Jak pomóc (i jak nie zaszkodzić!) nieśmiałemu dziecku?

Czy twoje dziecko jest nieśmiałe? Czy unika towarzystwa, a obecność innych ludzi sprawia, że się wycofuje? Chowa się za twoimi plecami, każde wyjście wiąże się z trudnymi sytuacjami i malutkimi, a czasem większymi, dramatami? Być może uważasz, że to trudne być mamą nieśmiałego dziecka. Chciałabyś, żeby twój synek, zamiast chować się za twoją spódnicą, ładnie powiedział dzień dobry cioci, a córeczka wyrecytowała wierszyk na przedszkolnym przedstawieniu – przecież w domu tak buzie im się nie zamykają!

Z drugiej strony wiesz, jak trudno twojemu dziecku funkcjonować w sytuacjach towarzyskich i bardzo mu współczujesz. Chciałabyś mu pomóc, ale nie wiesz jak. Do nieśmiałości dziecka trzeba podchodzić poważnie. Nieśmiałe dziecko potrzebuje mądrego wsparcia: - Nie pomożemy ani rzucając dziecko na głęboką wodę, ani chroniąc je nadmiernie, tylko oferując mu pewien rodzaj przyjaznych doświadczeń społecznych, w których może trenować swoje umiejętności – radzi Paulina Michalik, psychoterapeutka z Akademickiego Centrum Psychoterapii i Rozwoju przy Uniwersytecie SWPS. Przyjrzyjmy się najpierw samej naturze nieśmiałości.

Czym jest nieśmiałość?

Kim jest człowiek nieśmiały? Michalik obrazowo tłumaczy to przykładem podanym przez profesora Philipa Zimbardo: - To np. uczeń, który wie, ale nie zgłasza się do odpowiedzi, osoba, która umie i lubi tańczyć, ale nie wchodzi na parkiet, człowiek samotny, który nie chce umówić się na randkę. Jego wewnętrzny strażnik ostrzega: nie rób tego, bo wystawisz się na widok publiczny i narazisz na śmieszność.

Zdaniem psychoterapeutki nieśmiałość może wynikać z 3 grup czynników i może być częściowo wrodzona, a częściowo... wyuczona: - Jest grupa czynników biologicznych, czyli wrodzonych – mówimy tu np. o temperamencie, reaktywności na bodźce - mówi Michalik. - Jest też grupa czynników wynikających z bodźców zewnętrznych, czyli np. tego, jak jesteśmy wychowywani oraz grupa czynników związanych z wyobrażeniami na własny temat, czyli niskiej samooceny.

Nie zawstydzaj nieśmiałego dziecka!

Jeśli twoje dziecko ma poważny problem z nieśmiałością, która utrudnia mu funkcjonowanie w grupie, warto, żebyś porozmawiała z psychologiem, o tym, jak najlepiej mu pomóc. Nieśmiałe dziecko przeżywa trudne emocje, które będą miały też wpływ na to, jaki będzie się czuło już jako człowiek dorosły. Trudno przejść przez życie unikając interakcji z innymi ludźmi, dlatego trzeba pomóc dziecku radzić sobie z nieśmiałością już teraz, w dzieciństwie.

W pierwszych latach życia to rodzina i opiekunowie (n. w żłobku czy przedszkolu) mają największy wpływ na to, jak dziecko poradzi sobie z nieśmiałością – czy będzie umiało ją pokonać, czy tylko ją pogłębi. To nasze zachowanie jest tu najważniejsze: - Niewskazane jest zwłaszcza wychowanie przez zawstydzanie lub krytykę – przestrzega psychoterapeutka. Nawet wypowiedziane do dziecka w dobrej wierze: "No nie wstydź się, przywitaj się z ciocią", jest dla nieśmiałego dziecka ogromnie zawstydzającym i trudnym przeżyciem.

Nieśmiałość w pierwszych latach życia jest dość łatwa do zaobserwowania i – niestety! – utrwalenia: - Na tym etapie nieśmiałość może przyczyniać się do obniżenia samooceny, która z kolei, na zasadzie sprzężenia zwrotnego może utrwalać nieśmiałość – tłumaczy Michalik. - Z tego względu nie należy bagatelizować takich objawów jak brak przyjaciół, stres związany z udziałem w wydarzeniach w przedszkolu czy szkole, niechęć do udziału w uroczystościach rodzinnych – podkreśla.

Jak pomóc nieśmiałemu dziecku?

Paulina Michalik udziela kilka rad dotyczących postępowania z nieśmiałym dzieckiem:

unikaj komunikatów w stylu: "nie bądź dzikusem", "czego ty się tak boisz?" - w ten sposób tylko potęgujesz napięcie u dziecka
bądź empatyczna i szanuj granice dziecka – mów rzeczy takie jak np. "rozumiem cię, ja też czasami się wstydzę" albo "wiem, że ci teraz trudno, więc może powiedz tylko dzień dobry".
zapraszaj do domu znajome dzieci
organizuj wyjścia z zaprzyjaźnionymi rodzinami
nie zmuszaj dziecka do publicznych występów, opowiadania historii podczas rodzinnych spotkań
nie zamykaj się z dzieckiem w domu, próbując oszczędzić mu stresu

- W obecności innych dzieci warto interweniować dopiero wtedy, gdy widzimy, że sytuacja się powtarza: dziecko nie podchodzi do grupy rówieśników, wycofuje się z zabawy, szuka pretekstu, aby wrócić do rodzica – podpowiada psychoterapeutka. - Przede wszystkim nie należy reagować zbyt szybko. Gdy interweniujemy zbyt gwałtownie, wysyłamy komunikat pozawerbalny "twoja nieśmiałość nie jest w porządku, boję się o ciebie", który działa negatywnie na dziecko. Często szybkie czy nieprzemyślane ingerencje wynikają z lęku samych rodziców, o to jak oni i dziecko zostaną ocenieni przez otoczenie – wyjaśnia.

Zobacz też: Kalendarz rozwoju dziecka

Jako rodzic nieśmiałego dziecka, musisz zadbać o to, by czuło się bezpiecznie i żeby uczyło się wychodzić ze swojej strefy komfortu, wchodząc w interakcje z innymi ludźmi. To umiejętności, które będą mu w życiu potrzebne. A jeśli czujesz, że sama nie potrafisz mu pomóc, nie bój się poprosić o radę specjalistę. Możesz zacząć od psychologa w przedszkolu, tylko zrób ten pierwszy krok. Dla swojego nieśmiałego dziecka, żeby żyło mu się łatwiej i szczęśliwiej.

Zobacz też: