Choć trudno w to uwierzyć, na świecie jest język, w którym występują tylko dwa liczebniki: mało (hoi) i dużo (baagiso). W języku polskim istnieje nieco więcej liczebników liczebników niż w języku Indian Piraha z amazońskiej dżungli – i całe szczęście.

Reklama

Spis treści:
1. Co to jest liczebnik?
2. Podział liczebników
3. Odmiana liczebników

4. Liczebnik porządkowy a interpunkcja w języku polskim

Co to jest liczebnik?

Liczebnik to część mowy, dzięki której możemy określać takie cechy jak: liczby, liczebność, ilość, wielokrotność oraz kolejność.

Liczebnik odpowiada na pytania: ile? który (z kolei)?

Zobacz także

Przykłady liczebników:

  • Siódemka to jego szczęśliwa liczba.
  • Asia ma cztery lata i sto cztery centymetry wzrostu.
  • Spóźnił się już piąty raz w tym tygodniu.
  • Rehabilitacja trwała wiele miesięcy, ale Michał czuje się już dobrze.
  • Adam Małysz czterokrotnie zdobył Puchar Świata w skokach narciarskich.
  • Wsyp trzy czwarte szklanki mąki.


Jedno jest pewne: z liczebnikami spotykamy się dużo częściej niż na lekcjach języka polskiego i matematyki.

Podział liczebników

Jeśli chodzi o podział liczebników wyróżniamy:

  • Liczebniki główne, np. osiemnaście, tysiąc, milion
  • Liczebniki porządkowe, np. pierwszy, tysięczny, milionowy
  • Liczebniki zbiorowe, np. troje, pięcioro, osiemnaścioro
  • Liczebniki ułamkowe, np. trzy czwarte, jedna czwarta
  • Liczebniki nieokreślone, np. dużo, mało, kilka
  • Liczebniki mnożne, np. potrójny, poczwórny,
  • Liczebniki wielorakie np. dwojako, czworaki

Wbrew pozorom, rozmaitość liczebników wcale nie utrudnia, a ułatwia nam życie. Tylko spróbujmy sobie wyobrazić, że w języku polskim występują wyłącznie liczebniki główne albo liczebniki nieokreślone…

Odmiana liczebników

Liczebniki są odmienną częścią mowy. Co to oznacza? Cóż, bywa, że odmiana liczebników przez przypadki (liczebniki nie odmieniają się przez liczby ani rodzaj) w języku polskim może sprawiać pewne trudności.

Odmiana liczebników zbiorowych

Trudności z odmianą mogą pojawić się wówczas, gdy liczebnik sąsiaduje z rzeczownikiem, który występuje wyłącznie w liczbie mnogiej, jak np. drzwi, nożyczki, skrzypce, szczypce, sanie getry czy spodnie.

Poniżej przykłady odmiany liczebnika dwoje (drzwi, skrzypiec, szczypiec)

M. dwoje drzwi, skrzypiec, sań
D. dwojga drzwi, skrzypiec, sań
C. dwojgu drzwiom, skrzypcom, saniom
B. dwoje drzwi, skrzypiec, sań
N. dwojgiem drzwi, skrzypiec, sań
Ms. dwojgu drzwiach, skrzypcach, saniach
W. o dwoje drzwi! skrzypiec! sań!

W przypadku spodni czy getrów zdecydowanie prościej będzie użyć i odmieniać formy takie jak: para spodni, dwie pary getrów, pięć par getrów, itd.

Odmiana liczebników porządkowych

Dużo prostsza jest odmiana liczebników porządkowych (np. pierwszy, drugi, trzeci, setny), ponieważ odmieniamy je identycznie jak przymiotniki. Przykłady takiej odmiany to:

M. pierwszy dzwonek, drugi tydzień, trzeci pączek, setna prośba
D. pierwszego dzwonka, drugiego tygodnia, trzeciego pączka, setnej prośby
C. pierwszemu dzwonkowi, drugiemu tygodniu, trzeciemu pączkowi, setnej prośbie
B. pierwszy dzwonek, drugi tydzień, trzeci pączek, setną prośbę
N. pierwszym dzwonkiem, drugim tygodniem, trzecim pączkiem, setną prośbą
Ms. pierwszym dzwonku, drugim tygodniu, trzecim pączku, setnej prośbie
W. O, pierwszy dzwonku! O, drugi tygodniu! O, trzeci pączku! O, setna prośbo!

Mówiąc o odmianie liczebników porządkowych, warto również pamiętać o prawidłowych formach liczebnika określającego rok (oraz innych tzw. liczebników wielowyrazowych w języku polskim). Na przykład 2022 rok – dwa tysiące dwudziesty drugi rok) odmienia się w następujący sposób:

M. dwa tysiące dwudziesty drugi rok
D. dwa tysiące dwudziestego drugiego roku
C. dwa tysiące dwudziestemu drugiemu roku
B. dwa tysiące dwudziesty drugi rok
N. dwa tysiące dwudziestym drugim roku
Ms. dwa tysiące dwudziestym drugim roku
W. dwa tysiące dwudziesty drugi roku!

Jak widać – odmianie podlegają jedynie dwa ostatnie wyrazy.

Odmiana liczebników ułamkowych

Uwaga, często stosowany liczebnik ułamkowy pół – jest nieodmienny. To samo dotyczy formy półtora, ale warto zapamiętać, że półtora może występować w rodzaju:

  • męskim, np. półtora kilometra, kilograma, kroku
  • żeńskim, np. półtorej godziny, szklanki, łyżki

Oznacza to, że odmieniając liczebnik – należy brać pod uwagę rodzaj wyrazu, który określa i odmieniać go zgodnie z tym rodzajem.

Liczebnik porządkowy a interpunkcja w języku polskim

Pytania i wątpliwości dotyczące liczebników mogą dotyczyć nie tylko odmiany czy podziału, ale i poprawnego zapisu interpunkcyjnego cyfr. Obejmuje to przede wszystkim liczebniki porządkowe, po których z reguły stawiamy kropkę, ale… nie wtedy gdy:

  • Oznaczają godziny (np. To już 18, a ja jeszcze nie jadłem obiadu.)
  • Oznaczają rok (np. Pamiętam, jak się urodziłaś – cały lipiec 1990 roku był taki słoneczny!)
  • Oznaczają strony, np. Skończyłam czytać tę książkę na 1 stronie, jest okropna.
  • Zapisując datę, piszemy miesiąc słownie lub za pomocą cyfr rzymskich (np. To wszystko działo się 24 grudnia, w wigilię./To wszystko działo się 24 XII, w wigilię.


To najważniejsze informacje o liczebnikach, które – mimo wszystko – potrafią ułatwiać życie. Bez liczebników (nawet tych nieokreślonych) wiele rzeczy mogłoby się naprawdę pokomplikować. Dlatego doceniajmy, że w języku polskim mamy ich więcej niż tylko słowa „mało” i „dużo”.

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama