Zarówno podmiot, jak i orzeczenie to części zdania, które razem tworzą związek główny w zdaniu. Próbując zrozumieć, czym jest podmiot, a czym orzeczenie, warto wyobrazić sobie części zdania w formie… rodziny. Na pierwszym miejscu będzie orzeczenie, zaraz po nim podmiot – stanowią one parę, są niczym rodzice. Jedno jest zależne od drugiego. Tłumaczymy, czym jest podmiot, a czym orzeczenie i jak umiejętnie rozróżnić je w zdaniu.

Reklama

Co to jest orzeczenie: typy orzeczeń, zdania z orzeczeniem [PRZYKŁADY]

Orzeczenie to część zdania, która opisuje podmiot – dokładnie: orzeczenie informuje, co robi podmiot. Orzeczenie jest wyrażone czasownikiem w formie osobowej. Szukanie orzeczenia w zdaniu to tak naprawdę szukanie czasownika w formie osobowej. W języku polskim występują zdania bez podmiotu, jednak nie ma zdań bez orzeczenia. Na jakie pytanie odpowiada orzeczenie? Co robi/co robią, jaką czynność wykonuje/wykonują, np. śpi, myślą, śpiewam.

W zdaniach, w których występuje podmiot i orzeczenie, orzeczenie zawsze musi być dopasowane do formy podmiotu.

Przykłady orzeczenia w zdaniu

  • Ania zjadła pomidora (orzeczenie: zjadła)
  • Mama wyjrzała przez okno (orzeczenie: wyjrzała)
  • Tata pracował przy komputerze (orzeczenie: pracował)
  • Babcia zbierała maliny do koszyczka (orzeczenie: zbierała)

Typy orzeczeń

Orzeczenia dzielą się na dwa typy:

  • orzeczenie proste (czasownikowe), które najczęściej określa się czasownikiem w formie osobowej
  • orzeczenie złożone (inaczej imienne), które składa się z dwóch członów, nazywanych łącznikiem (np. być, zostać, stać się, wydawać się, stanowić, wyglądać, brzmieć) i orzecznikiem (najczęściej jest wyrażony rzeczownikiem, przymiotnikiem, przysłówkiem, zaimkiem, np. jest lekarzem, był głośno). Po łączniku zawsze musi występować orzecznik.

Przykłady zdań, w których występuje orzeczenie proste:

Zobacz także
  • Jego żona biegała (orzeczenie: biegała)
  • Janek rysuje drzewo (orzeczenie: rysuje)
  • Ala głaszcze kota (orzeczenie: głaszcze)

Przykłady zdań, w których występuje orzeczenie imienne:

  • Obiad jest zjedzony (orzeczenie: jest zjedzony)
  • Pokój jest posprzątany (orzeczenie: jest posprzątany)
  • Alicja była trzecia w kolejce (orzeczenie: była trzecia)

Co to jest podmiot: typy podmiotów, zdania z podmiotem [PRZYKŁADY]

Podmiot to wykonawca czynności, która wyrażona jest orzeczeniem. Podmiotem może być osoba, przedmiot, zwierzę, idea. Na jakie pytanie odpowiada podmiot? Podmiot (tak jak rzeczownik) odpowiada na pytania: kto? co?

Typy podmiotów:

  • gramatyczny,
  • logiczny,
  • domyślny,
  • szeregowy,
  • towarzyszący,
  • zbiorowy.

Podmiot gramatyczny

Wyrażony jest rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym, np. Kot pije mleko (podmiot: kot), Ona lubi pływać.

Podmiot logiczny

Określany jest za pomocą pytania w dopełniaczu (kogo, czego) i używa się go zwykle w zdaniach, w których mowa jest o braku czy nadmiarze czegoś, np. Na zebraniu nie było Magdy (podmiot: Magdy)

Podmiot domyślny

To podmiot, którego trzeba się domyślić, bowiem nie występuje on w zapisie zdania. Przykład: Wysiadł z autobusu (podmiot domyślny: on).

Podmiot szeregowy

Tak nazywa się podmiot, w którym występuje więcej niż jeden wykonawca określonej czynności, np. Mama z tatą wrócili z zakupów (podmiot: mama z tatą)

Podmiot towarzyszący

To określenie podmiotu, który składa się z dwóch rzeczowników (jeden jest w mianowniku, a drugi w narzędniku, oba są połączone przyimkiem z lub wraz, np. Dom wraz z ogrodzeniem został odnowiony rok temu (podmiot: dom wraz z ogrodzeniem).

Podmiot zbiorowy

Tak określamy podmiot, który jest wyrażony słowem odnoszącym się do zbioru (rzeczy, osób) np. Klasa poszła do kina (podmiot: klasa).

Podmiot i orzeczenie: ćwiczenia

Ćwiczenie 1:

Przepisz podane niżej zdania i określ, co jest w nich podmiotem, a co orzeczeniem.

  1. Na stole leżą książki, zeszyty i długopisy.
  2. Wczoraj dobrze się bawiłam.
  3. Jaś zjadł banany.
  4. Weronika podlała kwiaty
  5. Dzisiaj wyszłam z psem na spacer.

Ćwiczenie 2:

Wypisz orzeczenia, które znajdują się w podanych niżej zdaniach.

  1. Zająłbym się czymś pożytecznym.
  2. Na zegarku wybiła dwudziesta.
  3. Zjadłabym jakiś smaczny obiad.
  4. Dom nie jest posprzątany

Ćwiczenie 3

Określ rodzaje podmiotu, które znajdują się w podanych niżej zdaniach.

  1. Maciej jest w domu.
  2. Dominik leży na kanapie.
  3. Najlepsi osiągną swój cel.
  4. Nie było jej wczoraj w pracy.

Odpowiedzi:

Ćwiczenie 1:

Orzeczenie: leżą, bawiłam, zjadł, podlałam, wyszłam

Podmiot: książki, zeszyty i długopisy, ja (domyślnie), Jaś, Weronika, ja (domyślnie)

Ćwiczenie 2: zająłbym się, wybiła, zjadłabym, posprzątany

Ćwiczenie 3: gramatyczny, gramatyczny, domyślny, logiczny.

Zobacz też:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama