Władza rodzicielska: na czym polega, kiedy ustaje, komu przysługuje po rozwodzie?

Władza rodzicielska oznacza sprawowanie opieki przez rodziców (rodzica) nad małoletnim dzieckiem. Wygasa, kiedy dziecko staje się pełnoletnie. Rodzice posiadający pełnię władzy rodzicielskiej mają obowiązek dbania o dobro dziecko, o jego wychowanie, opiekę nad nim i odpowiednie zarządzanie jego majątkiem. Władzę rodzicielską można jednak utracić. Ograniczenie, pozbawienie lub zawieszenie praw rodzicielskich może zostać orzeczone przez sąd, np. po rozwodzie, separacji, unieważnieniu małżeństwa lub w przypadku rażącego zaniedbywania obowiązków przez rodziców lub jednego rodzica.

Na czym polega władza rodzicielska?

Zgodnie z zapisami w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym rodzice wykonujący władzę rodzicielską mają obowiązek sprawowania opieki nad dzieckiem oraz jego majątkiem, a także poszanowania godności i praw dziecka. Muszą postępować zgodnie z dobrem dziecka i interesem społecznym. Czas trwania władzy rodzicielskiej jest ograniczony do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.

Ważne! Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest zobowiązane i uprawnione do jej wykonywania. W istotnych sprawach dotyczących dziecka rodzice podejmują decyzje wspólnie. Jeśli nie mogą dojść do porozumienia, rozstrzyga sąd opiekuńczy.

Obowiązki rodziców

Mając władzę rodzicielską, rodzice są ustawowymi przedstawicielami dziecka. Zobowiązani są do:

troszczenia się o emocjonalny i fizyczny rozwój dziecka,
zapewnienia dziecku edukacji odpowiedniej do jego uzdolnień, tak by w przyszłości mogło podjąć pracę,
szanowania praw dziecka,
zarządzania majątkiem dziecka.

Uwaga! Zarządzanie majątkiem nie obejmuje zarobków dziecka ani przedmiotów, które otrzymało. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Co to oznacza? Na przykład do zrzeczenia się spadku lub zapisania nieruchomości na nieletnie dziecko potrzebna jest zgoda sądu. W sytuacji, gdy żadne z rodziców nie może reprezentować dziecka, reprezentuje je kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy.

Ograniczenie władzy rodzicielskiej

W niektórych sytuacjach władza rodzicielska przysługuje tylko jednemu z rodziców, np. gdy jedno z rodziców nie żyje albo ma ograniczoną władzę rodzicielską, np. w wyniku rozwodu, separacji czy unieważnienia małżeństwa. Sąd powierza wtedy wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając prawa rodzicielskie drugiego do określonych obowiązków i uprawnień.

Ważne! Jeśli podczas sprawy rozwodowej itp. rodzice przedstawią zgodny z dobrem dziecka plan wychowawczy, sąd może pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej

Pozbawienie praw rodzicielskich może być orzeczone w stosunku do jednego lub obojga rodziców, jeśli nie mogą prawidłowo wykonywać władzy rodzicielskiej, np. rażąco zaniedbując obowiązki.

Ważne! Sąd opiekuńczy i inne organy władzy publicznej są zobowiązane udzielać pomocy rodzicom. Każde z rodziców może zwrócić się do sądu opiekuńczego o odebranie dziecka od osoby nieuprawnionej, a nawet zwrócić się do sądu lub innego właściwego organu o zapewnienie dziecku opieki zastępczej.

Jak długo trwa władza rodzicielska?

Władza rodzicielska trwa do momentu osiągnięcia przez dziecko pełnoletności. Może jednak ustać wcześniej, jeśli rodzic:

utraci pełną zdolność do czynności prawnych (np. w przypadku ubezwłasnowolnienia),
umrze,
zostanie pozbawiony władzy rodzicielskiej.

Władza rodzicielska ustaje także w sytuacji zaprzeczenia ojcostwa lub macierzyństwa, a także w wyniku adopcji (władzę rodzicielską tracą rodzice biologiczni).

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2012 poz. 788 z późn. zm)

Zobacz też: