Prawa ucznia: jakie są najważniejsze prawa i obowiązki ucznia?
Najważniejsze prawa ucznia dotyczą prawa do wolności religii i przekonań, wolności wypowiedzi i wyrażania opinii, a także do ochrony prywatności oraz ochrony zdrowia. Społeczność szkolna może funkcjonować tylko wtedy, gdy ustalone są jasne zasady. Każdy uczeń powinien wiedzieć, jakie prawa mu przysługują, jednak tym samym musi być też świadomy swoich obowiązków.
Prawa ucznia są zapisane między innymi w statucie szkoły, do której uczeń chodzi, zaś samorząd szkolny jest przedstawicielem i obrońcą praw ucznia w pierwszej kolejności. Podstawowym prawem ucznia jest prawo do nauki, określa je artykuł 70 Konstytucji RP. Szkoła powinna zapewnić każdemu uczniowi warunki, które są niezbędne, by mógł się on rozwijać, a także przygotować go do wypełnienia obowiązków rodzinnych i obywatelskich na podstawie zasad solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości oraz wolności.
Spis treści:
- Jakie są prawa i obowiązki ucznia?
- Prawa ucznia z dysleksją w szkole
- Prawo ucznia do poprawy oceny
- Prawa ucznia – sprawdziany
- Czy nauczyciel może obrażać ucznia i krzyczeć na niego?
- Czy nauczyciel ma prawo zabrać uczniowi telefon?
- Zawieszenie w prawach ucznia
Jakie są prawa i obowiązki ucznia?
Prawa ucznia to zbiór czynności, które może on wykonywać oraz uprawnień mu przysługujących. Prawa ucznia określają przepisy międzynarodowe, szkolne oraz państwowe, czyli: Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Konwencja o Prawach Dziecka, a także statut szkoły. W Polsce funkcjonują zapisy prawa oświatowego, ustawy o systemie oświaty oraz inne ustawy i rozporządzenia mówiące o prawach uczniów. Zadaniem każdej szkoły jest indywidualne określenie, co uczeń może robić, jakie ma prawa, ale także obowiązki w danej placówce.
Prawa uczniowskie
Prawa ucznia to między innymi prawo do:
1) przejawiania własnej aktywności w zdobywaniu wiedzy i umiejętności przy wykorzystaniu wszystkich możliwości szkoły; wyrażania opinii i wątpliwości dotyczących treści nauczania oraz uzyskiwania na nie wyjaśnień i odpowiedzi;
2) przedstawiania wychowawcy klasy, dyrektorowi szkoły i innym nauczycielom swoich problemów oraz uzyskania od nich pomocy, odpowiedzi, wyjaśnień;
3) poszanowania godności własnej w sprawach osobistych, rodzinnych i koleżeńskich;
4) jawnego wyrażania opinii dotyczących życia szkoły; nie może to jednak uwłaczać niczyjej godności osobistej;
5) do inicjatywy społecznej i obywatelskiej; może należeć do wybranej przez siebie organizacji ideowo-wychowawczej lub społecznej; w przypadku organizacji działających poza szkołą – za wiedzą i zgodą dyrektora szkoły;
6) uczestniczenia w zajęciach pozalekcyjnych i pozaszkolnych;
7) reprezentowania szkoły w konkursach, przeglądach, zawodach i innych imprezach, zgodnie ze swoimi możliwościami i umiejętnościami;
8) do odpoczynku w przerwach międzylekcyjnych;
9) do opieki socjalnej na zasadach określonych odrębnymi przepisami;
10) do jawnej, przeprowadzanej na bieżąco oceny swego stanu wiedzy i umiejętności;
11) do powiadomienia z wyprzedzeniem o terminie i zakresie pisemnych sprawdzianów wiadomości;
12) do dodatkowej pomocy nauczyciela zwłaszcza wtedy, gdy nie radzi sobie z opanowaniem materiału i powtórnego, w uzgodnionym terminie, sprawdzenia i oceny wiedzy lub umiejętności; ma też prawo do pomocy ze strony kolegów.
Obowiązki ucznia
Uczeń ma z kolei obowiązek:
1) zachowania się w każdej sytuacji w sposób godny młodego Polaka;
2) wykorzystywania w pełni czasu przeznaczonego na naukę, rzetelnej pracy nad poszerzaniem swej wiedzy i umiejętności, systematycznego przygotowywania się do zajęć szkolnych, uczestniczenia w wybranych przez siebie zajęciach pozaszkolnych lub wyrównawczych;
3) postępowania zgodnego z dobrem szkolnej społeczności;
4) godnego, kulturalnego zachowania się w szkole i poza nią;
5) okazywania szacunku nauczycielom oraz innym pracownikom szkoły, podporządkowania się zaleceniom i zarządzeniom dyrektora szkoły, rady pedagogicznej, nauczycieli oraz ustaleniom rady samorządu klasowego lub szkolnego;
6) przestrzegania zasad współżycia społecznego, a szczególnie:
– okazywania szacunku dorosłym i kolegom,
– przeciwstawiania się przejawom brutalności i wulgarności,
– szanowania poglądów i przekonań innych ludzi,
– poszanowania wolności i godności osobistej drugiego człowieka, zachowywania w tajemnicy korespondencji i dyskusji w sprawach osobistych powierzonych w zaufaniu, chyba że szkodziłoby to ogółowi lub życiu i zdrowiu powierzającego,
– naprawienia wyrządzonej przez siebie szkody;
7) dbania o bezpieczeństwo i zdrowie własne oraz swoich kolegów;
8) troszczenia się o mienie szkoły i jej estetyczny wygląd, starania się o utrzymanie czystości i porządku na terenie szkoły.
Prawa ucznia z dysleksją w szkole
Prawa ucznia z dysleksją powinny być odpowiednio respektowane przez nauczyciela. Jest on zobligowany do tego, żeby dostosować wymagania edukacyjne do indywidualnych potrzeb ucznia, który ma stwierdzone specyficzne trudności w nauce. Tacy uczniowie powinni mieć też możliwość uczestniczenia w różnego rodzaju formach terapii pedagogicznej, np. zajęciach korekcyjno-kompensacyjnych. Na egzaminach końcowych w szkołach uczniowie z dysleksją mają prawo, by korzystać ze specjalnych warunków pisania takiego egzaminu: oddzielnej sali, dłuższego czasu pracy. Odpowiedzi otwarte również ocenia się, biorąc pod uwagę dysleksję ucznia – łagodniej ocenia się ortografię oraz poziom graficzny pracy.
Prawo ucznia do poprawy oceny
W przepisach oświatowych nie jest określone, którą ocenę, w jaki sposób i w jakim terminie uczeń może poprawić – ustala to rada pedagogiczna w wewnątrzszkolnym systemie oceniania. Zazwyczaj uczeń ma jednorazowe prawo do poprawy oceny w terminie uzgodnionym z nauczycielem. Możliwość poprawy oceny określa statut szkoły. Warto jednak wiedzieć o tym, że uczeń ma prawo do jawnej oraz umotywowanej oceny swoich postępów w nauce.
Prawa ucznia – sprawdziany
Osiągnięcia uczniów można oceniać w różny sposób, w tym za pomocą testów, sprawdzianów i prac pisemnych. Uczeń ma prawo do tego, by nauczyciel powiadomił go z wyprzedzeniem o terminie, a także zakresie pisemnych sprawdzianów wiadomości. W ciągu dnia może się odbyć tylko jeden sprawdzian, natomiast w ciągu tygodnia sprawdzianów nie może odbyć się więcej niż trzy. Prawa ucznia obejmują również możliwość zobaczenia sprawdzianu po otrzymaniu oceny. Nauczyciel powinien także uzasadnić uczniowi wystawioną ocenę.
Czy nauczyciel może obrażać ucznia i krzyczeć na niego?
Każdy uczeń ma prawo do poszanowania jego godności – nauczyciel nie może zatem krzyczeć na dziecko. Nauczyciel nie ma również prawa poniżać ucznia ani jego bliskich. Prawa ucznia łamie także stosowanie odpowiedzialności zbiorowej, publiczne karanie, bicie, a także każda inna forma złego traktowania ucznia. Nauczyciel nie powinien upokarzać ucznia, ani go obrażać.
W sytuacji, gdy nauczyciel obraża ucznia, warto spotkać się z pedagogiem szkolnym – będzie on obiektywny i spróbuje znaleźć odpowiednie wyjście z sytuacji. Jeśli to nie pomoże – sprawę należy zgłosić dyrektorowi. On powinien zareagować w odpowiedni sposób, przeprowadzając rozmowę z takim nauczycielem. Gdy to również nie przyniesie zamierzonego efektu i przykra sytuacja będzie się powtarzać – można zgłosić to do Rzecznika Praw Ucznia.
Czy nauczyciel ma prawo zabrać uczniowi telefon?
Nauczyciel ma prawo nakazać uczniowi wyłączenie telefonu lub położenie go w widocznym miejscu podczas trwania zajęć lekcyjnych. Nie ma on jednak prawa zabrać dziecku telefonu – dotyczy to zarekwirowania każdego przedmiotu, który należy do ucznia. Jeśli uczeń skończył 18 lat, ma prawo w każdej chwili zażądać zwrotu przedmiotu, który do niego należy. Jeśli nie jest jeszcze pełnoletni – po przetrzymywaną przez nauczyciela rzecz powinni zgłosić się rodzice.
Zawieszenie w prawach ucznia
W przepisach prawa oświatowego nie ma pojęcia „zawieszenia w prawach ucznia”. Uczeń ma prawo do nauki, które gwarantuje mu konstytucja. Poza tym spoczywa na nim obowiązek uczenia się, nie można więc zabronić uczniowi realizowania go, nawet w przypadku, gdy jego zachowanie jest niewłaściwe. W statucie szkoły nie może więc znaleźć się zapis o zawieszeniu ucznia w jego prawach. Karanie dziecka nie może polegać na tym, że uczeń ma zakaz uczęszczania do szkoły, a jedynie na utracie przez niego przywilejów, np. w formie nałożenia na niego zakazu uczestniczenia w imprezach szkolnych.
Zobacz także: