Ojczym i macocha - jakie urlopy przysługują im na przysposobione dziecko

Macocha i ojczym to określenia używane potocznie na oznaczenie przybranych rodziców. Dotyczy sytuacji, gdy rodzic zawiera kolejny związek małżeński po rozwodzie lub śmierci poprzedniego małżonka. Wówczas dla dzieci ze związku z poprzednim małżonkiem nowy członek rodziny zgodnie z polskim prawem staje się powinowatym pierwszego stopnia w linii prostej. Wówczas macocha nie ma żadnych praw rodzicielskich w stosunku do dziecka małżonka. Zmienia to instytucja adopcji. Przysposobienie dziecka małżonka skutkuje powstaniem trwałej więzi między przysposabiającym a przysposobionym jak między rodzicem i dzieckiem. W takiej sytuacji macocha będzie mogła korzystać z wszelkich praw przysługujących rodzicom dziecka, także w pracy i szkole.

Kiedy możesz adoptować przybrane dziecko?

Warto podkreślić, że adopcja jest możliwa tylko w określonych przypadkach. Gdy oboje z rodziców biologicznych mają pełnię władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, przysposobienie dziecka przez macochę nie dojdzie do skutku. Aby mogła to uczynić, drugi z rodziców dziecka musi zostać skutecznie pozbawiony władzy rodzicielskiej. Taka sytuacja otwiera drzwi do wszczęcia procedury adopcyjnej. Kolejny przypadek umożliwiający przysposobienie dziecka dotyczy braku drugiego rodzica biologicznego (śmierć).

Urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego na przysposobione dziecko

Jeśli przybrani rodzice zaadoptowali dzieci małżonka, mają prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego udziela się bezpośrednio po wydaniu postanowienia sądu opiekuńczego o przysposobieniu dziecka. Urlop ten stanowi odmianę urlopu macierzyńskiego udzielanego biologicznym rodzicom w związku z urodzeniem dziecka. Celem urlopu jest więc opieka nad dzieckiem i nawiązanie z nim bliskiej więzi bezpośrednio po dokonaniu adopcji.
Aby móc skorzystać z urlopu, należy: pozostawać w stosunku pracy, przyjąć dziecko na wychowanie i wystąpić do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przysposobienie dziecka. Wszystkie trzy kryteria muszą zostać spełnione łącznie. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek spełniający wskazane warunki. Korzystając z urlopu ma warunkach urlopu macierzyńskiego, przysposabiającego obejmuje szczególna ochrona trwałości stosunku pracy jak w przypadku biologicznego rodzica przebywającego na urlopie macierzyńskim. Uprawniony korzysta również z identycznych uprawnień jak rodzice w przypadku przebywania na urlopie macierzyńskim.

Zobacz też: Wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego

Zgodnie z art. 183 Kodeksu pracy wymiar urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego wynosi:
1) 20 tygodni w przypadku przyjęcia jednego dziecka,
2) 31 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia dwojga dzieci,
3) 33 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia trojga dzieci,
4) 35 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia czworga dzieci,
5) 37 tygodni w przypadku jednoczesnego przyjęcia pięciorga i więcej dzieci.
- nie dłużej jednak, niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.

Zobacz też: Wniosek na dodatkowy urlop macierzyński – wzór

Ważne!
Osobie, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, przysługuje prawo do zasiłku macierzyńskiego.

Polecamy: Jak być lepszą macochą niż u Kopciuszka

[CMS_PAGE_BREAK]

Dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego dla macochy

Ponadto pracownik ma prawo do dodatkowego urlopu macierzyńskiego na warunkach urlopu macierzyńskiego następującego bezpośrednio po urlopie podstawowym w wymiarze:
1) do 6 tygodni – w przypadku przyjęcia jednego dziecka
2) do 8 tygodni – w przypadkach jednoczesnego przyjęcia dwojga i więcej dzieci.
W sytuacji przyjęcia przez pracownika dziecka na wychowanie i wystąpienia do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia, pracownik ma prawo do 9 tygodni urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i 3 tygodni dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Dotyczy to sytuacji, gdy dziecku przyjętemu na wychowanie brakuje np. kilku tygodni do ukończenia siódmego roku życia.
Pracownik może złożyć jeden wniosek o dodatkowy urlop na warunkach urlopu macierzyńskiego w pełnym wymiarze i bezpośrednio po nim o urlop rodzicielski również w pełnym wymiarze. Czyni to nie później niż 14 dni po przyjęciu dziecka na wychowanie i wystąpieniu do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka lub po przyjęciu dziecka na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej. Korzystanie z dodatkowego urlopu rozpoczyna się bezpośrednio po urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić wniosek pracownika.

Urlop rodzicielski na przysposobione dziecko

Pracownik przysposabiający dziecko ma również prawo do urlopu rodzicielskiego w maksymalnym wymiarze 26 tygodni niezależnie od liczby adoptowanych dzieci. Udzielany jest jednorazowo albo nie więcej niż w trzech częściach (żadna nie może być krótsza niż 8 tygodni) przypadających bezpośrednio jedna po drugiej. Części nie mogą dzielić tygodni na dni. Zawsze określa się je jako wielokrotność tygodnia. Te same zasady dotyczą rodziców biologicznych korzystających z urlopu rodzicielskiego.
Wniosek o udzielenie urlopu powinien określać termin zakończenia dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego. Gdyby dokument dotyczył kolejnej części urlopu rodzicielskiego, wskazuje się w nim termin zakończenia poprzedniej części tego urlopu oraz okres już wykorzystanego wolnego.

Urlop ojcowski dla ojczyma?

Kolejnym uprawnieniem przysługującym przysposabiającemu dziecko jest urlop ojcowski. Pracownik ma prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze 2 tygodni niezależnie od liczby jednorazowo adoptowanych dzieci. Musi go jednak wykorzystać do momentu upływu 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10 roku życia.
Aby pracownik mógł skorzystać z tego urlopu, musi złożyć do pracodawcy pisemny wniosek w terminie nie krótszym niż 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z wolnego. Co istotne, nie można dzielić tego urlopu na części jak w przypadku urlopu rodzicielskiego ani udzielać go w dniach. Uprawniony ma więc możliwość skorzystania z niepodzielnego 2-tygodniowego urlopu ojcowskiego do upływu 12 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia sądu.

Czytaj też: Jakie urlopy przysługują rodzicom adopcyjnym po urodzeniu dziecka
[CMS_PAGE_BREAK]

Urlop wychowawczy dla macochy?

Przysposabiający ma prawo do skorzystania z urlopu wychowawczego na takich samych zasadach jak rodzice biologiczni dziecka. Wymiar urlopu wynosi 36 miesięcy. Aby skorzystać z tego typu urlopu, należy dysponować co najmniej 6-miesięcznym okresem zatrudnienia. Urlop można maksymalnie wykorzystać do ukończenia przez dziecko 5. roku życia w 5 częściach. Składa się w tym celu odpowiedni wniosek do pracodawcy w terminie do 2 tygodni przed rozpoczęciem korzystania z prawa do urlopu. Co istotne, w okresie 4 miesięcy oboje z rodziców mogą korzystać z niego jednocześnie.

Urlop okolicznościowy na przysposobione dziecko

Czy macocha ma prawo do urlopu okolicznościowego w przypadku ślubu biologicznego dziecka swojego małżonka albo jego śmierci? Zgodnie z § 15 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy urlop okolicznościowy przysługuje w przypadku:
- ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy – 2 dni wolne od pracy
- ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką – 1 dzień wolny od pracy.
Pracodawca zobowiązany jest zwolnić pracownika od pracy na 2 dni w razie urodzenia się lub zgonu jego dziecka. Natomiast 1 dzień wolny przysługuje w przypadku ślubu dziecka pracownika. Przepis wyraźnie wskazuje więc na dziecko pracownika. Oznacza to, że wniosek o przyznanie zwolnienia z tytułu śmierci pasierba nie musi zostać uwzględniony przez pracodawcę. Nie dotyczy to sytuacji wcześniejszego przysposobienia pasierba. W świetle art. 121 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego adopcja tworzy między przysposabiającym a przysposobionym stosunek jak między rodzicem i dzieckiem. Wydaje się jednak, że w przypadku braku adopcji macocha (ojczym) ma prawo do urlopu okolicznościowego w przypadku ślubu i zgonu dziecka małżonka jako osoby pozostającej na jej utrzymaniu lub pod jego bezpośrednią opieką. Przysługuje jej więc 1 dzień zwolnienia od pracy.
Urlopu okolicznościowego udziela się na dzień wystąpienia okoliczności, z tytułu której należy się pracownikowi zwolnienie z pracy albo w innym terminie, jeśli pracownik potrzebuje dnia wolnego w związku ze śmiercią lub ślubem pasierba (np. organizacja pogrzebu, pogrzeb, przygotowania do ślubu). Warto podkreślić, że wystąpienie danego zdarzenia w okresie innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy, nie uprawnia do otrzymania urlopu okolicznościowego w innym terminie. Mowa między innymi o sytuacji, kiedy wszystkie wydarzenia mające związek ze ślubem czy śmiercią pasierba odbywają się podczas urlopu wypoczynkowego macochy. Po powrocie z urlopu macocha nie może skorzystać ze zwolnienia od pracy w zwykłym dniu. Nie otrzyma też ekwiwalentu pieniężnego z tytułu niewykorzystanego urlopu okolicznościowego.

Czytaj też: Dwa dni na dziecko - komu przysługują?

[CMS_PAGE_BREAK]

Dni wolne na opiekę nad dzieckiem

Pracownikowi, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat, w każdym roku kalendarzowym przysługuje zwolnienie od pracy na 2 dni. Wymiar ten jest niezależny od liczby wychowywanych dzieci. Za te dni wolne zachowuje się prawo do wynagrodzenia (art. 188 Kodeksu pracy). Pracodawca jest zobowiązany wypłacić wynagrodzenie obliczane jak wynagrodzenie za urlop, przy czym składniki wynagrodzenia ustalane w przeciętnej wysokości liczy się z miesiąca, w którym nastąpiło zwolnienie od pracy.
Z punktu widzenia uprawnienia do zwolnienia z pracy na wychowywanie dziecka ważne jest, aby określić, jakie dziecko ustawodawca ma na myśli. Otóż pracownik nabywa prawo do 2 dni wolnych w danym roku kalendarzowym, jeśli wychowuje dziecko własne, współmałżonka, przysposobione lub wzięte na wychowanie. Nie ma przy tym znaczenia okoliczność samotnego wychowywania dziecka albo z małżonkiem. Możliwość skorzystania z uprawnienia do 2 dni wolnych na opiekę nad dzieckiem nie jest więc zależna od okoliczności przysposobienia dziecka małżonka. Macocha, która wychowuje dziecko współmałżonka nawet bez przejścia procedury adopcyjnej, również może wnioskować o zwolnienie od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem.
Uprawniony może skorzystać z tego zwolnienia już od dnia podjęcia pracy i to niezależnie od wymiaru czasu pracy. Jeśli w ciągu roku kalendarzowego zmienił pracodawcę, niewykorzystane dni opieki nad dzieckiem będą przysługiwały mu w nowej pracy. Problem stanowi jednoczesne korzystanie z uprawnienia przez obojga z rodziców/opiekunów. Jeśli rodzice/opiekunowie są zatrudnieni, dni wolne będą przysługiwały tylko jednemu z nich.

Ważne
Z 2 dni wolnych na opiekę nad dzieckiem może skorzystać pracownik wychowujący własne dziecko do lat 14 oraz pracownik wychowujący dziecko przysposobione lub dziecko współmałżonka również do lat 14.

PRZYKŁAD
Pracownik został zatrudniony na umowę o pracę z początkiem stycznia 2015 r. Dnia 15 stycznia 2015 r. zgłosił pracodawcy chęć skorzystania z 1 dnia wolnego na opiekę nad dzieckiem. Pracodawca odmówił, powołując się na zbyt krótki okres zatrudnienia. W świetle przepisów prawa pracy pracownik może skorzystać z tego uprawnienia, gdyż nabywa do niego prawo wraz z podjęciem zatrudnienia.

Podstawa prawna:
Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn. zm.)
Ustawa z 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59 z późn. zm.)
Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. 1994 nr 43 poz. 163 z późn. zm.)
Ustawa z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 1998 nr 162 poz. 1118 z późn. zm.)

Zobacz też: Jesteś macochą? Zobacz, jak budować więź z pasierbami