Antygona – streszczenie, plan wydarzeń, bohaterowie

Antygona jest ostatnim utworem z cyklu tragedii tebańskich. Trylogia tebańska obejmuje jeszcze dwa utwory Sofoklesa, którymi są: Król Edyp i Edyp w Kolonos. Wszystkie nawiązują do słynnych starożytnych mitów rodu Labdakidów. W ostatnim dziele przedstawione są końcowe dzieje głównego bohatera, który jest rozdarty pomiędzy prawem boskim a prawem ludzkim.

Spis treści:

Antygona – plan wydarzeń
Antygona – streszczenie krótkie
Antygona – streszczenie szczegółowe
Geneza utworu Antygona
Antygona – opis bohaterów

Antygona – plan wydarzeń

Plan wydarzeń Antygony można przedstawić w następujących punktach:

Zakaz pogrzebania ciała Polinejkesa.
Dyskusja Antygony z Ismeną.
Decyzja Antygony dotycząca pogrzebania brata.
Rozmowa Kreona z Chórem Tebańskich Starców.
Złamanie zakazu.
Zarzuty Kreona.
Porwanie Antygony.
Próba ratowania Antygony przez Ismenę.
Bunt Hajmona.
Wyrok na Antygonę.
Przepowiednia Tyrezjasza.
Zmiana decyzji Kreona.
Śmierć Antygony i Hajmona.
Samobójstwo Eurydyki.
Rozpacz Kreona.

Antygona – streszczenie krótkie

Akcja tragedii rozpoczyna się w Tebach. Miasto właśnie stoczyło walkę z wrogimi wojskami, w wyniku której zginęli dwaj bracia: Eteokles i Polinejkes. Pierwszy został uznany za bohatera wojennego, drugi za zdrajcę i tchórza. Oboje zginęli w wyniku bratobójczego starcia o tron.

Ich siostra Antygona chce dokonać pochówku Polinejkesa, jednak jest to wbrew zakazowi aktualnego władcy Teb – Kreona. Antygona, mimo wszystko dokonuje symbolicznego pochówku, za co zostaje skazana na śmierć.

Hajmon, narzeczony Antygony i syn Kreona, jest zrozpaczony tę decyzją. Błaga ojca o wybaczenie, jednak władca Teb pozostaje nieugięty.

Antygona zostaje skazana na brutalną śmierć głodową poprzez zamurowanie w grobowcu. Popełnia tam samobójstwo. Życie odbiera sobie również zrozpaczony Hajmon, który przebija się mieczem. Na wieść o tragedii matka Hajmona i zarazem żona Kreona popada w rozpacz i także targa się na swoje życie.

Władca Teb traci całą rodzinę.

Antygona – streszczenie szczegółowe

Prologos

W trakcie wojny dochodzi do bratobójczej walki, w wyniku której giną dwaj bracia Antygony: Polinejkes i Eteokles. Władca Teb, Kreon, zakazuje pochówku Polinejkesa, gdyż został on uznany za zdrajcę. Antygona zdradza siostrze Ismenie zamiar pogrzebania brata mimo woli Kreona. Ismena przypomina jej o fatum, które krąży nad ich rodziną – ojciec Edyp poślubił własną matkę, a następnie wydłubał sobie oczy, a ostatnio dwaj bracia odebrali sobie wzajemnie życie. Pomimo przestróg siostry Antygona decyduje się pochować brata.

Parodos

Chór przedstawia historię krwawej bratobójczej walki Polinejkesa i Eteoklesa.

Epejsodion I

Kreon oświadcza ludowi Teb swoją wolę. Eteokles zostaje uznany za bohatera, którego należy „pochować i uczcić ofiarą”, natomiast Polinejkes — za zdrajcę, który zasługuje wyłącznie na to, by jego ciało pozostawić na pastwę zwierzyny. Władca Teb oznajmia, że każdy, kto złamie zakaz, zostanie skazany na śmierć.

