Szukanie kwiatu paproci przez wieki budziło wiele emocji. Pragnienie bogactw oraz niezwykłych mocy przewyższało lęk przed tym, co może kryć się w leśnych ostępach w magiczną, świętojańską noc. Dlaczego dziś kwiat paproci to symbol złudnego szczęścia? Czy wiadomo, jak wygląda kwiat paproci?
Spis treści:
Zgodnie z wierzeniami, kwiat paproci zakwita w lesie (rzadziej na skraju wsi) w noc świętojańską. Kwitnieniu towarzyszy huk i blask. A nierzadko i szalejąca burza z piorunami.
Kto chce znaleźć kwiat paproci – musi się spieszyć, gdyż ma na to jedynie godzinę (ewentualnie czas, który pozostał do pierwszego piania koguta). Dodatkowym utrudnieniem jest to, że kwiatu paproci strzeże sam diabeł. I choć istnieje wersja legendy, w której kwiat paproci można znaleźć przypadkiem, kiedy sam wpadnie do buta… to dużo popularniejszy jest wariant pełen wyzwań i niebezpieczeństw, takich jak:
Mimo to nie brakowało chętnych, dla których wyprawa w poszukiwaniu kwiatu paproci wiązała się nadzieją na:
W tradycji słowiańskiej noc świętojańska przesycona była magią. Wyprawie w poszukiwaniu kwiatu paproci musiała towarzyszyć wyjątkowa ostrożność. Pod żadnym pozorem nie wolno było:
Niektóre podania zalecały zabrać na poszukiwania kwiatu paproci poświęconą wodę i kredę. W dawnych legendach znajdziemy wzmianki o tym, że większe szanse na znalezienie kwiatu paproci miały osoby, które wyruszyły na poszukiwania w tajemnicy i… nago.
Współcześnie do poszukiwań kwiatu paproci podchodzi się z większym dystansem niż dawniej. Wyprawy takie organizowane są podczas obchodów Sobótki, wraz z puszczaniem wianków na wodzie czy tańcami przy ogniskach.
Bywa, że organizatorzy takich świętojańskich imprez ukrywają przed poszukiwaczami symboliczny „kwiat” z bibuły lub kolorowego papieru. Na znalazcę czeka nagroda, ale raczej nie ma co liczyć na skrzynie pełne kosztowności czy nieśmiertelność.
Zresztą legendy na ogół milczą na temat tego, jak wyglądał kwiat paproci. Wyjątkiem jest opis kwiatka przypominającego brylant z pięcioma złotymi płatkami i obracającym się środkiem (w „Kwiecie paproci” J. I. Kraszewskiego). Są źródła, według których kwiat paproci roztaczał błękitny, złocisty lub purpurowy blask.
Z dawnych opowieści można dowiedzieć się jeszcze, że kwiat paproci lubił się chować i „uciekać” przed ludźmi. I że gdy się go znajdzie – nikomu nie wolno o nim mówić, bo cały czar pryśnie.
Choć legenda o kwiecie paproci działała i wciąż działa na wyobraźnię, botanicy twardo stoją na stanowisku, że paprocie nie kwitną. Na upartego za „kwiat paproci” można uznać małe, zielone serduszko leżące na ziemi, ale… tak naprawdę jest to tylko część paproci, na którego spodzie powstają męskie i żeńskie organy rozmnażania (pełni więc podobną funkcję co kwiaty innych roślin).
Do „kwiatów” można też porównać liście, które latem można zobaczyć na paproci, o nazwie nasięźrzał pospolity lub podejźrzon. Widok tych liści należy do rzadkości i naukowcy przypuszczają, że być może właśnie to doprowadziło do nadania im magicznych właściwości. Przemawia za tym również czas "kwitnienia" paproci: liście o osobliwych kształtach można zobaczyć od końca czerwca.
Zresztą dawni alchemicy właśnie w kłączu podejźrzonu księżycowego szukali kamienia filozoficznego. A wyrastających raz do roku liści nasięźrzału poszukiwały panny na wydaniu, przy zrywaniu wypowiadając zaklęcie:
„Nasięźrzale,
rwę cię śmiale
Pięcią palcy, szóstą dłonią,
Niechaj chłopcy za mną gonią”.
Co ciekawe, w niektórych regionach dawnej słowiańszczyzny i Germanii właściwości podobne do kwiatu paproci dawne legendy przypisują również nasionom paproci lub… biało kwitnącym piwoniom.
Prócz biało kwitnącej piwonii, ważnymi roślinami w obrzędach świętojańskich były:
Źródła:
S. Kossak: O ziołach i zwierzętach. Warszawa 2017
J. J. Kraszewski: Kwiat paproci. Z chłopa król. Wrocław 2008
Słownik stereotypów i symboli ludowych. Rośliny. Zioła. Red. S. Bartmiński. Lublin 2019
R. Pilarek: Świat roślin w obrzędowości świętojańskiej na podstawie źródeł etnograficznych z przełomu XIX i XX wieku w: Nie tylko o wsi. Łódź 2013
Zobacz także:
Atrakcji dla dzieci w Warszawie jest całe mnóstwo. Miasto oferuje najmłodszym i ich rodzicom rozrywki różnego rodzaju – od kulturalnych po niezwykłe place zabaw. W stolicy można spędzić czas weselej i bardziej twórczo niż na dalekich wczasach. Wybraliśmy miejsca, w których dobrze będą bawić się zarówno mieszkańcy miasta, jak i turyści, którzy chcą lepiej poznać stolicę. Jeśli zastanawiasz się, co robić z dzieckiem w Warszawie, sprawdź nasze propozycje. I przekonaj się, że nawet jeden dzień w stolicy może przynieść całą moc wrażeń. Centrum Nauki Kopernik Centrum Nauki Kopernik to nowoczesne miejsce edukacyjne. Znajdują się tu wystawy, planetarium, organizowane są najróżniejsze warsztaty i Noce Spadających Gwiazd. Na dachu budynku znajduje się piękny ogród, z którego rozciąga się wspaniały widok na Wisłę. Bilety wstępu do CNK w dni powszednie kosztują: ok. 25 zł (ulgowy), ok. 37 zł (normalny), do planetarium – ok. 20 zł i 28 zł. Możliwy jest zakup biletów w pakiecie, np. na wystawy + planetarium. Więcej informacji na stronie Centrum Nauki Kopernik . Manufaktura Cukierków Manufaktura Cukierków to jedna z nietypowych warszawskich atrakcji, która spodoba się nie tylko łasuchom! Można do niej zajrzeć przy okazji spaceru Krakowskim Przedmieściem i Nowym Światem ze Starówki. Poza obejrzeniem sklepu, w którym można przy okazji kupić słodkie pyszności z naturalnych składników, warto tutaj przyjść na warsztaty i pokazy wytwarzania słodyczy. Terminy: Poniedziałek – piątek, godz. 16.00, 17.00 Sobota – niedziela, godz.: 12.00, 13.00, 14.00, 15.00, 16.00, 17.00 Koszt uczestnictwa: 20 zł od osoby Adres: ul. Nowy Świat 51 Więcej informacji na stronie Manufaktury Cukierków . Hangar 646 Hangar 646 to parki trampolin zlokalizowane na Gocławiu, Mokotowie i Targówku. Każda placówka oferuje mnóstwo...
Zastanawiacie się, co zobaczyć podczas tegorocznego urlopu? Poniżej prezentujemy kilka pięknych miejsc w Podlaskiem, które z pewnością zachwycą dorosłych i dzieci! Będą idealne zarówno na rodzinny wyjazd na weekend, jak i dłuższą, wakacyjną podróż. Oto 10 miejsc w Podlaskiem, które dostarczą wiele frajdy podczas odwiedzin: 1. Oko w oko z Królem Puszczy – Rezerwat Pokazowy Żubrów w Białowieży To właśnie tutaj macie niecodzienną okazję spotkania żubra – największego zwierzęcia dziko żyjącego w Europie. I gwarantujemy, że będzie to nie lada gratka nie tylko dla miłośników zwierząt. W rezerwacie, w warunkach półnaturalnych – oprócz żubrów – można zobaczyć także innych mieszkańców puszczy: jelenie, dziki i łosie. Przed rozpoczęciem tej przygody koniecznie odwiedźcie Pawilon Edukacyjny, gdzie w interaktywnych salach, dowiecie się więcej o życiu w puszczy. 2. Podróż do przeszłości – Park Kulturowy Korycin-Milewszczyzna Jak się okazuje, tym razem nie będzie wam potrzebny wehikuł czasu… Wystarczy odwiedzić Park Kulturowy Korycin-Milewszczyzna, aby szybko przenieść się do średniowiecza! Na miejscu zobaczycie rekonstrukcję grodziska z X wieku, a w nim m.in. przedmioty służące niegdyś mieszkańcom wsi w ich codziennym życiu, rękodzieło ludowe oraz potężny wiatrak typu holenderskiego. Jeszcze więcej atrakcji czeka na was podczas odbywających się tutaj wydarzeń specjalnych: Festynu Archeologicznego, warsztatów tkackich lub Dni Truskawki w Korycinie. Terminy warsztatów oraz mnóstwo ciekawostek znajdziecie na fanpage’u Parku. 3. Z wizytą u bocianów – Europejska Wieś Bociania w Pentowie To miejsce odwiedza wielu turystów… Wszystko za sprawą gniazdujących tu każdego roku kilkudziesięciu bocianich par. Jesteśmy przekonani, że sielski, spokojny klimat urokliwej...
Polskie przysłowia o miesiącach i porach roku są skarbnicą wiedzy na temat otaczającego nas świata. Wywodzą się z tradycji ludowej i odnoszą do naturalnego porządku życia i rytmu wykonywania prac na wsi. Kiedyś do ich znaczenia przykładano większą wagę, dziś podchodzimy do nich z dystansem, jednak nadal są obecne w powszechnej świadomości. Przysłowia o miesiącach to ciekawa porcja wiedzy dla dzieci, która pochodzi z przeszłości. Poznawanie ich z pewnością sprawi wiele frajdy. To proste rymowanki, które łatwo zapamiętać, a przy okazji nauczyć się dzięki nim dostrzegania zjawisk związanych z porami roku, przyrodą i pogodą. Przysłowia o miesiącach Polskie przysłowia ludowe powstawały na przestrzeni wieków. Dziś są elementem naszej kultury ludowej, zawierają w sobie przestrogi, pouczenia, nakazy i zakazy. Mówią o tym, czy nadchodzące miesiące przyniosą nam szczęście i dostatek. Często dotyczą przyrody i prognozowania pogody. Poniżej przedstawiamy przysłowia na temat każdego z dwunastu miesięcy. Styczeń Styczeń mrozi, lipiec skwarem grozi. Gdy styczeń burzliwy z śniegami, lato burzliwe z deszczami. Kiedy w styczniu lato, w lecie zimno za to. Kiedy styczeń najostrzejszy, wtedy roczek najpłodniejszy. Kiedy styczeń mokry trzyma, zwykle bywa długa zima. Luty Kiedy luty pofolguje, marzec zimę zreperuje. Idzie luty, podkuj buty. Gdy mróz w lutym ostro trzyma, tedy już niedługa zima. Gdy bez wiatrów luty chodzi, w kwietniu wicher nie zawodzi. Marzec W marcu jak w garncu. Co marzec wypiecze, to kwiecień wysiecze. Kiedy w marcu deszczu wiele, nieurodzaj zboża ściele. Gdy w marcu mgły bywają, w lecie burze przeszkadzają. Marzec, co z deszczem chadza, mokry czerwiec sprowadza. Kwiecień Kwiecień plecień, bo przeplata – trochę zimy, trochę lata. Gdyby w kwietniu nie padało, to owoców będzie mało....
