Czkawka u noworodka – co pomoże, skąd się bierze?

Czkawka u noworodka jest wynikiem niedojrzałości organizmu. Może pojawiać się w różnych sytuacjach, np. po jedzeniu, przy przewijaniu. Tak samo męczy noworodka karmionego piersią, jak i dzieci pijące mleko modyfikowane z butelki.

Częste ataki czkawki wywołują spory niepokój rodziców, najczęściej niesłusznie. Im młodsze dziecko, tym bardziej prawdopodobne, że czkawka u niego wystąpi. Powodem do pójścia do lekarza nie powinna być częsta czkawka u niemowlaka, ale długo trwająca – wtedy może być objawem choroby.

Spis treści:

• Czkawka u noworodka: czy może być niebezpieczna?
• Częsta czkawka u noworodka
• Najczęstsze przyczyny czkawki u noworodka
• Co robić, gdy dziecko ma czkawkę?
• Ile trwa czkawka u noworodka?
• Czkawka u noworodka po jedzeniu
• Jak zapobiec czkawce u noworodka?

Czkawka u noworodka – czy może być niebezpieczna?

Czkawka u noworodka jest zjawiskiem normalnym – to objaw rytmicznego i gwałtownego kurczenia się przepony i mięśni oddechowych klatki piersiowej. Ich skurcz powoduje wdech przy zamkniętej głośni, co wywołuje charakterystyczny dźwięk czkawki.

Czkawka dla noworodka nie jest tak męcząca jak dla dorosłych. Zdaniem ekspertów może nawet bardziej przeszkadzać zaniepokojonym rodzicom, niż samemu dziecku, które ma atak czkawki. Dzieci, nawet na tak wczesnym etapie życia, mogą być oswojone z czkawką, ponieważ doznawały jej już na etapie życia płodowego. Niektóre niemowlęta są nawet w stanie ją przespać.

Choć czkawka u noworodka uważana jest przez rodziców za uciążliwą dolegliwość, może odgrywać ważną rolę. Najprawdopodobniej jest odruchem, który pozwala noworodkowi nauczyć się prawidłowo oddychać, czyli tak, aby aktywizować przeponę. W rzadkich przypadkach, gdy czkawka pojawia się często, może świadczyć o problemie ze zdrowiem dziecka.

Częsta czkawka u noworodka

Trwające kilka minut ataki czkawki u noworodka mieszczą się w normie. O tym, że z dzieckiem dzieje się co niepokojącego, może świadczyć czkawka, która trwa zbyt długo. Jeśli męczy dziecko całymi godzinami, konieczna jest wizyta u lekarza, która pomoże ustalić przyczynę dolegliwości. Poważne przyczyny czkawki u noworodka zdarzają się niezmiernie rzadko.

Przedłużająca się czkawka u noworodka – przyczyny:

• zapalenie płuc i opłucnej,
• urazy klatki piersiowej,
• choroby wątroby,
• choroby żołądka (refluks u niemowlaka),
• choroby jelit,
• problemy neurologicznych.

Najczęstsze przyczyny czkawki u noworodka

Od czego dziecko może mieć czkawkę? Czkawka u noworodka prawdopodobnie jest wynikiem fizjologicznej niedojrzałości układu nerwowego, w tym nerwu przeponowego. Do ataku czkawki może dochodzić z wielu powodów i w różnych sytuacjach – podczas karmienia, kąpania, przewijania lub na spacerze.

Najczęstsze przyczyny czkawki u noworodka:

• oziębienie ciała – do którego dochodzi np. w trakcie kąpieli lub podczas przewijania
• przepełnienie żołądka – gdy dziecko je łapczywie
• połykanie powietrza – zdarza się, gdy noworodek nieprawidłowo chwyta pierś.

Czkawka u noworodka pojawia się częściej, jeśli dziecko jest wcześniakiem. Potwierdza to fakt, że niedojrzałość układu nerwowego nowo narodzonego dziecka jest ważnym czynnikiem, który sprzyja powstawaniu tej dolegliwości. Wiadomo także, że atak czkawki mogą prowokować określone sytuacje.

Ile trwa czkawka u noworodka?