Jeden ze strażników donosi, że ciało Polinika (Polinejkesa) zostało pochowane. Strażnicy nie są w stanie powiedzieć, kiedy i kto zabrał ciało.

Chór podpowiada władcy Teb, że bogowie okazali troskę zmarłemu. Kreon wpada we wściekłość. Oznajmia, że ten, kto sprzeciwił się jego woli, ma zostać jak najszybciej doprowadzony do władcy (a jeśli tak się nie stanie, to za złamanie zakazu odpowiedzą wszyscy strażnicy).

Stasimon I

Chór śpiewa pieśń o potędze człowieka. Zwraca uwagę na doskonałe osiągnięcia ludzkości, takie jak wynalezienie mowy. Podkreśla jednak jego ułomności, które wynikają z siły namiętności. Mogą one doprowadzać do zbrodni lub cnoty.

Przewodnik chóru zauważa, że strażnik prowadzi Antygonę – przyłapaną na gorącym uczynku.

Epejsodion II

Strażnik opowiada o tym, jak złapał na gorącym uczynku Antygonę. Władca Teb wypytuje pojmaną, czy miała świadomość zakazu. Antygona przyznaje, że wiedziała o zakazie, lecz mimo woli Kreona zdecydowała się pogrzebać brata. Oznajmia, że nie boi się śmierci, gdyż wie, że jest ona nieunikniona.

Kreon oskarża Antygonę o złamanie zakazu i zarzuca jej pychę. Według niego oddanie czci zdrajcy jest złem. Dziewczyna śmiało oznajmia, że jej zdaniem zmarli mają inne prawa, a nienawiść nie powinna być przenoszona na tych, którzy już nie żyją.

Strażnicy przyprowadzają Ismenę, która chce wziąć część winy na siebie. Antygona nie zgadza się na to. Co więcej, zarzuca Ismenie, że „szukała rady w słowach, gdy trzeba było jej szukać w czynie”.

Kreon nakazuje Ismenie uznać Antygonę za zmarłą. Nie baczy na to, że skazuje na śmierć narzeczoną swojego syna, Hajmona. Władca w głębi duszy liczy na to, że oskarżona przerazi się, gdy zostanie odprowadzona na śmierć, i poprosi o wybaczenie.

Stasimon II

Chór opiewa pieśń „Szczęśliwy, kogo w życiu klęski nie dosięgły!”. Jest to nawiązanie do rodu Labdakidów, dla którego los jest szczególnie niesprzyjający.

Epejsodion II

Syn władcy Teb, Hajmon, ostrzega ojca, że lud popiera postępowanie Antygony. Ludzie buntują się przeciwko woli Kreona. Hajmon zarzuca ojcu, że nie bierze pod uwagę tego, co mówią inni. Władcę oburza to oświadczenie i stanowczo oznajmia synowi, że nie zamierza słuchać rad „młokosa”.

Kreon chce ukarać Hajmona za zuchwałość, zabijając ukochaną na jego oczach. Młodzieniec jednak wychodzi. Władca Teb wyjawia Przewodnikowi Chóru, że zamuruje Antygonę żywcem, jednak pozostawi jej odrobinę pokarmu, co miałoby złagodzić dramatyczny wymiar wyroku. W ten sposób chce uchronić się przed klątwą bogów.

Stasimon II

Chór śpiewa o sile miłości, która przewodzi światu.

Epejsodion IV

Antygona rozpacza nad swoim losem. Jest młoda, a musi umierać, jeszcze zanim tak naprawdę poznała życie i nie zdążyła się nim nacieszyć. Wyraża bunt przeciwko swemu przeznaczeniu.

Stasimon IV

Chór rozpamiętuje losy innych postaci starożytnych (Danae, Likurg), które, tak jak Antygona, cierpiały w zamknięciu.

Epejsodion V

Wróżbita Tyrezjasz odwiedza władcę Teb. Oznajmia mu, że bogów uraził zakaz pogrzebania ciała Polinika i odmawiają przyjmowania ofiar od Kreona. Starzec radzi mu uwolnienie Antygony i godne pochowanie jej brata.

Po wizycie Tyrezjasza chór przypomina Kreonowi, że niewidomy wróżbita nigdy się nie myli.

Stasimon V

Chór śpiewa hymn do Dionizosa, który jest opiekunem Teb.

Eksodos

Posłaniec ogłasza tragiczne wieści przewodnikowi chóru: Antygona powiesiła się w grobowcu, zrozpaczony Hajmon również popełnił dramatyczne samobójstwo poprzez przebicie się mieczem.

Kreon jest zrozpaczony śmiercią syna.

Rozmowę podsłuchuje także żona władcy Teb, Eurydyka. Ukochana Kreona przepełniona bólem po stracie syna odbiera sobie życie. Gdy wieść o żonie dociera do władcy, popada on w jeszcze większą rozpacz. Jego pragnieniem jest śmierć. Chór przypomina królowi, że to nie on decyduje o swych dalszych losach, lecz wszystko leży w rękach bogów.

Geneza utworu Antygona

Antygona to utwór, który powstał w czasach, gdy w Atenach trwała dyskusja sofistów na temat prawa. Próbowali oni rozstrzygnąć, które prawo ma większą wartość – zwyczajowe, boskie czy ustawowe. Warto zauważyć, że mimo upływu lat, to kwestia, która wciąż jest aktualna.

Sofiści zadawali ważne pytania, np. czy władca ma prawo ustalać zasady, które są wbrew przyjętej wierze? Debatowali też nad tym, czy religijne wartości powinny ograniczać władzę panujących.

Antygona – opis bohaterów

Każdy utwór literacki wymaga zrozumienia nie tylko następujących po sobie zdarzeń, lecz także poszczególnych postaci. Opis bohaterów Antygony pomoże ci zrozumieć pobudki postępowania poszczególnych bohaterów tej greckiej tragedii.

Antygona – główna oraz tytułowa bohaterka tragedii, siostra Ismeny, Polinejkesa i Eteoklesa, córka Edypa. Narzeczona Hajmona, syna Kreona. Uchodzi za odważną kobietę, która kocha swoją rodzinę. Prawa boskie są dla niej ważniejsze niż zakaz władcy. Walczy o możliwość pochówku swojego brata, uznanego przez władcę Teb za zdrajcę. Jest młoda i piękna, ma zostać niedługo żoną Hajmona, lecz rezygnuje z tego, by uczcić imię brata.
Kreon – władca Teb, mąż Eurydyki, ojciec Hajmona. Jest przeciwny Antygonie. Został królem Teb po śmierci Edypa. Uważa, że ma rację, nie godząc się na grzebanie zwłok Polinejkesa. Jest uparty i nie słucha nikogo.
Hajmon – syn Kreona i Eurydyki. Narzeczony Antygony, zakochany w niej bez pamięci. Broni jej przed gniewem ojca. Stara się tłumaczyć ojcu, że nie można sprawować władzy na podstawie tyranii, bo naród może się w końcu zbuntować. Popełnia samobójstwo przy zwłokach Antygony.
Eurydyka – żona Kreona, matka Hajmona. Gdy dowiaduje się o śmierci syna, odbiera sobie życie w pałacu.
Ismena – siostra Antygony, Polinejkesa i Eteoklesa. Bojąc się gniewu Kreona, nie zgadza się na pomoc siostrze w pochówku brata–zdrajcy. Gdy Antygona zostaje aresztowana, Ismena pragnie dzielić z nią winę.
Tejrezjasz (Tyrezjasz) – mędrzec, który przepowiada przyszłość. Radzi Kreonowi, by nie występował przeciwko bogom.
Strażnicy – pilnują zwłok Polinejkesa. Boją się Kreona, gdyż władca bywa okrutny.
Chór – złożony ze starców tebańskich. W ostatniej pieśni potwierdza, że światem rządzą bogowie.

Zobacz także: