoduje, że dziecko wygląda na senne. Zdarza się tak zwłaszcza u starszych kilkuletnich dzieci. Lekarz może wtedy podejrzewać zapalenie kłębków nerkowych. Wątpliwości rozwiewa zwykłe badanie moczu u dziecka, które pozwala wykluczyć chorobę nerek. Przy mononukleozie w jego wynikach nie ma zmian.

Mononukleoza zakaźna czy angina?

Pediatra na początku może rozpoznać anginę u dziecka, która mimo leczenia antybiotykami nie ustępuje. W rozpoznaniu mononukleozy pomaga badanie krwi:

• charakterystyczne są zmiany w postaci tzw. wirocytów, czyli limfocytów o nieprawidłowej budowie,
• podwyższone mogą być też transaminazy, co świadczy o tym, że wirus zaatakował wątrobę.

Uwaga! Objawy mononukleozy u dzieci w pewnej fazie mogą przypominać białaczkę. Rozpoznanie mononukleozy udaje się potwierdzić specjalnym testem serologicznym wykrywającym odpowiedź układu immunologicznego dziecka na zakażenie wirusem mononukleozy zakaźnej (test Paula-Bunnella-Davidsohna).

Leczenie mononukleozy u dzieci

Leczenie mononukleozy zakaźnej polega na podaniu odpowiednich leków łagodzących objawy: obniżających gorączkę i niwelujących uporczywy kaszel. Poza tym:

• nie stosuje się antybiotyków,
• podczas choroby dziecko powinno leżeć w łóżku.

Jak długo trwa mononukleoza u dzieci? Ostra faza choroby nie powinna przekroczyć 14 dni, jednak kiedy już minie, malec powinien pozostać w domu przez co najmniej miesiąc. Po przechorowaniu mononukleozy u dziecka często utrzymuje się tzw. zespół przewlekłego zmęczenia. Konieczny jest wtedy oszczędzający tryb życia.

Mononukleoza u dzieci: powikłania

Czy mononukleoza u dzieci jest groźna? Na pewno jest to uciążliwa choroba, ale zwykle nie zagraża ona życiu dziecka. Groźne powikłania po mononukleozie zdarzają się rzadko.

W wyniku mononukleozy u dziecka może dojść do następujących powikłań:

• U około 10 proc. dzieci bakterie usadawiają się na uprzednio uszkodzonych przez wirusa migdałkach i wywołują dodatkowo anginę bakteryjną.
• Największym zagrożeniem jest pęknięcie śledziony, która w przebiegu choroby jest mocno powiększona – ale na szczęście zdarza się to tylko w skrajnych przypadkach.

Uwaga! Jeśli dziecko ma silne bóle w lewym górnym kwadracie brzucha, konieczna jest szybka wizyta u lekarza.

Czy można się zaszczepić na mononukleozę?

Na mononukleozę niestety nie ma szczepienia. Nie jest też możliwe zapobieganie chorobie w żaden inny sposób, gdyż zarazki są właściwie wszędzie (ponad połowa ludzi po 40. roku życia jest ich nosicielem). Jednak jest i dobra wiadomość: jednorazowe jej przechorowanie pozostawia trwałą odporność.

Zobacz też:

• Przeziębienie, grypa, koronawirus – jak rozpoznać, co dolega dziecku?
• Wirus RSV: objawy zakażenia, przyczyny, leczenie
• Choroba Heinego-Medina (polio): objawy, skutki, leczenie nagminnego porażenia dziecięcego

Konsultacja merytoryczna

prof. Maria Korzon

Pediatra, onkolożka, gastrolożka. Jest m.in. Konsultantem Wojewódzkim Pediatrii, członkinią Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, członkinią Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego, Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Polskiego Towarzystwa Onkologii i Hematologii Dziecięcej, prezeską oddziału gdańskiego Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego