Co to jest jałmużna?
Słowo „jałmużna" dość często pojawia się w różnych religiach i kręgach kulturowych, ale czy tak właściwie dobrze rozumiemy, co to jest jałmużna?
Jeśli zapytamy losową osobę, czym jest jałmużna, to z dużym prawdopodobieństwem wskaże takie sytuacje jak: dawanie pieniędzy na tacę czy pomoc biednym. Są to jak najbardziej prawidłowe wskazania dla katolików, ale czy wiesz, że w niektórych religiach wierzący muszą obowiązkowo oddawać część swojego majątku biednym? Przekonaj się, jak wygląda jałmużna w różnych religiach świata.
Spis treści:
Jałmużna – co to jest?
Jałmużna to datek ofiarowany biednemu, ubogiemu bądź potrzebującemu.
Z jałmużną powiązana jest praktyka dziesięciny, która w starożytnych kulturach wiązała się z systemem ofiarnym dla bogów. Dziesięcina także przez społeczeństwa chrześcijańskie w średniowieczu. W Polsce każdy właściciel ziem musiał składać obowiązkowy podatek do przynależnej parafii.
Pojęcie jałmużny w różnych religiach świata
Dawanie jałmużny to powszechna praktyka w wielu religiach i kulturach. Pomoc bliźnim ma zapewnić błogosławieństwo i uwolnienie od grzechów nie tylko w religii chrześcijańskiej.
Jałmużna w buddyzmie
W buddyzmie jałmużna nazywana jest dāna. Jest jedną z sześciu głównych praktyk, która pozwala osiągnąć oświecenie i wejść w stan nirwany.
Praktyka szczodrości jest czasem nazywana prawą ręką buddyzmu. Bez dāna nie można stworzyć Sanghi, czyli wspólnoty buddyjskiej.
Według wierzeń buddyjskich praktyka szczodrości rozwija świadomość do tego stopnia, że człowiek może osiągnąć oświecenie nawet bez innych praktyk buddyjskich.
W buddyzmie wyróżnia się trzy rodzaje jałmużny:
- jałmużna materialna – jedzenie, pieniądze, ubrania czy inne rzeczy materialne, które można dawać ludziom czy zwierzętom.
- jałmużna duchowa – nauczanie praw buddyjskich, które powinno być uprawiane wyłącznie przez tzw. osoby urzeczywistnione, czyli oświecone (np. mnichów buddyjskich).
- jałmużna ukojenia (bezpieczeństwa) – obejmuje wszystkie działania, które uwalniają innych od lęków. Do takich działań można zaliczyć np. ochronę osób pokrzywdzonych czy uwolnienie więzionych zwierząt.
Buddyzm – podobnie jak inne religie – zwraca szczególną uwagę na czystość intencji przy praktyce dawania. Jeśli dający dzieli się z myślą o osiągnięciu stanu oświecenia, to dāna traci swój wymiar duchowy.
Jałmużna w islamie
Praktyka dawania biednym występuje także w islamie. Zakat (arab. زكاة) to forma muzułmańskiej jałmużny, która w dosłownym tłumaczeniu oznacza „to, co oczyszcza”.
Jałmużna jest jedną z pięciu filarów islamu i według Koranu jest drugą najważniejszą rzeczą zaraz po modlitwie.
Obowiązkowa jałmużna w krajach muzułmańskich
W większości krajów muzułmańskich zakat jest dobrowolny, jednak w przypadku m.in. Arabii Saudyjskiej, Jemenu, Sudanie czy Pakistanie jałmużna to obowiązek ustalony prawnie, który jest pobierany przez państwo. Choć Koran nie określa, jaka część majątku powinna być przekazana dla ubogich, to zwyczajowo zakat wynosi 2,5% wartości posiadanego majątku.
Obowiązek ten muszą spełnić wszyscy muzułmanie, których bogactwa są powyżej tzw. kwoty nisab. Naukowcy mają spór co do tego, ile wynosi ta kwota, gdyż różni się ona pomiędzy poszczególnymi państwami muzułmańskimi.
Jałmużna w chrześcijaństwie
Jałmużna w religii chrześcijańskiej jest uznana za obowiązek wierzącego, gdyż jest jednym z podstawowych świadectw miłości braterskiej i miłości do Boga. W przeciwieństwie do islamu nie jest to obowiązek regulowany prawnie.
Katechizm kościoła katolickiego zalicza jałmużnę do uczynków miłosierdzia Bożego, które służą szerzeniu królestwa Bożego na Ziemi. Według Pisma Świętego jałmużna „oczyszcza z każdego grzechu” (TB 12,8-9).
Jak wygląda dawania jałmużny w religiach chrześcijańskich?
Tradycyjnie każdy chrześcijanie dają jałmużnę na tzw. tacę podczas każdej mszy rzymskokatolickiej, jednak można dawać także inne formy podarków, które będą wspierać bezpośrednio bliźniego. Dawanie na tacę oraz dzielenie się z biedniejszymi ma wyzwolić wierzącego z egoizmu, który jest grzechem.
Kościół chrześcijański wyjątkowo przywiązuje uwagę do jałmużny w okresie wielkiego postu i adwentu. Wówczas są organizowane różne zbiórki, których celem jest pomoc biednym i potrzebującym. Jedną z najpopularniejszych zbiórek jest akcja Caritas „Jałmużna Wielkopostna”.
Każdy chrześcijanin powinien dawać jałmużnę, jednak nie każda jest godna chwały Boga.
W przeciwieństwie np. do religii islamskiej jałmużna jest obowiązkiem każdego chrześcijanina. Każdy powinien czuć się w obowiązku dawania jałmużny, niezależnie od statusu majątkowego. Taki stosunek potwierdzał w piśmie świętym Chrystus, który chwalił grosz wrzucony do skarbonki przez ubogą wdowę (por. Łk 4, 25).
W chrześcijaństwie zwraca się również uwagę na to, że motywem działania jałmużny powinna być dobra intencja, gdyż pomoc innym nie powinna wynikać z próżności. „Kiedy więc dajesz jałmużnę, nie trąb przed sobą, jak obłudnicy czynią w synagogach i na ulicach, aby ich ludzie chwalili” (Mat 6, 2-18).
Cedaka w judaizmie
Obowiązek dzielenia się z innymi występuje także w judaizmie. Tak zwana cedaka (hebr. צדקה) tłumaczona jest jako „spełnianie prawego czynu”. Choć jest to bardzo analogiczne do rodzajów jałmużn w innych religiach, to Żydzi dość mocno protestują, gdyż jałmużna najczęściej oznacza dzielenie się bogatych z biednymi. Cedaka ma natomiast nieco inny wymiar, gdyż jest to obowiązek, który należy spełniać niezależnie od sytuacji finansowej.
Osiem poziomów cedaki
W średniowieczu żydowski filozof Mejmonides stworzył osiem poziomów cedaki, które określają, stopień dobroczynności od najważniejszego do najmniej ważnego.
Najmniej ważne jest tzw. dawanie z kwaśną miną, gdy dzielimy się niechętnie, a najwyższym stopniem cedaki jest udzielenie takiej pomocy, dzięki której osoba staje się samowystarczalna.
Przykłady jałmużny
Jałmużna nie jest wyłącznie darem materialnym, może przyjmować formę duchową. Wsparcie bliźniego poprzez pomoc niematerialną jest także jałmużną.
Przykładami jałmużny mogą być:
- wspieranie materialne lub duchowe osób potrzebujących,
- zbiórka pieniędzy dla osób ubogich,
- wsparcie psychiczne w potrzebie.