Części zdania: jakie są i na jakie pytania odpowiadają? [najważniejsze informacje + przykłady]
Adobe Stock
Aktualności

Części zdania: pytania, przykłady, definicje [NAJWAŻNIEJSZE INFORMACJE]

Jakie są części zdania? Jaką rolę pełnią? Na jakie pytania odpowiadają? Dzięki prostym wyjaśnieniom i licznym przykładom, łatwo utrwalisz najważniejsze wiadomości o częściach zdania.

Części zdania w języku polskim jest o połowę mniej niż części mowy. Sprawdź, jakie są części zdania, które z nich są główne i dlaczego tak je nazywamy. Dowiedz się, jaką rolę pełnią oraz jak zapamiętać pytania, na jakie odpowiadają poszczególne części zdania.

Spis treści: 

Części zdania: jakie są?

Części zdania to elementy, z których składa się zdanie. Części zdania mogą być wyrażone jednym wyrazem lub związkiem wyrazowym.  

Wyróżniamy 5 części zdania:

  • podmiot – ściśle wiąże się z orzeczeniem
  • orzeczenie – określa podmiot
  • przydawka – określa podmiot i części zdania wyrażone rzeczownikiem
  • dopełnienie – określa orzeczenie
  • okolicznik – określa orzeczenie  

Części zdania: charakterystyka

Podmiot

Określa wykonawcę czynności w zdaniu, podmiotem może być osoba, zwierzę, przedmiot lub zjawisko abstrakcyjne (podmiot, tak jak rzeczownik, odpowiada na pytania: kto? co?) 

Przykład: 
Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną.
kto? Kasia 

Orzeczenie

Informuje, co robi podmiot w zdaniu, odpowiada na pytania czasownika: co robi? co się z nim dzieje?, czyli podobnie jak czasownik – określa czynność lub stan)

Przykład: 
Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną.
co robi? pije

Przydawka

Określa rzeczownik, odpowiada na pytania: jaki? jaka? jakie? który? która? które? czyj? czyja? czyje? ile? z czego?)

Przykład: 
Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną.
jaką (herbatę)? słodką,
jaką (herbatę)? z cytryną

Dopełnienie

Określa orzeczenie i odpowiada na pytania przypadków (oprócz pytań mianownika i wołacza)

Przykład: 
Kasia często pije po południu słodką herbatę z cytryną.
pije (co?) herbatę  

Okolicznik

Określa okoliczności wykonywanej czynności, czyli orzeczenia (kiedy? gdzie? jak? po co? dlaczego? mimo czego?)

Przykład: 
Kasia pije po południu słodką herbatę z cytryną.
Kiedy? po południu
Jak? często

Teraz już wiesz jakie są części zdania i na jakie pytania odpowiadają. To najważniejsze informacje, ponieważ poszczególne części zdania dzielimy na różne rodzaje. 

Główne części zdania: orzeczenie i podmiot

Jaka jest najważniejsza część zdania? To orzeczenie, bez którego nie mogłoby być mowy o zdaniu. Innymi słowy, właśnie orzeczenie sprawia, że mamy do czynienia ze zdaniem. O ile możemy spotkać się ze zdaniem, w którym nie występuje podmiot (przykłady zdań bezpodmiotowych to: Zaczęło błyskać. Zrobiono to specjalnie. Boli mnie brzuch), to zdanie musi mieć orzeczenie. W zdaniu pojedynczym – występuje jedno orzeczenie.

Czasem podmiot i orzeczenie nazywa się głównymi częściami zdania, ponieważ, by utworzyć zdanie – wystarczy jedynie podmiot i orzeczenie. Spójrz na poniższe przykłady:
 
Dzieci bawiły się
(podmiot: dzieci, orzeczenie: bawiły się)
 
Dorota wróciła.
(podmiot: Dorota, orzeczenie: wróciła)
 
Pies szczeka.
(podmiot: pies, orzeczenie: szczeka)
 
Śnieg prószy.
(podmiot: śnieg, orzeczenie: prószy)
 
By powstało zdanie, wystarczy nawet samo orzeczenie, jak w przypadku takich zdań jak:

Pada.
Zachmurzyło się.
Obudziła się.
 
Najczęściej jednak podmiot i orzeczenie występują wśród innych części zdania, dzięki którym możemy dowiedzieć się nieco więcej szczegółów (zarówno jeśli chodzi o podmiot, jak i orzeczenie).
 

  • Kasia odrobiła lekcje wieczorem.

 
W tym zdaniu podmiot to Kasia, a orzeczenie to odrobiła.
 

  • Na kolację zrobiłam pyszne kanapki.

 
W powyższym zdaniu mamy do czynienia z podmiotem domyślnym – ja, orzeczenie to: zrobiłam.
 

  • Cukier i mąka w górnej szafce.

 
W tym zdaniu występuje podmiot zbiorowy, czyli cukier i mąka, orzeczenie to: są. 

Inne ważne części zdania: przydawka, dopełnienie, okolicznik 

Jeśli chodzi o przydawkę – najważniejsze, by zapamiętać, że określa ona zawsze rzeczownik, tak jak na poniższych przykładach:

  • Kolorowe wstążki aż lśniły we włosach (jakie wstążki? kolorowe)
  • Brat pożyczył mi ciekawą książkę (jaką książkę? ciekawą)
  • Piękne krajobrazy działają na wyobraźnię (jakie krajobrazy? piękne)

 
Przydawka – jak już wiesz – odpowiada na pytania: jaki? który? czyj?

Jeśli chodzi o okolicznik i dopełnienie – określają one czasownik, rzadziej przymiotnik lub przysłówek. To części zdania, które naprawdę trudno ze sobą pomylić. Dopełnienia odpowiadają na pytania przypadków, a okoliczniki na pytania jak? gdzie? kiedy? mimo czego?
 
Przykłady zdań z zaznaczonymi dopełnieniami:
 
Tata wieczorem czytał gazetę (co czytał? gazetę)
Hania wąchała kwiatki w ogrodzie (co wąchała? kwiatki)
Dziewczynka starannie zaplotła lalce warkocze (co zaplotła? warkocze, komu zaplotła? lalce)
Ciocia jesienią piecze najlepsze szarlotki (co piecze? szarlotki)
Myślałam o tobie wczoraj (o kim? o tobie)
 
Przykłady zdań z zaznaczonymi okolicznikami:
 
Tata wieczorem czytał gazetę (kiedy czytał? wieczorem)
Hania wąchała kwiatki w ogrodzie (gdzie wąchała? w ogrodzie)
Dziewczynka starannie zaplotła lalce warkocze (jak zaplotła? starannie)
Ciocia jesienią piecze najlepsze szarlotki (kiedy piecze? jesienią)
Myślałam o tobie wczoraj (kiedy myślałam? wczoraj)

Teraz już wiesz jakie są części zdania a także, które z nich są główne i dlaczego. Spróbuj ułożyć kilka zdań, wymyślając własny podmiot, orzeczenie, przydawkę, dopełnienie i okolicznik - w ten sposób utrwalisz wiedzę na temat części zdania.

Zobacz także:

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
Rocznica Komunii Świętej – prezenty
Święta i uroczystości
Rocznica Komunii świętej – co z tortem i prezentami? I czy udział w rocznicy komunii jest obowiązkowy? 
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem: od kiedy, ile płatne? Przepisy 2024
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab
kiedy wkładać dziecku czapkę
Zdrowie
Kiedy wkładać dziecku czapkę? I czy przewianie uszu to mit? [PEDIATRA WYJAŚNIA]
Małgorzata Wódz

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA