Szczepionka przeciw tężcowi praktycznie wyeliminowała zachorowania na tę chorobę u dzieci. U dorosłych jednak tężec nadal się zdarza: co roku choruje kilkanaście osób, ale są to najczęściej osoby po 60. roku życia, u których po skaleczeniu nie zastosowano właściwej profilaktyki antytężcowej. Tężec jest chorobą zakaźną układu nerwowego. W konsekwencji zakażenia laseczkami tężca może dojść do porażenia mięśni całego ciała, także mięśni oddechowych. Konsekwencją może być nawet śmierć, dlatego szczepienia przeciw tężcowi nie wolno pomijać.

Reklama

Spis treści:

Szczepionka przeciw tężcowi

Szczepionka przeciw tężcowi należy do szczepionek inaktywowanych, zawiera oczyszczoną nieaktywną toksynę (tzw. toksoid) tężcową. Obowiązkowe (bezpłatne) szczepienie przeciw tężcowi obejmuje dzieci i młodzież do ukończenia 19 lat. Szczepionkę przeciw tężcowi podaje się dzieciom w zastrzyku, jako szczepionkę skojarzoną, chroniącą jednocześnie przed błonicą i krztuścem. W Polsce dostępne są następujące szczepionki na tężec:

Szczepionką pierwszego wyboru jest DTP. Podaje się ją w 3 dawkach w 1. roku życia dziecka (2, 3-4 i 5 miesiąc życia), następnie dziecko 16-18-miesięczne otrzymuje dawkę przypominającą szczepionki na tężec. Zgodnie z kalendarzem szczepień kolejny raz na tężec trzeba dziecko zaszczepić szczepionką DTaP w 6., dT lub DTaP w 14. i dT 19. roku życia.

Szczepienie błonica, tężec, krztusiec (DTP)

Szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP) dostępna jest w dwóch wariantach - z bezkomórkowym składnikiem krztuśca lub pełnokomórkowym. Toksyny błonicy i tężca są inaktywowane (nieaktywne) w obu typach szczepionek:

Zobacz także
  • DTPw - bezpłatna szczepionka podawana dzieciom w pierwszych 2 latach życia, całokomórkowa
  • DTPa - bezkomórkowa, podawana dzieciom, które nie powinny przyjmować pełnokomórkowego składnika krztuśca.

Szczepionka na tężec - skutki uboczne

Sama szczepionka przeciw tężcowi (monowalentna) jest szczepionką bardzo bezpieczną. Przyczyną niepożądanych odczynów poszczepiennych częściej może być pełnokomórkowy komponent krztuścowy w szczepionce skojarzonej przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi. Skutki uboczne po szczepionce DTP to zazwyczaj obrzęk, ból i zaczerwienienie w miejscu wkłucia. Czasem mogą też wystąpić nudności i niewielka gorączka, która w bardzo rzadkich przypadkach przechodzi w wysoką.

Jak można się zarazić tężcem?

Laseczki tężca występują w ziemi, szczególnie nawożonej, gdyż są składnikiem flory jelitowej zwierząt. Skaleczenie nie musi być duże, wystarczy nawet prawie niewidoczne skaleczenie i otarcie naskórka. Jeśli ranka zostanie zanieczyszczona ziemią, brudem, kurzem, rdzą lub odchodami zwierząt, może dojść do zakażenia laseczkami tężca. Największe ryzyko istnieje w przypadku zakażenia ran zmiażdżonych, tłuczonych, kłutych oraz rozległych odmrożeń i oparzeń. Okres wylęgania choroby wynosi od 3 dni do 3 tygodni (średnio 8-10 dni). Osoba chora nie zakaża: zakażenie nie przechodzi z człowieka na człowieka.

Profilaktyka tężca

Odporność przeciw tężcowi zmniejsza się z upływem czasu, dlatego osobom dorosłym zalecane są dawki przypominające szczepionki co 10 lat. Szczepienie przypominające może być wykonywane szczepionką przeciw tężcowi, szczepionką przeciw błonicy i tężcowi lub szczepionką przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi.

Aby zapobiec zakażeniu tężcem, oprócz szczepień obowiązkowych w dzieciństwie i przypominających w dorosłości, w ramach profilaktyki zachorowania na tężec należy:

  • odpowiednio sortować odpady, dbać o drożność kanalizacji, zachowywać odstęp od miejsc składowania odpadów biologicznych i komunalnych,
  • podczas pracy z ziemią należy nosić rękawiczki ochronne, długi rękaw i spodnie, dokładnie myć ręce po pracy,
  • po skaleczeniu lub zranieniu się w czasie pracy na dworze, zdezynfekować, oczyścić i opatrzyć ranę,
  • w przypadku głębokiej rany, powstałej wskutek kontaktu z potencjalnym źródłem zakażenia tężcem, należy udać się do chirurga na szycie, otrzymać zastrzyk antytężcowy i ewentualnie szczepionkę.

Zastrzyk przeciw tężcowi

Zastrzyk przeciw tężcowi (swoista ludzka immunoglobulina przeciwtężcowa LIT) podawany jest po kontakcie rany z potencjalnym źródłem zakażenia laseczkami tężca, np. zanieczyszczoną ziemią, jeśli lekarz oceni, że pacjent jest w grupie ryzyka, m.in.:

  • nie ma aktualnych szczepień p/tężcowi
  • rana jest głęboka, postrzałowa, miażdżona, zanieczyszczona ziemią, odchodami lub śliną zwierzęcą.

Do szpitala powinno się zgłosić jak najszybciej po kontakcie rany z potencjalnym źródłem zakażenia, wtedy lekarz określi stan i potrzebę podania zastrzyku przeciw tężcowi. Podaje się go domięśniowo, a jego dawka (250 lub 500 j.m.) dopasowywana jest do ryzyka zakażenia.

Objawy tężca

U ok. 80 proc. osób zarażonych tężcem występuje uogólniona postać choroby. Początkowe objawy zakażenia nie są charakterystyczne i przypominają objawy wielu innych chorób.

Początkowe objawy tężca to:

  • uczucie rozbicia
  • bezsenność
  • bóle głowy
  • zwiększone napięcie mięśniowe (nogi, brzuch)
  • pocenie się
  • niepokój
  • ból rany (przeczulica)
  • zaczerwienienie twarzy.

Późniejsze objawy tężca to:

  • wzmożone napięcie mięśni twarzy, prowadzące do szczękościsku
  • trudności w połykaniu
  • wzrost napięcia mięśni mimicznych (charakterystyczny grymas).

Kolejne mięśnie, które ulegają porażeniu w przebiegu tężca, to mięśnie szyi, karku: dochodzi do wzmożenia ich napięcia i drgawek. Może dojść do porażenia mięśni oddechowych, co powoduje objawy duszenia się. Napady początkowo rzadkie, potem stają się coraz częstsze i silniejsze. Konieczne jest leczenie w szpitalu. Przebieg zakażenia jest ciężki, w ok. 30 proc. przypadków odnotowanych w Polsce kończy się śmiercią. Ozdrowieńcy cierpią na powikłania po przebytym tężcu.

Zobacz też:

Reklama
Konsultacja merytoryczna

dr Paweł Grzesiowski

Pediatra, immunolog, prezes Fundacji „Instytut Profilaktyki Zakażeń”, ekspert Naczelnej Rady Lekarskiej ds. COVID-19, autor wielu publikacji na temat profilaktyki, immunologii i szczepień
Reklama
Reklama
Reklama