Poród kleszczowy: wskazania, powikłania, skutki dla matki i dziecka

Poród kleszczowy nie jest planowany, to interwencja awaryjna, stosowana wtedy, gdy rodząca nie jest w stanie z różnych względów samodzielnie wypchnąć z kanału rodnego główki dziecka, a płód jest zagrożony niedotlenieniem. W takiej sytuacji używa się kleszczy albo próżniociągu (vacuum). Zdaniem Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego stosowanie kleszczy położniczych powinno być ograniczone do wyjątkowych sytuacji.

Choć nazwa zabiegu może budzić przerażenie u przyszłej mamy, nie należy się go bać. Poród kleszczowy ma za zadanie zmniejszyć ryzyko powikłań okołoporodowych.

Spis treści:

• Co to jest poród kleszczowy?
• Poród kleszczowy – przebieg
• Poród kleszczowy – wpływ na dziecko
• Poród kleszczowy – powikłania u matki

Co to jest poród kleszczowy?

Poród kleszczowy to poród zabiegowy z użyciem kleszczy. Bywa konieczny, gdy parcie rodzącej jest nieefektywne lub posiadane przez nią schorzenie (np. wada serca, choroby okulistyczne, rzucawka), uniemożliwia samodzielne urodzenie dziecka.

Do porodu kleszczowego używa się narzędzia wymyślonego w XVII wieku. Kleszcze położnicze to przyrząd z ramionami, które przypominają kształtem łyżki. Elementy te zwykle nie są pełne, a jedynie ukształtowane tak, aby objąć głowę dziecka. Kleszcze zapina się na główce, aby nie ześlizgnęły się i nie zacisnęły. Lekarz pociąga kleszcze za uchwyt i próbuje wydobyć objęte nimi dziecko.

Kleszcze położnicze są jednym z najstarszych narzędzi ginekologicznych. Na przestrzeni wieków powstało wiele modeli kleszczy. W Polsce do porodów kleszczowych dawniej używało się kleszczy Madurowicza, nazwanych od nazwiska lekarza, który je rozpropagował w naszym kraju. Wyglądały inaczej niż używane obecnie (współczesne kleszcze prezentujemy na zdjęciu poniżej). Kleszcze, a dokładniej ich rozmiar, dobiera się do wielkości główki dziecka i kształtu kanału rodnego kobiety.

fot. Adobe Stock

Wskazania i przeciwwskazania do porodu kleszczowego

Poród kleszczowy przeprowadza się wówczas, gdy w przebiegu porodu naturalnego pojawiają się komplikacje:

• nieefektywne parcie rodzącej na skutek przemęczenia,
• przedłużająca się II faza porodu,
• nieprawidłowy zapis KTG,
• wypadnięcie pępowiny,
• odejście zielonych wód płodowych,
• występuje ryzyko zamartwicy dziecka,
• istnieje bezpośrednie zagrożenie dla życia rodzącej,
• przedwczesne odklejenie się łożyska.

Porodu kleszczowego nie można przeprowadzić, gdy istnieją następujące przeciwwskazania:

• niska masa ciała dziecka,
• brak możliwości urodzenia dziecka siłami natury,
• poprzeczne ułożenie płodu,
• dziecko jest za duże w stosunku do wielkości miednicy matki.

W takich przypadkach stosuje się cesarskie cięcie. Przeprowadzenie porodu siłami natury i z zastosowaniem kleszczy jest w takich sytuacjach uważane za błąd lekarski.

Zastosowanie kleszczy podczas pierwszego porodu nie oznacza, że będą konieczne również podczas kolejnego porodu. Poród kleszczowy nie wyklucza następnego porodu naturalnego, ani nie jest wskazaniem do wykonania cesarskiego cięcia w kolejnej ciąży.

Poród kleszczowy – przebieg

Przed rozpoczęciem porodu kleszczowego należy wykonać u rodzącej nacięcie krocza (robi się to w trakcie skurczu, aby zniwelować dodatkowy ból). Następnie ramiona kleszczy pojedynczo wprowadza się do kanału rodnego. Kolejnym krokiem jest umieszczenie ich na główce dziecka i zamknięcie zamkiem. Kiedy kleszcze trzymają się stabilnie, lekarz delikatnie i powoli wyciąga dziecko z kanału rodnego. Gdy główka znajdzie się już na zewnątrz, zdejmuje się z niej kleszcze i dalej poród odbywa się w normalny sposób.

Poród kleszczowy nie zawsze jest możliwy. Aby lekarz mógł go przeprowadzić, muszą być spełnione ściśle określone warunki, takie jak:

• pełne rozwarcie szyjki macicy
• ułożenie główkowe dziecka w brzuchu mamy
• dostęp do główki dziecka
• główka dziecka nie może być za mała w stosunku do łyżek kleszczy
• wcześniej musi nastąpić odejście wód płodowych.

Poród kleszczowy: skutki dla dziecka

Użycie kleszczy podczas porodu do wyciągnięcia główki dziecka niesie za sobą pewne ryzyko. Z tego względu poród kleszczowy stosowany jest coraz rzadziej. Jeśli jest konieczny, musi być przeprowadzany przez doświadczonego położnika.

Możliwe skutki porodu kleszczowego u dziecka:

• zniekształcenie głowy (niewielkie, odwracalne)
• zasinienie skóry (najczęściej skutkuje brakiem 10 punktów w skali Apgar)
• niedotlenienie okołoporodowe
• uszkodzenie nerwu twarzowego (powstanie zaburzeń w mimice twarzy)
• mikrowylewy do mózgu
• wgniecenie kości czaszki (rzadko).

Główka dziecka po porodzie kleszczowym może też nosić ślady użycia kleszczy, takie jak otarcia naskórka, siniaki i krwiaki.

Poród kleszczowy: powikłania u matki

Użycie kleszczy może spowodować u matki:

• dłuższe gojenie się rany na kroczu
• ból krocza po użyciu kleszczy
• dłuższy i trudniejszy połóg
• problem z nietrzymaniem moczu (na skutek uszkodzenia zwieraczy)
• pęknięcie krocza
• uszkodzenie zwieraczy odbytu
• ryzyko infekcji dróg rodnych (duża rana na kroczu).

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne stoi na stanowisku, że ograniczenie użycia kleszczy jest jednym z ważniejszych elementów zapobiegania urazom okołoporodowym.

Dochodzenie do siebie po porodzie kleszczowym

Dochodzenie do siebie po porodzie kleszczowym trwa z reguły dłużej niż po porodzie naturalnym. Kobieta może dłużej odczuwać ból okolic intymnych, rany mogą goić się dłużej, ryzyko pojawienia się stanu zapalnego też jest większe. Do tego może dochodzić niepokój o zdrowie i wygląd dziecka. Warto pamiętać, by o każdym niepokojącym objawie poinformować lekarza.

Zobacz też:

• Poród pośladkowy: siłami natury czy przez cesarkę?
• Poród domowy nie dla każdego. Ile trzeba zapłacić za ten komfort?
• Zabieg Kristellera – nie pozwól go wykonać w czasie porodu