Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt: jak rozpoznać, co robić, kiedy mija?

Wzmożone napięcie mięśniowe neonatolog może stwierdzić zaraz po narodzinach dziecka. Ocena napięcia mięśniowego jest jednym z czynników, które są brane pod uwagę w trakcie badania według skali Apgar.

Jeśli mięśnie dziecka są nadmiernie napięte lub przeciwnie – wiotkie, lekarz kieruje dziecko do specjalisty (neurologa). Nie zawsze jednak problemy z napięciem mięśniowym można wykryć tuż po porodzie. Dlatego warto wiedzieć, na co zwrócić uwagę.

Spis treści:

• Wzmożone napięcie – co to jest?
• Wzmożone napięcie mięśniowe: przyczyny
• Jak rozpoznać wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt?
• ​Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt: co robić?
• Ćwiczenia na wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt
• Kiedy mija wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt?
• Skutki wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowląt

Wzmożone napięcie – co to jest?

Wzmożone napięcie mięśniowe (hipertonia mięśniowa), to jedno z zaburzeń napięcia mięśniowego. Polega na tym, że mięśnie są zbyt napięte, co przekłada się na zwiększony opór, jaki stawiają kończyny, tułów i głowa dziecka podczas badania fizjoterapeutycznego.

Najczęściej obserwuje się jeden z dwóch rodzajów wzmożonego napięcia mięśniowego:

• sztywność – opór występuje cały czas, lub pojawia się tzw. objaw koła zębatego – sztywność pojawia się skokowo,
• spastyczność – opór pojawia się przy ruchu wyprostu kończyn. Im szybszy wyprost tym większy opór. Może też występować tzw. objaw scyzoryka – w pewnym momencie ruch zostaje zablokowany, a następnie napięcie zmniejsza się i ruch może być kontynuowany.

Ocena napięcia mięśniowego to pierwsza ważna informacja o stanie i funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego i mózgu noworodka. Od prawidłowego napięcia mięśni zależy rozwój ruchowy dziecka, pokonywanie jego kolejnych etapów, takich jak siadanie, wstawanie, chodzenie.

Wzmożone napięcie mięśniowe – przyczyny

Wzmożone napięcie mięśniowe może świadczyć o nieprawidłowości w pracy centralnego układu nerwowego, chorobach genetycznych lub metabolicznych. Na problemy z napięciem mięśniowym u niemowląt (wzmożone lub obniżone napięcie mięśniowe) szczególnie są narażone dzieci, które urodziły się przedwcześnie i miały niską wagą urodzeniową. W grupie ryzyka są także noworodki, u których długo utrzymywała się żółtaczka lub były niedotlenione podczas porodu.

Ryzyko wystąpienia wzmożonego napięcia mięśniowego może dotyczyć także tych niemowląt, u których mam zdiagnozowano choroby układu krążenia, tarczycy, nerek lub podczas ciąży wystąpiły u nich powikłania, np.:

• krwawienie
• anemia
• nadciśnienie
• przedwczesne skurcze.

Do przyczyn wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowląt należą:

• wrodzone lub nabyte, np. okołoporodowe uszkodzenia centralnego układu nerwowego
• mózgowe porażenie dziecięce
• rozszczep kręgosłupa
• choroby metaboliczne i genetyczne
• guzy mózgu
• wodogłowie
• wcześniactwo.

Jak rozpoznać wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt?

Poza charakterystycznymi objawami, które obserwuje się w ciele dziecka, wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt najczęściej powoduje, że dzieci są niespokojne, mało śpią, dużo płaczą i trudno im uspokoić się nawet przy piersi.

Dziecko ze wzmożonym napięciem mięśniowym:

• ma problemy ze zginaniem rąk i nóg
• jego ciało jest sztywne
• często ma kolki
• często ulewa
• z opóźnieniem osiąga kamienie milowe rozwoju
• jest lękliwe.

Jeśli możesz to samo powiedzieć o swoim dziecku, zapisz się na konsultację do pediatry i opowiedz mu o swoich podejrzeniach związanych ze wzmożonym napięciem mięśniowym. Lekarz poszuka u dziecka objawów tego zaburzenia, badając je w określony sposób. Obejrzy dziecko, najczęściej rozbierając je do samej pieluszki i szukając w trakcie obserwacji objawów wzmożonego napięcia mięśniowego.

Wzmożone napięcie mięśniowe – objawy:

• prężenie ciała i odchylanie główki w tył
• zaciskanie piąstek
• skracanie jednej strony ciała – w leżeniu na plecach lub brzuchu dziecko przyjmuje kształt rogalika (wygina tułów w jedną ze stron)
• asymetria ciała
• krzyżowanie nóżek
• trudności ze zginaniem i prostowaniem rąk i nóżek dziecka
• obracanie się dziecka zawsze w jedną stronę
• kłopoty z unoszeniem głowy w leżeniu na brzuchu
• trudności z poruszaniem rękami w leżeniu na brzuchu.

Wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt – co robić?

Jeśli zauważasz u dziecka objawy wzmożonego napięcia mięśniowego, zadbaj, aby wizyta u pediatry odbyła się jak najprędzej. Lekarz oceni rodzaj nieprawidłowości i skieruje dziecko do fizjoterapeuty. Potem będziecie musieli jeszcze zgłaszać się na kontrole.

Aby dobrze pomóc dziecku, bardzo ważny jest czas! Niemowlę ze wzmożonym napięciem mięśniowym uczy się poruszać tak, jak pozwalają mu na to mięśnie, rozwój fizyczny zostaje więc zaburzony. To prowadzi do powstania nieprawidłowych wzorców ruchu. Jeżeli zlekceważysz wzmożone napięcie u dziecka, oprócz problemów z rozwojem ruchowym, mogą pojawić się u niego także kłopoty z koncentracją uwagi, a gdy dziecko pójdzie do szkoły – trudności z ładnym pisaniem oraz problemy na lekcjach wuefu. Prawidłowa rehabilitacja pomoże dziecku odzyskać sprawność. Najlepsze efekty da, gdy zostanie rozpoczęta w pierwszym roku życia.

Ćwiczenia na wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt

Jest kilka rodzajów ćwiczeń na niemowląt z hipertonią. O wyborze decyduje fizjoterapeuta wspólnie z rodzicami. Najczęściej stosowane są dwie metody:

• Metoda Vojty – przynosi szybkie efekty, ale niestety podczas ćwiczeń dzieci często płaczą z powodu dyskomfortu. Polega na niebolesnym uciskaniu określonych punktów na ciele. Aby przyniosła skutek, ćwiczenia powinny być wykonywane systematycznie, codziennie, a nawet kilka razy dziennie – terapeuta pokaże, co i jak robić.
• Metoda NDT-Bobath – usprawnia dziecko poprzez dostarczanie mu odpowiednich doznań czuciowych i ruchowych. Ruchy ćwiczone z terapeutą rodzice utrwalają w domu przez prawidłową pielęgnację, karmienie, noszenie czy zabawę.

Inne sposoby przezwyciężania problemów z napięciem mięśniowym:

• hipoterapia
• ćwiczenia w skafandrze kosmicznym
• masaż i pływanie.

Kiedy mija wzmożone napięcie mięśniowe u niemowląt?

Wielu rodziców zastanawia się, kiedy mija wzmożone napięcie mięśniowe. Niestety hipertonia to zaburzenie, z którego się nie wyrasta. Wzmożone napięcie mięśniowe nie mija samo. Potrzebna jest specjalistyczna pomoc, aby je skorygować.

Jeśli u twojego dziecka zostanie stwierdzone wzmożone napięcie mięśniowe, nie bagatelizuj problemu, nie słuchaj porad w rodzaju: „nie martw się, na pewno z tego wyrośnie”. Jak najszybciej zgłoś się do pediatry, a potem do fizjoterapeuty, który podpowie, jak zajmować się dzieckiem, aby każdego dnia pracować nad regulacją napięcia mięśniowego. Specjalista pokaże też ćwiczenia, które można wykonywać z dzieckiem w domu.

Skutki wzmożonego napięcia mięśniowego u niemowląt

Niemowlę porusza się nie tak jak powinno, ale tak jak pozwala mu na to stan mięśni. Jeśli w porę dziecko nie trafi do fizjoterapeuty, problemy mogą się nawarstwiać. Co to oznacza? To zależy od rodzaju zaburzeń. Niewielkie kłopoty ze wzmożonym napięciem mięśniowym mogą w przyszłości zaowocować drobnymi defektami (dziecko będzie miało problem z kopnięciem piłki albo będzie brzydko pisało), te najpoważniejsze prowadzą nawet do niepełnosprawności. Wśród konsekwencji nieleczonej hipertonii mięśniowej wymienia się też wady postawy.

Zdarza się, że rodzice lekceważą zalecenia neurologa, bo uważają, że z dzieckiem wszystko jest w porządku. To błąd, bo problemy z napięciem mięśniowym ujawniają się w miarę dojrzewania układu nerwowego. Noworodek niewiele potrafi, więc komuś, kto się na tym nie zna, niełatwo stwierdzić, czy jego mięśnie są odpowiednio napięte. Im dziecko jest starsze, tym łatwiej dostrzec nieprawidłowości. Ważne, aby ewentualne problemy rozpoznać i leczyć jak najszybciej.

Zobacz też:

• Ćwiczenia od Pawła Zawitkowskiego na wzmożone napięcie mięśniowe
• Kiedy iść z dzieckiem do neurologa
• Niemowlę wygina się do tyłu i pręży – co to znaczy?