Pojedynczy atak czkawki u noworodka zwykle trwa krótko – kilka minut, ale może powtarzać się w ciągu dnia. Uporczywa czkawka u małego dziecka, która jest wynikiem niedojrzałości jego organizmu, zwykle ustępuje około 3. miesiąca życia. Może się jednak zdarzyć, że jej ataki pojawią się później (u niektórych starszych niemowląt czkawkę może wywoływać np. intensywny śmiech). Czkawka – jak wiadomo – towarzyszy nam też w życiu dorosłym.

Czkawka u noworodka po jedzeniu

Czkawka u noworodka może pojawić się po karmieniu piersią lub butelką. Noworodek potrafi ssać bardzo łapczywie, a przy tym nie zawsze jeszcze idealnie chwyta pierś czy smoczek. Sprzyja to połykaniu powietrza i wypełnianiu nim żołądka, do którego trafia też mleko mamy lub mleko modyfikowane.

Mocno wypełniony brzuch dziecka może podrażniać nerw przeponowy i indukować skurcze przepony, a co za tym idzie – powodować czkawkę u noworodka. Dlatego w zapobieganiu tej dolegliwości ważna jest prawidłowa technika podawania pokarmu oraz karmienie noworodka w odpowiedniej pozycji (sprawdź: najlepsze pozycje do karmienia piersią oraz najlepszą pozycję do karmienia butelką).

Co robić, gdy noworodek ma czkawkę?

Jest kilka domowych sposobów na czkawkę u noworodka. Możesz je wypróbować, ale pamiętaj, że najskuteczniejszym z nich jest przeczekanie ataku czkawki.

Sposoby na czkawkę u noworodka:

• przykryj dziecko – to może pomóc w przypadku czkawki wywołanej wyziębieniem organizmu,
• zacznij karmić – w trakcie ataku czkawki można ostrożnie przystawić noworodka do piersi lub spróbować podać mu butelkę (dorosłym podczas czkawki pomaga picie wody),
• podaj smoczek – ssanie pomaga w rozluźnieniu mięśni przepony,
• podnieś noworodka do odbicia,
• masuj lub delikatnie poklepuj plecki dziecka, kiedy ma czkawkę.

Rodzice czasami zastanawiają się, jaką dokładnie pozycję powinno przyjąć dziecko z czkawką? Czy dziecko może leżeć, gdy ma czkawkę? Możesz położyć niemowlaka na brzuszku, jednak najlepsza jest pozycja pionowa, czyli uniesienie maluszka do góry – jego główka powinna znajdować się na twoim ramieniu, a brzuszek – blisko twojego ciała.

Jak zapobiec czkawce u noworodka?

Można minimalizować ryzyko wystąpienia czkawki u noworodka, stosując się do tych zaleceń:

1. Częściej przystawiaj dziecko do piersi – to sprawi, że podczas karmienia będzie spokojne. Nadmierny głód powoduje silniejsze pobudzenie dziecka podczas ssania, co może wywołać czkawkę.
2. Podnoś dziecko do odbicia po karmieniu. To zapobiegnie atakom czkawki, której towarzyszy ulewanie pokarmu.
3. Zadbaj, by najedzone dziecko miało spokój – nie huśtaj go po karmieniu, nie zabawiaj.
4. Nie rozbieraj szybko dziecka do kąpieli. Gdy zdejmiesz z niego ubranko, przykryj je tetrową pieluszką, żeby nie dostało ataku czkawki z wychłodzenia.

Nie ma sposobu, który w stu procentach zapobiegnie czkawce u noworodka. Jak wspomnieliśmy, można unikać sytuacji, które jej sprzyjają, ale jedynym lekiem na nią jest czas.

Zobacz też:

• Sapka u niemowląt – jak się objawia, kiedy mija, jakie są przyczyny sapki
• Kolka u noworodka – jak rozpoznać objawy?
• Zaskakujące odgłosy wydawane przez niemowlęta

Konsultacja merytoryczna

Prof. dr hab. n. med. Ewa Helwich

Specjalistka neonatologii i chorób płuc, Konsultant Krajowy w dziedzinie neonatologii, ponadto konsultantka w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie oraz członkini Rady Naukowej IPCZD. Jej głównymi kierunkami zainteresowań są wczesne uszkodzenia mózgu, ich ewolucja kliniczna i wpływ na rozwój