Anemia u niemowlaka: przyczyny, objawy, skutki i leczenie

Anemia u niemowlaka to częsta dolegliwość. W Stanach Zjednoczonych aż 9 proc. maluchów do 2. roku życia cierpi na niedobór żelaza lub niedokrwistość. W Polsce nie jest lepiej. A przecież anemia u dziecka może powodować trwałe, bardzo poważne skutki dla zdrowia. Nigdy nie lekceważ tej choroby. Sprawdź, jak rozpoznać anemię u niemowlaka i jak z nią walczyć.

Spis treści:

• Co to jest anemia u niemowlaka?
• Anemia u niemowlaka: przyczyny
• Anemia u niemowlaka: objawy
• Anemia u niemowląt: leczenie
• Dieta przy anemii u niemowląt

Co to jest anemia u niemowlaka?

Anemia u niemowlaka to stan, w którym w organizmie dziecka jest zbyt mała ilość hemoglobiny – białka zawartego w czerwonych krwinkach, które jest nośnikiem tlenu. Gdy stężenie hemoglobiny maleje, tym samym pogarsza się funkcjonowanie organizmu – dochodzi do niedotlenienia tkanek. Anemia, również u niemowlaka, najczęściej wywołana jest niedoborem żelaza. Ponieważ organizm nie potrafi sam wytwarzać żelaza, po 6. miesiącu musi ono zostać dostarczone z pożywienia.

Skutki anemii u niemowlaka

Anemia u niemowląt może spowodować trwałe negatywne skutki dla zdrowia dziecka. Do najgroźniejszych należy zaburzenie funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego (będące przyczyną opóźnienia rozwoju psychomotorycznego oraz upośledzenia funkcjonowania mózgu). Dlatego pamiętaj, aby nie lekceważyć objawów anemii u dziecka. Jeśli je zauważysz, jak najszybciej skonsultuj się z lekarzem!

Anemia u niemowlaka: przyczyny

Anemia u niemowlaka może być skutkiem różnych chorób, najczęściej jednak u niemowląt występuje anemia z powodu niedoboru żelaza. Ten niezbędny do życia pierwiastek znajduje się we wszystkich komórkach organizmu, uczestniczy w powstawaniu transportującej tlen hemoglobiny. Dzięki niemu pozbywamy się także dwutlenku węgla.

Niedokrwistość fizjologiczna

W pierwszym roku życia dziecko potrzebuje najwięcej żelaza. W tym czasie malec bardzo szybko rośnie – potraja masę urodzeniową! Zdarza się, że następuje wówczas dysproporcja między zbyt szybkim przybieraniem na wadze a zbyt małą ilością żelaza w diecie. Zwykle pomiędzy 3. a 6. miesiącem życia u niemowląt pojawia się tzw. anemia fizjologiczna (niedokrwistość fizjologiczna). To naturalny proces, który rzadko wymaga leczenia czy podawania dziecku preparatów żelaza. Mimo to należy kontrolować u niemowląt poziom żelaza, zwłaszcza jeśli są karmione naturalnie.

W drugim półroczu życia dziecko musi już dostawać produkty bogate w żelazo, takie jak żółtko, różne gatunki mięsa (mięso zawiera dużo żelaza hemowego) oraz zielone warzywa, np. brokuły, szpinak, zielony groszek.

Anemia u wcześniaków

Niedokrwistość częściej występuje u wcześniaków niż u niemowląt urodzonych w terminie. Dzieje się tak, ponieważ w trzecim trymestrze życia płodowego dziecko gromadzi żelazo, które wykorzysta w pierwszych miesiącach po urodzeniu. Im krócej więc trwa ciąża, tym mniej zapasów tego pierwiastka.

Dzieci, które powinny od drugiego miesiąca życia przez wiele tygodni (do ok. 12. miesiąca życia) dostawać preparaty żelaza, to także:

• maluszki urodzone ze zbyt małą masą ciała,
• bliźniaki i wieloraczki,
• dzieci urodzone niedługo po starszym rodzeństwie (np. w odstępie roku),
• dzieci mam, u których stwierdzono anemię w ciąży,
• noworodki z silną lub przedłużającą się żółtaczką.

Preparaty z żelazem wydawane są na receptę.

Anemia u niemowlaka: objawy

Anemia u niemowlaka nie zawsze przebiega w ten sam sposób. Dziecko nie od razu musi być blade i apatyczne. Początkowo jedynym objawem świadczącym o chorobie może być gorszy apetyt i wolniejsze przybieranie na wadze.

Niemowlę z anemią:

• bywa blade,
• jego śluzówki są jaśniejsze niż zwykle,
• ma kłopoty ze snem,
• nie ma apetytu,
• jest apatyczne,
• jest bardziej podatne na infekcje.

Jeśli taki stan trwa długo, anemia może spowolnić rozwój psychomotoryczny dziecka. Jeśli zauważysz u swojego niemowlaka takie objawy, koniecznie zgłoś się do lekarza i zrób badania krwi pod kątem anemii.

Jak rozpoznać anemię u niemowlaka?

Diagnozę stawia lekarz po wykonaniu badania krwi. Normy dotyczące wyników badań krwi u dzieci zawsze interpretuje się w odniesieniu do ich wieku. U noworodków poziom hemoglobiny jest wysoki (ok. 19 g/dl). Około 3-6 miesiąca życia poziom hemoglobiny fizjologicznie się obniża. Dziecko wchodzi wówczas w tzw. okres anemii fizjologicznej. Hemoglobina może obniżyć się wówczas nawet do 9-10 g/dl. W wieku od 6 miesięcy do 2 lat najniższa prawidłowa wartość hemoglobiny u dziecka wynosi ok. 11 g/dl, a do wieku dojrzewania – 11,5 g/dl.

Anemia u niemowląt: leczenie

Na anemię lekarz przepisuje zazwyczaj dziecku żelazo w syropie lub kropelkach (na receptę). Lek należy podawać maluchowi przez ok. 2-3 miesiące. W zależności od rodzaju preparatu specjalista może dodatkowo przepisać dziecku witaminę C, kwas foliowy i/albo witaminę B6.

To mit, że leki na niedokrwistość mogą uszkadzać zęby. Jedynie wtedy, gdy będą mieć kontakt ze szkliwem, mogą spowodować przebarwienia. By tego uniknąć, niemowlę po przyjęciu leku powinno więc dostać wodę do popicia (starsze dziecko musi dokładnie wypłukać usta).

Uwaga: nadmiar żelaza może być dla niemowlęcia szkodliwy! Preparaty żelaza można podawać dziecku tylko na zlecenie lekarza, bo jego nadmiar wywołuje biegunkę, a nawet zatrucie. Nie przedawkujesz jednak żelaza, podając malcowi bogate w nie pokarmy.

Dieta przy anemii u niemowląt

Ogromną rolę przy anemii u niemowlaka odgrywa także dieta. Nawet niewielki dodatek mięsa do posiłku składającego się z warzyw, kasz lub ziemniaków prawie dwukrotnie zwiększy wchłanianie obecnego w nich żelaza niehemowego (różni się ono od hemowego tym, że znacznie gorzej się przyswaja).

Anemia a witamina C
Dieta bogata w witaminę C ułatwia wchłanianie żelaza. Organizm malca lepiej przyswoi ten pierwiastek, jeśli będziesz dawać dziecku soki z czarnych i czerwonych porzeczek, truskawki, pomarańcze, kiwi, kiszoną kapustę. Dodawaj także do potraw zieloną pietruszkę.

Żelazo hemowe znajdziesz w mięsie – cielęcinie, wieprzowinie, wołowinie oraz drobiu, a także wątróbce cielęcej, rybach i żółtku jaj. Źródła żelaza niehemowego to: rodzynki, winogrona, orzechy laskowe, suszone i świeże morele, czarne i czerwone porzeczki, zielona pietruszka, brokuły, papryka, rzodkiewki, szpinak, szczypiorek, sałata, buraki, fasola, groch, groszek zielony, kasza gryczana i jęczmienna, płatki owsiane, a także chleb graham.

Anemia a mleko:
Mleko kobiece i krowie zawierają tyle samo żelaza, ale z mleka krowiego wchłania się ono gorzej. To jeden z powodów, dla którego niemowlęta powinny być karmione piersią (o ile jest to możliwe). Zbyt wczesne wprowadzanie do ich diety pełnego mleka krowiego może przyczynić się do niedoborów żelaza.

Najlepszym sposobem zapobiegania niedokrwistości u niemowląt karmionych sztucznie jest podawanie im wzbogaconego w żelazo mleka modyfikowanego i kaszek (w mleku początkowym jest 5-6 mg żelaza na litr, w następnym 8-13 mg).
Dziecko karmione piersią przyswaja z pokarmu mamy aż 50 proc. żelaza, natomiast karmione butelką wchłania z mleka modyfikowanego jedynie 5 proc. tego pierwiastka.

Zobacz też:

• Czy można zapobiec anemii w ciąży?
• Co jeść w III trymestrze ciąży – czego potrzebuje dziecko?
• 6 najlepszych źródeł witaminy C

Konsultacja merytoryczna

lek. Aleksandra Symonides

Lekarka, pracuje na Oddziale Neonatologii Uniwersyteckiego Centrum Zdrowia Kobiety i Noworodka Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego