Reklama

Pewnie już wiesz, że w języku polskim nie zawsze i nie wszystko pisze się tak, jak się mówi. I może to być powodem błędów w pisowni. Na przykład? Gdy zamiast „krzak” (dobrze) napiszemy kszak (źle), zamiast „chleb” (dobrze) – chlep (źle), zamiast „ławka” (dobrze) – łafka (źle). A wszystko przez… upodobnienia fonetyczne.

Reklama

Spis treści

Co to jest upodobnienie fonetyczne?

Upodobnienie oznacza, że coś staje się do czegoś podobne. A fonetyczne – że dotyczy działu gramatyki zajmującego się wymawianiem głosek.

A zatem: upodobnienie fonetyczne to zjawisko, które polega na tym, że wymawiamy (słyszymy) głoski, które zapisujemy inaczej. Dzieje się tak, ponieważ głoski te sąsiadują z głoskami, które powodują upodobnienia.

Przykłady upodobnień fonetycznych:

  • piszemy: liczba, mówimy i słyszymy: lidżba
  • piszemy: miód, mówimy i słyszymy: miót
  • piszemy: wszystko, mówimy i słyszymy: fszystko
  • piszemy: temperówka, mówimy i słyszymy: temperófka
  • piszemy: Krzyś, mówimy i słyszymy: Kszyś
  • piszemy: Olgierd, Gerard, Jakub, mówimy i słyszymy: Olgiert, Gerart, Jakup
  • piszemy: posiedź chwilę, mówimy: posieć chfilę

Upodobnienia fonetyczne: jakie są ich rodzaje?

Na rodzaj upodobnień fonetycznych wpływ ma:

Na upodobnienia fonetyczne wpływa również miejsce i sposób artykulacji głosek. Poniżej znajdziesz omówienie wszystkich rodzajów upodobnień wraz z przykładami.

Upodobnienia fonetyczne pod względem dźwięczności

Udźwięcznienie: gdy głoska dźwięczna udźwięcznia bezdźwięczną

Przykłady:

  • jakże – „ż” udźwięcznia „k” [ jagże]
  • jakby – „b” udźwięcznia „k” [jagby]
  • prośba – „b” udźwięcznia „ś” [proźba]

Ubezdźwięcznienie: gdy głoska bezdźwięczna wpływa na bezdźwięczną (ubezdźwięczniając ją)

Przykłady:

  • stawka – „k” ubezdźwięcznia „w” [stafka]
  • poprawka – „k” ubezdźwięcznia „w” [poprafka]
  • obsuwa – „s” ubezdźwięcznia „b” [opsuwa]

Podział upodobnień ze względu na kierunek ich przebiegu

  • ubezdźwięcznienie postępowe (kierunek – naprzód), np. trzeba [wym. trzeba], przyjęcie [wym. pszyjęcie] trzask [wym. tszask]
  • ubezdźwięcznienie wsteczne (kierunek – w tył) , np. babka [wym. bapka], parówka [wym. parófka], klasówka [wym. klasófka]

Upodobnienie fonetyczne może też znajdować się na końcu wyraz. Przykłady utraty dźwięczności na końcu wyrazu to np. masaż [wym. masasz], pasierb [wym. pasierp], gwizd [wym. gwizt], ponieważ [ponieważ].

Upodobnienia fonetyczne ze względu na miejsce jego występowania

  • upodobnienie wewnątrzwyrazowe, np. wędka [wętka], wróżka [wrószka], papużka [papuszka]
  • upodobnienie międzywyrazowe, np. brat Agnieszki [brad-Agnieszki], głos Zosi [głoz-Zosi].

Warto pamiętać, że w języku polskim występuje również zjawisko uproszczenia grupy spółgłosek (spółgłoskowej). Ma ono miejsce, gdy „oszczędzając” wysiłek przy wymawianiu sprawiamy, że: głoski są artykułowane w miejscu głosek, które z nimi sąsiadują i/lub powstają w ten sam sposób, co głoski, które z nimi sąsiadują. Przykładami mogą być błędy w mowie i piśmie, gdy mówimy i piszemy: czysta zamiast trzysta, pierszy zamiast pierwszy, Makoski (zamiast Makowski), Wiśnieski (zamiast Wiśniewsiki),itp.

Upodobnienia fonetyczne: ćwiczenia

Wiedząc, co to jest upodobnienie fonetyczne i na czym polega, z pewnością poradzisz sobie z poniższymi ćwiczeniami. W razie wątpliwości, zawsze możesz zerknąć do klucza z odpowiedziami. Przy podawaniu przykładów możesz szukać ich wśród słownictwa dotyczącego dziedziny, która interesuje cię najbardziej (np. podróże, zwierzęta, rośliny, motoryzacja, moda, kino, literatura). Lub podawać imiona (i/lub nazwiska) – prawdziwe lub wymyślone na potrzeby ćwiczeń.

Ćwiczenie 1.

Podaj 3 przykłady upodobnień fonetycznych polegających na ubezdźwięcznieniu (pozbawieniu dźwięczności) głosek. Określ, czy to upodobnienie wsteczne, postępowe, na końcu wyrazu, wewnątrzwyrazowe czy międzywyrazowe.

Ćwiczenie 2

Podaj 3 przykłady upodobnień fonetycznych polegających na udźwięcznieniu głosek. Określ, czy to upodobnienie wsteczne, postępowe, na końcu wyrazu, wewnątrzwyrazowe czy międzywyrazowe.

Ćwiczenie 3

Podaj po 3 przykłady:

  • upodobnień wewnątrzwyrazowych
  • upodobnień międzywyrazowych
  • upodobnień na końcu wyrazu.

Odpowiedzi

Ćwiczenie 1

Niedźwiedź [wym. niedźwieć] – ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu |
Wielbłąd [wym. wielbłąt] – ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu
Cietrzew [wym. cietszef] – ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe i na końcu wyrazu

Ćwiczenie 2

Kośba [wym. koźba]
Jakby [wym. jagby]
Jak gdyby [wym. jag-gdyby]

Ćwiczenie 3

  • upodobnienia wewnątrzwyrazowe: świnia [wym. śfinia], ryjówka [wym. ryjófka], wywiadówka [wym. wywiadófka]
  • upodobnienia międzywyrazowe: weź kanapki [weś-kanapki], wyprowadź psa [wyprować-psa], zbierz poparcie [wym. zbiesz-poparcie]
  • upodobnienia na końcu wyrazu: lew [wym. lef], krab [wym. krap], żółw [wym. żółf]

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama