Zarówno podmiot, jak i orzeczenie to części zdania, które razem tworzą związek główny w zdaniu. Próbując zrozumieć, czym jest podmiot, a czym orzeczenie, warto wyobrazić sobie części zdania w formie… rodziny. Na pierwszym miejscu będzie orzeczenie, zaraz po nim podmiot – stanowią one parę, są niczym rodzice. Jedno jest zależne od drugiego. Tłumaczymy, czym jest podmiot, a czym orzeczenie i jak umiejętnie rozróżnić je w zdaniu.
Orzeczenie to część zdania, która opisuje podmiot – dokładnie: orzeczenie informuje, co robi podmiot. Orzeczenie jest wyrażone czasownikiem w formie osobowej. Szukanie orzeczenia w zdaniu to tak naprawdę szukanie czasownika w formie osobowej. W języku polskim występują zdania bez podmiotu, jednak nie ma zdań bez orzeczenia. Na jakie pytanie odpowiada orzeczenie? Co robi/co robią, jaką czynność wykonuje/wykonują, np. śpi, myślą, śpiewam.
W zdaniach, w których występuje podmiot i orzeczenie, orzeczenie zawsze musi być dopasowane do formy podmiotu.
Orzeczenia dzielą się na dwa typy:
Przykłady zdań, w których występuje orzeczenie proste:
Przykłady zdań, w których występuje orzeczenie imienne:
Podmiot to wykonawca czynności, która wyrażona jest orzeczeniem. Podmiotem może być osoba, przedmiot, zwierzę, idea. Na jakie pytanie odpowiada podmiot? Podmiot (tak jak rzeczownik) odpowiada na pytania: kto? co?
Typy podmiotów:
Podmiot gramatyczny
Wyrażony jest rzeczownikiem lub zaimkiem rzeczownym, np. Kot pije mleko (podmiot: kot), Ona lubi pływać.
Podmiot logiczny
Określany jest za pomocą pytania w dopełniaczu (kogo, czego) i używa się go zwykle w zdaniach, w których mowa jest o braku czy nadmiarze czegoś, np. Na zebraniu nie było Magdy (podmiot: Magdy)
Podmiot domyślny
To podmiot, którego trzeba się domyślić, bowiem nie występuje on w zapisie zdania. Przykład: Wysiadł z autobusu (podmiot domyślny: on).
Podmiot szeregowy
Tak nazywa się podmiot, w którym występuje więcej niż jeden wykonawca określonej czynności, np. Mama z tatą wrócili z zakupów (podmiot: mama z tatą)
Podmiot towarzyszący
To określenie podmiotu, który składa się z dwóch rzeczowników (jeden jest w mianowniku, a drugi w narzędniku, oba są połączone przyimkiem z lub wraz, np. Dom wraz z ogrodzeniem został odnowiony rok temu (podmiot: dom wraz z ogrodzeniem).
Podmiot zbiorowy
Tak określamy podmiot, który jest wyrażony słowem odnoszącym się do zbioru (rzeczy, osób) np. Klasa poszła do kina (podmiot: klasa).
Ćwiczenie 1:
Przepisz podane niżej zdania i określ, co jest w nich podmiotem, a co orzeczeniem.
Ćwiczenie 2:
Wypisz orzeczenia, które znajdują się w podanych niżej zdaniach.
Ćwiczenie 3
Określ rodzaje podmiotu, które znajdują się w podanych niżej zdaniach.
Odpowiedzi:
Ćwiczenie 1:
Orzeczenie: leżą, bawiłam, zjadł, podlałam, wyszłam
Podmiot: książki, zeszyty i długopisy, ja (domyślnie), Jaś, Weronika, ja (domyślnie)
Ćwiczenie 2: zająłbym się, wybiła, zjadłabym, posprzątany
Ćwiczenie 3: gramatyczny, gramatyczny, domyślny, logiczny.
Zobacz też:
Nie wiesz, jak odróżnić głoskę twardą od miękkiej? Temat twardości i miękkości głosek w języku polskim może wydawać się skomplikowany, ale na szczęście taki nie jest. Wyjaśniamy, jak w prosty sposób nauczyć dziecko rozpoznawania głosek miękkich i twardych, aby nie miało problemu z poprawną pisownią. Jak rozpoznać głoski twarde i miękkie? Do głosek twardych należy większość spółgłosek występujących w języku polskim: b, c, cz, d, dz, f, g, h, j, k, l, ł, m, n, p, r, s, sz, t, w, z, ż. Głoskami miękkimi nazywa się głoski, które mają zmiękczenie. W języku polskim są to głoski, które w wymowie mają słyszalne „i”. Głoski miękkie zapisuje się za pomocą kreski nad literą (np. ć, ś, ń, ź) . Oprócz głosek miękkich w języku polskim mamy też głoski zmiękczone . To g łoski, przy których wymowie słychać zmiękczenie, ale w ich zapisie nie ma kreski nad literą. Głoski zmiękczone występują przed literą i (ona je zmiękcza). Głoski zmiękczone w języku polskim to spółgłoski bi, ci, dzi, fi, gi, mi, ni, si, zi. ZAPAMIĘTAJ: Wszystkie głoski miękkie w języku polskim to: spółgłoski z kreseczką: ś, ń, ć, ź, dź, spółgłoska: j spółgłoski zmiękczone przez i: bi, ci, dzi, fi, gi, mi, ni, si, zi Głoski twarde to większość spółgłosek: b, c, cz, d, dz, f, g, h, j, k, l, ł, m, n, p, r, s, sz, t, w, z, ż. WAŻNE: Samogłoski nie zaliczają się ani do głosek miękkich, ani do twardych (np. a, e, i, o, u, ó, y, ą, ę) Przykłady słów z głoskami miękkimi: dźwig (dź) ślub (ś) śledź (ś, dź) dzień (ń) jajo (j, j) Przykłady słów z głoskami twardymi Hej (h, j) Blok (b, l, k) Foka (f, k)...
Głoski nosowe to głoski, w których wymowie bierze udział zarówno jama ustna, jak i jama nosowa. Powietrze podczas wymawiania głosek nosowych przepływa przez oba te narządy. Głoskami ustnymi określa się głoski, przy których wymowie powietrze dostaje się tylko i wyłącznie do jamy ustnej. Czynnikiem, który determinuje, którędy popłynie powietrze i w jaki sposób będzie wymawiana głoska, jest tzw. podniebienie miękkie (to ruchoma część podniebienia zakończona języczkiem). W przypadku głosek ustnych podniebienie miękkie przylega do tylnej ściany jamy gardłowej, zamykając przejście powietrza do jamy nosowej. W przypadku głosek nosowych podniebienie miękkie odchyla się od tylnej ściany jamy gardłowej, wskutek czego powietrze dostaje się do jamy nosowej. Dlatego też łatwo jest odróżnić głoski nosowe od ustnych – różnica pomiędzy nimi jest wyraźnie słyszalna. Jak rozpoznać głoski ustne, a jak nosowe – ćwiczenia Głoski nosowe, jak sama nazwa wskazuje, brzmią, jakby były mówione przez nos. Przykłady głosek nosowych to ą, ę, m, m’ („m” zmiękczone) n, ń. Głoski nosowe są wyraźnie mówione za pomocą ust – poza wymienionymi głoskami nosowymi, cała reszta głosek to głoski ustne. Jak nauczyć dziecko rozpoznawać głoski ustne, a jak nosowe? Wystarczy proste ćwiczenie. Poproś dziecko, aby powiedziało alfabet, zatykając nos. Te, których wymowa będzie zniekształcona, to głoski nosowe. Powinno zauważyć, że w trakcie wymawiania ą, ę, m i n nie głoski nie będą brzmiały wyraźnie, a powietrze będzie usiłowało wydostać się przez nos. Z kolei te, które będą brzmiały normalnie w trakcie zatykania nosa to głoski ustne. To możliwie najprostsze i zarazem najskuteczniejsze ćwiczenie podziału głosek na ustne i nosowe – tuż obok nauczenia się ich na pamięć. Głoski nosowe i ustne – przykłady wyrazów Głoski nosowe: ą, ę, m,...
Wyjaśniamy, jakie są głoski w języku polskim i jak odróżnić głoskę od litery. Ta wiedza pomoże w treningu głoskowania, czyli dzielenia słowa na głoski. To ma ogromne znaczenie dla nauki czytania. Przekonaj się, że rozpoznawanie głosek i podział słów na głoski może być łatwy. Spis treści: Co to są głoski? Czym różnią się od liter? Jak liczyć głoski? Podział głosek Głoski: przykłady ćwiczeń Co to są głoski? Czym różnią się od liter? Głoski to najmniejsze, niepodzielne dźwięki mowy. Najprościej można powiedzieć, że głoska jest dźwiękiem, a litera zapisem graficznym . Głoska od litery różni się tym, że głoskę słyszymy i wymawiamy, a literę widzimy i zapisujemy. Wszystkie głoski występujące w języku polskim to: samogłoski : a, ą e, ę, i, o, u, y, spółgłoski : b, c, ć, cz, d, dz, dż, dź, f, g, h, j, k, l, ł, m, n, ń, p, r, s, ś, sz, t, w, z, ż, ź. Przykłady głosek Przykładowy podział na głoski warto zacząć od krótkich słów, np. dom: d – o – m (3 głoski: d, o, m), miś: m – i – ś (3 głoski: m, i, ś), kot: k – o – t (3 głoski: k, o, t), mama: m – a – m – a (4 głoski: m, a, m, a), kotek: k – o – t – e – k (5 głosek: k, o, t, e, k). Kiedy widzimy, że podział na głoski idzie dziecku coraz lepiej, można sięgać po coraz trudniejsze przykłady. Na przykład takie, w których liczba głosek wcale nie będzie równa liczbie liter. Jak liczyć głoski? Bywa, że głoska odpowiada literze, np. w wyrazie „moneta” – jest 6 głosek i 6 liter. Czasami jednak jedna głoska zapisywana jest za pomocą dwóch liter, czyli jest tzw. dwuznakiem. Na przykład w wyrazie „deszcz” mamy 4 głoski („d”, „e”, „sz”, „cz”), ale liter jest 6. W tym wyrazie znajdują się dwie głoski,...
