Władza rodzicielska po rozwodzie – kto rozstrzyga w tej sprawie?

Określenie praw i obowiązków rodziców wobec małoletniego dziecka należy do podstawowych obowiązków sądu orzekającego rozwód. Sąd w orzeczeniu rozwodowym zobowiązany jest m.in. do rozstrzygnięcia, czy władza rodzicielska nad dzieckiem będzie przysługiwała obojgu rodzicom, czy tylko jednemu z nich, czy też władza rodzicielska będzie w jakimś zakresie ograniczona.

Orzeczenie o władzy rodzicielskiej

Istotnym zagadnieniem w kontekście praw ojca do dziecka w przypadku rozwodu jest rozstrzygnięcie sądu o władzy rodzicielskiej. Orzeczenie w tym zakresie jest obligatoryjną częścią wyroku rozwodowego.
W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga również o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków, o kontaktach rodziców z dzieckiem oraz o wysokości ponoszonych kosztów utrzymania i wychowania dziecka przez każdego z małżonków.

Sąd może uwzględnić porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. A zatem może on pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom na ich zgodny wniosek, jeżeli przedstawili porozumienie i jest zasadne oczekiwanie, że będą współdziałać w sprawach dziecka.
Możliwe jest również powierzenie przez sąd wykonywania władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców z jednoczesnym ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiego rodzica do określonych praw i obowiązków względem dziecka.

Sąd w przyznaniu tych praw bierze pod uwagę szereg czynników, m.in. środowisko, w jakim dziecko będzie się wychowywało, poziom życia, jaki rodzic będzie w stanie mu zapewnić, czy też czas poświęcony na wychowanie. Przy czym sądy w ogromnej większości przyznają pełnię praw rodzicielskich matkom; mimo że obowiązujące prawo nie narzuca, że to matka automatycznie ma otrzymać opiekę nad dzieckiem, zwykle (nawet jeśli wszystko wskazywałby na to, że ojciec lepiej sprawowałby opiekę) ostateczny wyrok zapada na korzyść matki.

Zobacz także: Dwa dni na dziecko – komu przysługują i na jakich zasadach?

[CMS_PAGE_BREAK]

Porozumienie wychowawcze pomiędzy rodzicami

Jeżeli rodzice dojdą do porozumienia i zgodnie uznają, że chcą, aby sąd w orzeczeniu rozwodowym powierzył im obojgu wykonywanie władzy rodzicielskiej, to powinni sporządzić w tym zakresie plan wychowawczy (porozumienie wychowawcze). Celem sporządzenia takiego planu jest osiągnięcie wspólnego stanowiska, a tym samym uniknięcie nakazu sądu w tym zakresie.
Plan taki powinien zawierać wspólne rozstrzygnięcia rodziców dopasowane do ich konkretnej sytuacji. Powinny się w nim znaleźć postanowienia dotyczące m.in. opieki na dzieckiem, sposobu kontaktowania się z nim, ponoszenia wydatków przez rodziców czy też podejmowania decyzji dotyczących dziecka.

W praktyce plany wychowawcze zawierają szczegółowe rozwiązania dotyczące m.in. spędzania z dzieckiem dni świątecznych, wakacji, ferii czy sposobu odwiedzin dziecka, jego odbioru od drugiego z rodziców, sposobu kontaktowania się. Istotne są także ustalenia dotyczące edukacji, leczenia czy wyznania dziecka, jak również uzgodnienia w zakresie kosztów utrzymania dziecka, np. zakupu odzieży, zabawek, pomocy edukacyjnych, ewentualnych wyjazdów.
Rodzice mogą ponadto między sobą ustalić, że decyzje w ważnych dla dziecka sprawach będą podejmowali wspólnie. W planie można też określić czas, kiedy rodzice zamierzają zweryfikować zawarte porozumienie i wprowadzić ewentualne zmiany.

Ważne! Porozumienie wychowawcze między rodzicami, co do opieki nad dzieckiem, jest konieczne jedynie w sytuacji, w której rodzice decydują się na wspólne wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jego brak prowadzi w efekcie do konieczności ograniczenia władzy rodzicielskiej jednego z rodziców.

Warto przeczytać: Zmiana nazwiska dziecka po rozwodzie rodziców – czy jest to możliwe?

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

Jak zostało już wyżej wskazane, sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, jednocześnie ograniczając tę władzę drugiemu rodzicowi do określonych praw i obowiązków względem dziecka.
Ograniczenie tego rodzaju musi być sformułowane w orzeczeniu w sposób konkretny, z dokładnym określeniem rodzaju uprawnień i obowiązków przyznanych drugiemu z rodziców. W takim przypadku rozstrzygnięcie sądu nie może dotyczyć zarządu majątkiem dziecka, ponieważ uprawnienie to przysługuje rodzicowi posiadającemu pełnię władzy rodzicielskiej. Treść obowiązków i uprawnień rodzica, czyli matki lub ojca, któremu sąd nie powierzył wykonywania władzy rodzicielskiej może dotyczyć podejmowania decyzji o wyborze szkoły, sposobie leczenia, zasadach wykształcenia oraz kierunku kształcenia itp.

Komu sąd powierzy wykonywanie władzy rodzicielskiej? Przy wyborze jednego z rodziców, któremu powierza się wykonywanie władzy rodzicielskiej w pełnym zakresie, sąd uwzględnia kwalifikacje podmiotowe obojga rodziców, w tym także ich zdolności wychowawcze. Sąd każdorazowo ocenia, które z nich daje lepszą gwarancję prawidłowego wychowania dziecka, biorąc pod uwagę jakość dotychczasowego wykonywania obowiązków rodzicielskich.

Ważne! Sąd powierzając władzę rodzicielską jednemu z rodziców kieruje się dobrem dziecka, mając na względzie m.in. jego wiek, związek uczuciowy z jednym z rodziców i rodzeństwem, a nie tylko ujemną oceną kwalifikacji osobistych rodzica do sprawowania pieczy.

Jeżeli zatem sąd uzna, iż lepiej dla dziecka jest, aby pozostawało pod opieką ojca, to wykonywanie władzy rodzicielskiej powierzy ojcu. Przy czym należy mieć na uwadze fakt, że orzecznictwo sądów zgodnie stoi na stanowisku, iż lepiej dla dziecka jest, gdy przez pierwszych kilkanaście miesięcy jego życia pozostaje ono pod opieką matki, a więc w okresie niemowlęctwa oraz wczesnego dzieciństwa .

Warto przeczytać: Pozbawienie władzy rodzicielskiej

[CMS_PAGE_BREAK]

Miejsce zamieszkania dziecka po rozwodzie

Gdzie i z kim będzie mieszkać dziecko po rozwodzie? Odpowiednie rozstrzygnięcia w tym zakresie będą zawarte w wyroku rozwodowym. Co może orzec sąd?
Jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków. W wyjątkowych przypadkach, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka.

Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego (o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe).

Ponadto, na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Należy jednak pamiętać, że generalnie sąd, orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków, uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2012 poz. 788 z późn. zm)

Polecamy: Ulga na dziecko po rozwodzie rodziców – na jakich zasadach?