Centyle pod lupą

W każdej książeczce zdrowia dziecka – na końcowych stronach – znajdują się siatki centylowe, czyli przedstawiony graficznie przebieg rozwoju fizycznego malucha. Pediatrzy i antropolodzy od wielu lat, w regularnych odstępach czasu, badają duże grupy dzieci i na podstawie wyników pomiarów (np. wysokości i ciężaru ciała, obwodu głowy i klatki piersiowej) opracowują siatki centylowe. Kolejne wartości pomiarów, odpowiednie do wieku dziecka, tworzą linie krzywe, wyznaczające tory jego rozwoju.
Czy takie same są siatki centylowe dla chłopców i dziewczynek?
Osobne siatki przygotowuje się dla dziewczynek i chłopców oraz np. dla wcześniaków. Jeśli co miesiąc będziesz ważyć i mierzyć swoje dziecko, stawiając na siatkach w odpowiednim miejscu kropkę, łącząca je krzywa zobrazuje rozwój twojego dziecka.
Linia środkowa – 50. centyl – oznacza przeciętną długość/wysokość i masę ciała dla danego wieku. Jeżeli punkty odpowiadające parametrom długości/wysokości i masy ciała dziecka znajdują się w granicach szerokiej normy, wszystko jest w porządku. Punkty leżące poniżej 3. lub powyżej 97. centyla wskazują na odchylenia od normy. Nie musi to oznaczać nic niepokojącego, ale mimo to warto poradzić się lekarza.

Ważenie i mierzenie niemowlaka

Dzieci zwykle przyprowadzane są do poradni jedynie z okazji szczepień i wtedy, gdy są chore. Jeśli jednak chcesz wiedzieć, ile waży twoje dziecko, zgłoś się do poradni, by zważyła go pielęgniarka. Albo zrób to sama, ale musisz dysponować wagą, która waży z dokładnością do 10 dkg. Jeżeli chcesz masę ciała i długość dziecka nanosić na siatki centylowe, dokonuj pomiarów zawsze o tej samej porze, np. rano, godzinę po jedzeniu. Przez pierwsze trzy miesiące, kiedy dziecko ma fizjologicznie zgięte nóżki, nie mierz długości jego ciała, ze względu na ochronę stawów biodrowych. Jeśli noworodek urodził się o czasie, z masą ciała ok. 3–3,5 kg i ma dobry apetyt, wystarczy, że będziesz ważyła go co miesiąc.

Zobacz także: Jak niemowlę powinno przybierać na wadze

[CMS_PAGE_BREAK]

Jak prawidłowo dokonać pomiaru dziecka?

Zobacz na przykładzie siedmiomiesięcznej Asi, jak prawidłowo dokonać pomiaru masy ciała i długości.

• Ułóż dziecko na wadze (bez pieluchy) i odczytaj wynik. Nasza przykładowa Asia waży 7,5 kg.
• Do zmierzenia malucha użyj krawieckiego centymetra. Przyklej go, np. na stole. Ułóż niemowlę wzdłuż linii centymetra. Początek pomiaru zaznacz, przystawiając ekierkę do czubka głowy dziecka. Nóżki dziecka powinny być wyprostowane (nie prostuj ich na siłę, nawet jeżeli niemowlę ma w pełni wykształcone stawy biodrowe), a stopy ustawione prostopadle do podłoża. Odczytaj wynik. Załóżmy, że Asia mierzy 69 cm.
• Na linii poziomej siatki centylowej dla masy ciała zaznacz wiek dziecka, a na linii pionowej jego wagę. Z tych dwóch zaznaczonych punktów poprowadź linie. Narysuj kropkę w miejscu ich przecięcia się. Sprawdź, przy której linii centylowej znajduje się kropka. W przypadku Asi leży ona nieco powyżej 25. centyla, a więc w granicach wąskiej normy.
• Na siatce długości ciała dla dziewczynek zrób tak samo. Zaznacz wiek dziecka na linii poziomej, a na linii pionowej długość ciała. Narysuj kropkę w miejscu przecięcia się linii poprowadzonych od tych punktów i sprawdź, przy którym centylu znajduje się kropka. Jeżeli zrobimy tak na przykładzie Asi, okaże się, że kropka leży nieco powyżej 50. centyla.
• Porównaj teraz centyle odpowiadające długości i masie ciała z obu siatek. Różnica między wartością centylową masy ciała a długością dziecka nie powinna przekraczać dwóch pasm centylowych na wykresie centylowym. Pasmo to obszar między kolejnymi dwiema krzywymi centylowymi (np. między 25. a 50. centylem). Niepokojące są także wszelkie zmiany w rozwoju, np. spadek z 90. na 25. centyl. U naszej Asi różnica mieści się w jednym paśmie, zatem jej wymiary możemy uznać za idealne.

To ważne! Zawsze oceniamy masę ciała dziecka w stosunku do jego wieku i – koniecznie! – do jego wysokości czy długości ciała. Inaczej należy oceniać masę ciała rocznego dziecka, który mierzy 70 cm, a inaczej takiego, który w tym samym wieku mierzy już 80 cm (w przypadku pierwszego, nieco niższego dziecka ta sama waga może świadczyć np. o otyłości, zaś w przypadku drugiego, wyższego – mieścić się w granicach normy).

Jak zmienia się waga noworodka?

Masa ciała jest bardzo ważnym i czułym wskaźnikiem dojrzałości i stanu zdrowia noworodka. W pierwszych 3–5 dniach po urodzeniu może się ona zmniejszać. Dzieje się tak dlatego, że początkowo niemowlę wydala dużo płynów.

• Utrata do 10% masy urodzeniowej uważana jest za normalną. To tzw. fizjologiczny spadek masy ciała). Najpóźniej po dwóch tygodniach malec powinien znów osiągnąć wynik, jaki miał przy urodzeniu.
• Jeśli niemowlę przybiera na wadze zbyt mało, skontaktuj się z lekarzem, który ustali, czemu tak się dzieje. Niekiedy przyczyna niedowagi jest błaha, ale może być nią też choroba.
• Dla oceny stanu zdrowia dziecka ważny jest także pomiar jego wzrostu. Dynamika wzrastania dziecka jest najszybsza w ciągu pierwszych trzech miesięcy: urośnie on wtedy ok. 10 cm. W kolejnych trzech miesiącach dziecko urośnie ok. 6 cm, a w drugiej połowie roku – ok. 8 cm.

Jak interpretować otrzymane wyniki

Wartości prawidłowe:

• Szeroka norma jest wyznaczona między 10. a 90. centylem.
• Wąska norma jest zawarta między 25. a 75. centylem.
• Niedobór masy ciała lub wysokości/długości: między 10. a 3. centylem.
• Nadwaga: pomiędzy 90. a 97. centylem.

Wartości wymagające badań diagnostycznych:

• Znaczny niedobór masy ciała i wysokości: poniżej 3. centyla.
• Otyłość: powyżej 97. centyla.

Konsultacja: dr n. med. Ilona Szilágyi-Pągowska, pediatra, członek zarządu Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego.

Zobacz także: Jakie wymiary powinien mieć noworodek? Poznaj prawdę!