Co to jest okolicznik? Najważniejsze informacje z przykładami okoliczników

Jak wiesz, najważniejsze części zdania to podmiot i orzeczenie. W zdaniu Piotrek gra, podmiotem jest Piotrek, orzeczeniem – gra. Prócz podmiotu i orzecznia, w zdaniu występować mogą również: przydawka (Nastoletni Piotrek gra), dopełnienie (Zadowolony Piotrek gra na skrzypcach) i okolicznik. Wyjaśniamy, czym charakteryzuje się okolicznik i jak łatwo rozpoznać go w zdaniu.

Spis treści:

Co to jest okolicznik [plus pytania okolicznika]?
Jakimi częściami mowy może być wyrażony okolicznik?
Rodzaje okoliczników [plus przykłady]
Okolicznik – ćwiczenia

Co to jest okolicznik [plus pytania okolicznika]

Okolicznik to część zdania. Należy do grupy orzeczenia, co oznacza, że opisuje orzeczenie. Dzięki niemu poznajemy okoliczności czynności lub stanu, o którym mowa w zdaniu. Stąd też okolicznik najczęściej odpowiada na pytania:

Jak? W jaki sposób?
Gdzie?
Dlaczego?

Przykłady okoliczników w zdaniach to:

Piotrek gra (jak?) mistrzowsko.
Piotrek gra (gdzie?) w pokoju brata.
Piotrek gra (dlaczego?) dla przyjemności.

Jakimi częściami mowy może być wyrażony okolicznik?

Okolicznik w zdaniu może być wyrażony za pomocą takich części mowy jak:

Przysłówek (Piotrek gra mistrzowsko.)
Wyrażenie przyimkowe (Piotrek gra w pokoju brata.)
Rzeczownik (Piotrek gra wieczorem.)
Zaimek (Piotrek gra tam.)

W roli okolicznika może występować również zdanie podrzędne. Tak jest w przypadku zdań złożonych, w których mamy do czynienia z okolicznikiem przyzwolenia lub okolicznikiem warunku.

Rodzaje okoliczników [plus przykłady]

W języku polskim wyróżniamy siedem rodzajów okoliczników:

Okolicznik miejsca informuje o miejscu lub kierunku wykonywanej czynności, odpowiadając na pytania: gdzie?, dokąd?, skąd?, którędy? Przykłady:

Mama poszła (dokąd?) do sklepu.
Dziadek wrócił (skąd?) z ogrodu.
Kasia szła (którędy?) pustą ulicą.

Okolicznik czasu informuje o czasie lub tym jak długo trwa (trwała) czynność, odpowiadając napytania: kiedy?, jak długo?, od kiedy?, do kiedy?, odkąd?, dokąd? Przykłady:

(kiedy?) W wakacje zamierzam dużo spacerować.
Przyjaźń Kasi i Marysi trwała (od kiedy?) od przedszkola.
Próby potrwają (do kiedy?) do wieczora.

Okolicznik sposobu informuje o sposobie wykonania czynności, odpowiadając na pytania: jak?, w jaki sposób? Przykłady?

Paweł podszedł (jak?) ostrożnie.
Chory oddychał (jak?) ciężko.
Tata (jak?) własnoręcznie naprawił pralkę.

Okolicznik przyczyny informuje o powodzie wykonania czynności, odpowiadając na pytania: dlaczego?, z jakiego powodu? Przykłady:

Mężczyzna przystanął (dlaczego?) ze zdziwienia.
Kwiaty powiędły (z jakiego powodu?) przez suszę.
Pies drżał (z jakiego powodu?) z zimna.

Okolicznik warunku informuje, od czego zależy czynność, odpowiadając na pytania: pod jakim warunkiem?, w jakim wypadku? Występuje wyłącznie w zdaniach złożonych. Przykłady:

Andrzej zgodzi się,(w jakim wypadku?) jeśli zdąży wrócić.
Kacper zachoruje, (w jakim wypadku?) jeśli teraz wyjdzie.
Pojedziemy za granicę, (pod jakim warunkiem?) jeżeli chcecie.

Okolicznik przyzwolenia informuje o okolicznościach, które mogły utrudnić wykonanie czynności, odpowiadając na pytania: mimo co?, pomimo czego? Przykłady:

Jan nie wracał, (mimo czego?) choć było już ciemno.
Kupię ci frytki, (mimo czego?) chociaż są niezdrowe.
Mimo (czego?) wakacji Michał wciąż coś czytał.

Okolicznik stopnia i miary informuje o częstotliwości lub wielkości czynności, odpowiadając na pytania: jak często?, jak dużo? Przykłady:

Nasz wychowawca pije herbatę (jak często?) pięć razy dziennie.
Ten kot przychodził (jak często?) kilka razy w tygodniu.
Tomek poświęcił na ten cel (jak dużo?) dwieście złotych.

Okolicznik – ćwiczenia

Ćwiczenie. 1

W podanych zdaniach wskaż okoliczniki.

Wiatr wiał gwałtownie.
Ula została w domu.
Zosia przyjdzie rano.
Krzysiek trenuje na boisku.
Dzień zapowiadał się upalnie.

Ćwiczenie 2.

Uzupełnij zdania okolicznikami.

(jak?) … pojadę (gdzie?)…
(kiedy) … przyjdzie paczka.
Tata uśmiechnął się (jak?)…
Zespół grał (jak?) …
Wrócimy (gdzie?)… (kiedy?)…

Ćwiczenie 3.

Ułóż po jednym zdaniu z okolicznikiem: czasu, miejsca, sposobu, przyczyny, przyzwolenia, warunku oraz okolicznika stopnia i miary.

Odpowiedzi:

Ćwicz. 1

Wiatr wiał gwałtownie.
Ula została w domu.
Zosia przyjdzie rano.
Krzysiek trenuje na boisku.
Dzień zapowiadał się upalnie.
Równiutko ułożył porąbane drwa.
Jego propozycja brzmiała obiecująco.

Ćwicz. 2.

Szybko pojadę na uczelnię.
We wtorek przyjdzie paczka.
Tata uśmiechnął się promiennie.
Zespół grał fantastycznie.
Wrócimy do domu pojutrze.

Ćwicz. 3.

Kasia zdała egzamin w poniedziałek. (okolicznik czasu)
Bezpański pies biegał po lesie. (okolicznik miejsca)
Wujek przygotował pieczeń na ostro. (okolicznik sposobu)
Z tęsknoty napisał długi list. (okolicznik przyczyny)
Jeśli weźmiesz się w garść, ona to doceni. (okolicznik warunku)
Monika piła kompot, choć woli wodę. (okolicznik przyzwolenia)
Powtórzył zaklęcie trzy razy. (okolicznik stopnia i miary)

Zobacz także: