Zapalenie ucha środkowego – jakie są objawy u dziecka, skąd się bierze i jak je leczyć?

Zapalenie ucha środkowego to bardzo częsta choroba niemowląt i małych dzieci, objawiająca się ostrym pulsującym bólem ucha. Przyczyną jej powstawania jest przede wszystkim budowa uszu dzieci, sprzyjająca łapaniu infekcji. Zapalenie ucha środkowego objawia się m.in. gorączką, niepokojem, brakiem apetytu i wymaga wizyty u lekarza, żeby nie doszło do poważnych powikłań, z niedosłuchem włącznie. Najważniejsze kwestie dotyczące zapalenia ucha środkowego wyjaśniamy wspólnie z pediatrą, dr Katarzyną Mudel, ekspertką portalu Znany Lekarz.

Spis treści:

• Na czym polega zapalenie ucha środkowego?
• Objawy zapalenia ucha środkowego
• Przyczyny zapalenia ucha środkowego
• Diagnozowanie zapalenia ucha środkowego
• Jak leczyć zapalenie ucha środkowego?
• Domowe sposoby na zapalenie ucha środkowego
• Powikłania zapalenia ucha środkowego

Na czym polega zapalenie ucha środkowego?

Zapalenie ucha (z łac. otitis media) powodują drobnoustroje (przede wszystkim wirusy), które dostają się do jego wnętrza wskutek infekcji górnych dróg oddechowych (nosa lub gardła). Powodują one wysięk we wnętrzu ucha i obrzęk błony śluzowej, przez co zmniejsza się drożność trąbki słuchowej. Następuje zaburzenie ciśnienia wewnątrz ucha (skutkuje to bólem) i zwiększone wydzielanie śluzu.

Z powodu zwężenia trąbki słuchowej śluz nie ma ujścia i zaczyna gromadzić się, doprowadzając do pęknięcia błony bębenkowej. W efekcie z ucha zaczyna wypływać wydzielina, na początku wodnista, później ropna i gęsta. Po wystąpieniu wycieku dolegliwości bólowe na ogół ustępują, ale to nie oznacza końca choroby.

Wyróżniamy:

• ostre zapalenie ucha środkowego,
• przewlekłe zapalenie ucha środkowego,
• wysiękowe zapalenie ucha środkowego,
• perlakowe zapalenie ucha.

Objawy ostrego zapalenia ucha środkowego

To bardzo bolesna choroba uszu objawiająca się w postaci:

• gorączki (może dochodzić do 40 stopni Celsjusza), występuje u ok. 1/4 pacjentów,
• bardzo silnego i ciągłego bólu ucha (ale u 20 proc. dzieci choroba może przebiegać bez bólu, głównie dotyczy to wysiękowego zapalenia ucha środkowego),
• niechęci do jedzenia u starszych dzieci, u niemowląt ssanie piersi przerywane płaczem,
• wymiotów,
• biegunki (rzadziej),
• rozdrażnienia i niepokoju, przez co dziecko ma problem ze snem,
• u dzieci starszych może pojawić się szum w uszach i niedosłuch.

Jeżeli niemowlę płacze, klepie się po uchu lub je ciągnie, jest duże prawdopodobieństwo, że dokucza mu zapalenie ucha.

Przyczyny zapalenia ucha środkowego

Do powstawania zapalenia ucha w największym stopniu przyczynia się budowa uszu dzieci. Mają one krótką trąbkę słuchową z ujściem otwartym na gardło. W ten sposób bakterie i wirusy łatwo mogą przedostać się z nosa lub gardła do wnętrza ucha.

Przyczynami powstawania zapalenia ucha są:

• infekcje górnych dróg oddechowych, głównie wirusowe (zwykły katar),
• niedojrzałość systemu odpornościowego dziecka,
• nieprawidłowa budowa podniebienia,
• zapalenie migdałków,
• przerost migdałków,
• niedrożność trąbki słuchowej,
• przewlekłe zapalenie zatok,
• grypa,
• odra,
• ospa wietrzna,
• szkarlatyna.

Diagnozowanie zapalenia ucha środkowego

Jeżeli zauważysz u dziecka objawy wskazujące na zapalenie ucha, koniecznie trzeba udać się z nim do lekarza. Aby ustalić przyczynę bólu ucha, trzeba je zbadać otoskopem. Dzięki temu lekarz może ocenić stan przewodu słuchowego i błony bębenkowej i czy doszło do stanu zapalnego.

Jak leczyć zapalenie ucha środkowego?

Sposób leczenia zależy od stopnia zaawansowania choroby. W przypadku niemowląt poniżej 6. miesiąca życia i dzieci do 2. roku życia, mających ostry stan zapalny, któremu towarzyszą wysoka gorączka i wyciek z ucha, należy podać antybiotyk. O tym oczywiście zdecyduje lekarz po zbadaniu dziecka.

W łagodniejszym przebiegu choroby można dziecku podać leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe i obserwować je przez najbliższe 24-48 godzin. Jeżeli w tym czasie objawy nie osłabną lub nasilą się, konieczne jest wezwanie lekarza lub udanie się z wizytą do niego.

Lekarz może zdecydować o przepisaniu kropli do uszu, które zmniejszą obrzęk przewodu słuchowego i ból (mogą je stosować dzieci powyżej 1. roku życia) oraz kropli do nosa, jeżeli zapaleniu ucha towarzyszy nieżyt nosa.

W wyjątkowych przypadkach, kiedy nie pomaga leczenie antybiotykami, trzeba wykonać zabieg paracentezy, czyli nacięcia błony bębenkowej, tak aby wydzielina z ucha mogła wypłynąć.

Leczenie trwa około jednego tygodnia. Po tym czasie dziecko powinno być skontrolowane przez lekarza, aby ten ocenił, czy nie doszło do powikłań.

Jeżeli niemowlę mocno płacze z powodu bólu ucha, nie można bez konsultacji z lekarzem podawać mu żadnych leków przeciwbólowych lub kropli do uszu.

Domowe sposoby na zapalenie ucha środkowego

Na łagodzenie bólu i stanu zapalnego ucha pomagają:

• ciepłe i suche okłady przykładane do ucha,
• wypoczynek – dziecko powinno zostać w domu,
• olejek kamforowy – można stosować tylko na zewnątrz, wokół ucha; olejek powoduje rozgrzanie i poszerzenie naczyń krwionośnych, dzięki temu może zmniejszyć ból; olejkiem nie można smarować środka ucha, bo można poparzyć przewód słuchowy,
• aspirator z filtrem – zapaleniu ucha często towarzyszy katar, dlatego każdej mamie przyda się aspirator z filtrem, który ułatwi dziecku oddychanie; warto pamiętać, aby zbyt często nie odciągać wydzieliny z nosa, gdyż sprzyja to zwiększonej produkcji śluzu (róbmy to maksymalnie 3-5 razy dziennie).

​

Powikłania zapalenia ucha środkowego

Do powikłań może dojść w przypadku ostrego stanu zapalnego. Są to:

• niedosłuch,
• zapalenia wyrostka sutkowego,
• zapalenie opon mózgowych,
• niedowład lub porażenie nerwu twarzowego,
• zapalenie ucha wewnętrznego,
• wysiękowe zapalenie ucha,
• przewlekłe zapalenie ucha,
• trwała głuchota (końcowy efekt większości powikłań).

Profilaktyka nawrotów zapalenia ucha środkowego

Aby nie dochodziło do ponownych infekcji uszu, należy:

• niemowlę karmić wyłącznie piersią w pierwszym półroczu życia,
• zrezygnować z posyłania starszego dziecka do żłobka czy przedszkola; w ten sposób ograniczymy ryzyko infekcji górnych dróg oddechowych, a tym samym zmniejszymy zagrożenie infekcjami uszu,
• nie narażać dziecka na dym tytoniowy – bierne palenie obniża odporność dziecka,
• u dzieci po 2. roku życia zaleca się szczepienie przeciwko grypie – wykazano ponad 30 proc. skuteczność w zapobieganiu zachorowaniom na OZUŚ podczas sezonu grypowego,
• szczepić przeciw pneumokokom – te bakterie odpowiadają za znaczną część zakażeń ucha; szczepienie przeciwko pneumokokom do niedawna było zalecane, ale od 2017 roku wprowadzono powszechne populacyjne szczepienia przeciw tym bakteriom u dzieci urodzonych po 31.12.2016 roku.

Konsultacja: lek. med. Katarzyna Mudel, pediatra, specjalista medycyny rodzinnej i medycyny estetycznej, członkini prestiżowego stowarzyszenia naukowego – Polskiego Towarzystwa Medycyny Estetycznej i Anti-Aging, ekspertka portalu Znany Lekarz.

Zobacz także:

• O czym świadczy ból gardła u dziecka?
• Katar u niemowlaka – przyczyny, leczenie, domowe sposoby, kiedy do lekarza
• Znamy najlepszą dietę na odporność niemowlęcia