Ciążą a praca - sprawdź, jakie masz prawa w ciąży

Ciąża a praca - jest to temat bardzo ważny, zwłaszcza, że nie każda przyszła mama wie, jakie ma prawa. Co przysługuje kobiecie w ciąży w pracy? Kwestia zwolnień lekarskich oraz urlopów macierzyńskich zależna jest od rodzaju zatrudnienia. Pracodawca w większości przypadków nie ma jednak prawa, by zwolnić kobietę w ciąży. Nawet jeśli nie masz umowy o pracę - przysługuje ci kosiniakowe.

Spis treści:

Ciąża a umowa o pracę
Ciąża a umowa zlecenie
Ciąża a umowa o dzieło
Czy można zwolnić kobietę w ciąży?
Badania lekarskie w godzinach pracy
Wyjazdy służbowe w ciąży
Nie każda praca dla ciężarnej
Ile może dźwigać kobieta w ciąży?
Praca przy komputerze w ciąży
Kodeks pracy a ciąża

Ciąża a umowa o pracę

Jeżeli jesteś zatrudniona na podstawie umowy o pracę, sprawa jest prosta. Art. 177 Kodeksu pracy mówi, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Gdy masz umowę na czas określony (min. na 3 miesiące) i w międzyczasie zajdziesz w ciążę, to umowa ulega przedłużeniu do dnia porodu – nawet jeśli pracodawca postanowi nie przedłużać umowy. Umowa, którą podpiszesz z pracodawcą musi być zawarta na minimum na 3 miesiące. Jeżeli podpiszesz umowę okres próbny (1 miesiąc) i w tym czasie zajdziesz w ciążę, a po miesiącu umowa zostanie rozwiązana – wówczas nie będziesz miała przedłużonej umowy do dnia porodu. Jeszcze inaczej wygląda sytuacja kobiet, które zawierają umowę na zastępstwo. Zgodnie z przepisami, od 22 lutego 2016 roku pracodawcy zamiast umowy zastępstwa mają obowiązek podpisywać umowy na czas określony.

Kobiety w ciąży zatrudnione na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony są otoczone szczególną ochroną. Przepisy mówią, że przy umowie o pracę dzięki zapisowi w Kodeksie pracy, nie można zwolnić kobiety będącej w ciąży. Co więcej, trzeba jej zapewnić odpowiednie warunki pracy. A jeśli po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego dowiesz się, że twoje stanowisko zostało zlikwidowane? Wtedy pracodawca ma obowiązek zapewnić ci inne stanowisko, na takich samych warunkach, na jakich pracowałaś przed zajściem w ciążę.

Ciąża a umowa zlecenie

Niestety kobieta zatrudniona na postawie umowy zlecenia nie może korzystać z przywilejów, które przysługują pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę. Jeśli pracujesz na umowę zlecenie, nie możesz korzystać ze zwolnień lekarskich i nie ma gwarancji, że pracodawca przedłuży ci umowę do dnia porodu. Przysługują ci jedynie uprawnienia, które wynikają z podpisanej przez obie strony umowy. Abyś mogła skorzystać ze zwolnienia lekarskiego i otrzymać zasiłek chorobowy, a potem macierzyński, musisz opłacać składkę chorobową (opłacanie składki jest dobrowolne i pracodawca nie może się nie zgodzić). Warto również porozmawiać ze swoim pracodawcą i prosić go, aby zgodził się na przedłużenie umowy do dnia porodu – w przypadku, gdy kobieta idzie na zwolnienie lekarskie, koszty ponosi ZUS. Jeżeli jednak twój pracodawca nie zgodzi się na przedłużenie umowy do dnia porodu – masz prawo iść na zwolnienie i otrzymać zasiłek chorobowy, o ile przez co najmniej 90 dni opłacałaś składkę chorobową.

Ciąża a umowa o dzieło

W przypadku umowy o dzieło prawda jest taka, że ciężarna nie ma prawa do żadnych przywilejów z tytułu wykonywanej pracy – w tym prawa do korzystania ze zwolnień lekarskich i urlopu macierzyńskiego. Podpisując umowę o dzieło, „pracownica” zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a „pracodawca” do zapłaty określonego wynagrodzenia. Jeżeli dzieło nie zostanie dostarczone w umówionym czasie, zamawiający może odstąpić od umowy. Jak na razie jedynym ratunkiem dla kobiety w ciąży, która pracuje na umowie o dzieło, jest założenie działalności gospodarczej.

Jeżeli nie masz chęci lub możliwości założenia firmy, a prawo do zasiłku ci nie przysługuje, możesz liczyć na kosiniakowe. Jest to świadczenie w wysokości 1000 zł miesięcznie na dziecko, przysługujące osobom, które nie mają praw do zasiłku macierzyńskiego, czyli zatrudnionym na umowy cywilnoprawne (umowy zlecenie, o dzieło), osobom bezrobotnym (niezależnie, czy są zarejestrowane w Urzędzie Pracy, czy nie) i studentom.

Czy można zwolnić kobietę w ciąży?

Kodeks pracy mówi, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży pracownicy – nawet, jeśli dowiedziała się ona o ciąży dopiero po otrzymaniu przez pracodawcę wypowiedzenia. (art. 177 § 1 K. p.). Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 2 czerwca 1995 r. (sygn. akt: I PRN 23/95) zakaz rozwiązywania umowy o pracę z pracownicą w okresie ciąży obowiązuje również w sytuacji, gdy zaszła ona w ciążę w okresie wypowiedzenia. Pracodawca ma prawo zwolnić ciężarną dyscyplinarnie oraz wypowiedzieć umowę jedynie w razie upadłości lub likwidacji.

Badania lekarskie w godzinach pracy

W przypadku umowy o pracę, pracodawca ma obowiązek udzielenia ciężarnej pracownicy zwolnień od pracy na badania lekarskie. Wizyty u lekarza muszą jednak spełniać kilka warunków. Po pierwsze, badania powinny zostać zlecone przez lekarza. Po drugie, muszą mieć związek z ciążą. Po trzecie, badań tych nie można przeprowadzić poza godzinami pracy. Co ważne, pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas nieobecności w pracy z powodu takich badań. Warto pamiętać, że zgodnie z art. 185 Kodeksu pracy, ciąża powinna być potwierdzona świadectwem lekarskim.

Wyjazdy służbowe w ciąży

Czy będąc w ciąży możesz odmówić wyjazdu służbowego, który zaproponował twój pracodawca? Przepisy mówią, że kobiety w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Nie można jej również – bez jej zgody – delegować poza stałe miejsce pracy. Mówi o tym art. 178 § 1 zd. 2 Kodeksu pracy. Jeśli pracodawca zaproponuje ci wyjazd służbowy, a ty wyrazisz chęć wzięcia udziału w delegacji, najlepiej sporządzić taką zgodę w formie pisemnej.

Nie każda praca dla ciężarnej

Przepisy Kodeksu pracy zabraniają kobietom w ciąży wykonywania prac szkodliwych dla zdrowia, a także szczególnie uciążliwych. Przepisy te muszą być bezwzględnie stosowane – pracodawcy nie zwalnia z tego obowiązku nawet zgoda pracownicy.
Rozporządzenie Rady Ministrów z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet zawiera wykaz tych prac (w załączniku rozporządzenia). Są one podzielone na:

prace wzbronione (niezależnie od stopnia narażenia ciężarnych na czynniki szkodliwe dla zdrowia) i niebezpieczne,
prace, których wykonywanie jest zabronione po przekroczeniu określonych limitów.

Do pierwszej z wymienionych grup – prac wzbronionych i niebezpiecznych – należą m.in. prace w wymuszonym rytmie pracy (np. przy taśmie), prace wewnątrz zbiorników i kanałów, prace w narażeniu na działanie czynników rakotwórczych, prace w pozycji wymuszonej. W takich przypadkach pracodawca ma obowiązek przenieść pracownicę na inne stanowisko pracy.
Do drugiej grupy należy m.in. prace wykonywane w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej, a także prace przy obsłudze monitorów ekranowych powyżej 4 godzin na dobę.

Ile może dźwigać kobieta w ciąży?

W Polsce przyszłe mamy są chronione prawnie w tej kwestii. Kobiety w ciąży mają zakaz dźwigania towarów, które ważą więcej niż 3 kg. Mowa o ręcznym przenoszeniu i podnoszeniu przedmiotów. Dotyczy to zarówno pracy stałej, jak i dorywczej. Przełożony powinien takiej kobiecie zlecić najlżejsze prace do wykonywania.

Praca przy komputerze w ciąży

Przyszła mama może pracować przy komputerze, jednak nie dłużej niż 4 godziny na dobę. W przypadku przekroczenia tej normy przełożony ma obowiązek przeniesienia pracownicy do innej pracy. Jeżeli jest to niemożliwe, pracownicę w ciąży należy na czas niezbędny zwolnić z obowiązku świadczenia pracy. W przeciwnym przypadku pracodawca popełnia wykroczenia zagrożone karą grzywny od 1000 do 30000 zł.

Kodeks pracy a ciąża - podstawa prawna

Prawa kobiet w ciąży w pracy określa ustawa z dnia 26 czerwca 1974 Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1502 z późn. zm.);
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. z 1996 r., nr 114, poz. 545 z późn. zm.).

Zobacz także: