Reklama

Gdyby nie stopniowanie przymiotników, wszystko o czym mówimy i piszemy, byłoby jakieś takie… nijakie. Na przykład? Nie moglibyśmy powiedzieć ani napisać, morze jest cieplejsze niż podczas poprzednich wakacji. Ani że najcieplejsze morze to jednak nie Bałtyk.

Reklama

Spis treści:

Stopniowanie przymiotników: czym jest?

Stopniowanie przymiotników to po prostu sposób na opisanie tego, jak bardzo intensywna jest cecha osoby, przedmiotu, miejsca lub zjawiska.

Wyróżniamy trzy stopnie:

  • Stopień równy, np. ciepłe, dobry, niski
  • Stopień wyższy, np. cieplejsze, lepszy, niższy
  • Stopień najwyższy, np. najcieplejsze, najlepszy, najniższy

Stopień równy – to przymiotnik w formie podstawowej. Określa on cechę pewnej rzeczy, osoby, zjawiska czy miejsca.

Stopień wyższy – powstaje poprzez dodanie końcówki –szy (w przypadku stopniowania regularnego) lub słowa bardziej (w przypadku stopniowania opisowego). Oznacza, że cecha rzeczy (osoby, zjawiska, miejsca) jest mocniejsza. Stosujemy go także, gdy chcemy użyć porównania (np. mój pokój jest ładniejszy od twojego).

Stopień najwyższy – oznacza, że cecha rzeczy (osoby, zjawiska, miejsca) jest najmocniejsza na tle innych. Powstaje poprzez dodanie przedrostka naj-, końcówki –szy (w przypadku stopniowania regularnego) oraz słowa najbardziej (w przypadku stopniowania opisowego).

Rodzaje stopniowania przymiotników

W języku polskim wyróżniamy trzy rodzaje stopniowania przymiotników:

  • stopniowanie regularne, np. mały, mniejszy, najmniejszy
  • stopniowanie nieregularne, np. dobry, lepszy, najlepszy
  • stopniowanie opisowe, np. nerwowy, bardziej nerwowy, najbardziej nerwowy

Stopniowanie regularne przymiotników

Stopniowanie regularne to najprostszy sposób stopniowania przymiotników. Stopień wyższy tworzymy, dodając końcówkę –szy. Stopień najwyższy poprzed dodanie przedrostka naj– oraz koncówki –szy. Przymiotniki, które „poddają” się temu rodzajowi stopniowania, występują w języku polskim licznie.

Przykłady przymiotników stopniowanych regularnie:

  • drogi, droższy, najdroższy
  • wesoły, weselszy, najweselszy
  • smaczny, smaczniejszy, najsmaczniejszy

Obcokrajowcom i małym dzieciom kłopot mogą sprawiać alternacje (czyli wymiany spółgłosek, gdy np. g przechodzi w ż, jak w wyrazie drogi – droższy). Z czasem prawidłowe regularne stopniowanie przymiotników przychodzi naturalnie.

Stopniowanie nieregularne przymiotników

Dużo trudniejsze od stopniowania regularnego jest nieregularne stopniowanie przymiotników. Dlaczego? Przykładem jest przymiotnik dobry (stopień równy). Gdyby w grę wchodziło stopniowanie regularne – w stopniu wyższym przymiotnik brzmiałby jako: dobrzejszy, a w stopniu najwyższym: najdobrzejszy.

Doskonale wiemy jednak, że prawidłowy stopień wyższy przymiotnika dobry, ma formę lepszy, a stopień najwyższy – najlepszy.

Spójrzmy na inne przykłady przymiotników, które stopniujemy w sposób nieregularny:

  • zły – gorszy – najgorszy (nie: złojszy, najzłoszy)
  • mały – mniejszy – najmniejszy (nie: małszy, najmałszy)
  • duży – większy – największy (nie: duższy, najduższy)

Stopniowanie opisowe przymiotników

Stopniowanie opisowe przymiotników w języku polskim polega na dodaniu słowa bardziej (w stopniu wyższy) i najbardziej (w stopniu najwyższym), np.:

  • kolorowy – bardziej kolorowy – najbardziej kolorowy
  • odpowiedni – bardziej odpowiedni – najbardziej odpowiedni
  • chory – bardziej chory – najbardziej chory

Stopniowanie przymiotników w górę i w dół

W języku polskim wyróżniamy tzw. stopniowanie przymiotników w górę (ciepły, cieplejszy, najcieplejszy, miły, milszy, najmilszy) oraz stopniowanie przymiotników w dół (ciepły, mniej ciepły, najmniej ciepły; bolesny, mniej bolesny, najmniej bolesny; odpowiedni, mniej odpowiedni, najmniej odpowiedni). Stopniowanie przymiotników w dół zawsze ma charakter opisowy.

Przymiotniki, których nie można stopniować

Warto podkreślić, że w języku polskim występują też przymiotniki, które nie podlegają stopniowaniu. Należą do nich przymiotniki utworzone od rzeczowników, np.:

  • Złoty (utworzony od rzeczownika: złoto)
  • Drewniany (utworzony od rzeczownika: drewno)
  • Metalowy (utworzony od rzeczownika: metal)

Spróbuj utworzyć stopień wyższy od tych przymiotników, a przekonasz się, że powstałe formy będą brzmiały jakoś dziwnie, czy np. drewniany stół może być bardziej lub mniej drewniany?

Stopniowanie przymiotników: ćwiczenia

Aby utrwalić sobie wiedzę na temat stopniowania przymiotników w języku polskim, spróbuj wykonać poniższe ćwiczenia. W razie wątpliwości – zerknij niżej do klucza z prawidłowymi odpowiedziami.

Ćwiczenie 1.

Utwórz stopień wyższy i najwyższy od przymiotników

  • Drobny
  • Odważny
  • Ciemny
  • Kremowy
  • Wysportowany

Ćwiczenie 2

Wskaż przymiotniki, które nie podlegają stopniowaniu: szklany, pyszny, słodki, kamienny, kochany, chłodny, szklarniowy (np. pomidor), sosnowy, plażowy, wakacyjny, jasny, książkowy (np. mol).

Ćwiczenie 3

Utwórz stopień niższy i najniższy od przymiotników: osłabiony, blady, rumiany.

Odpowiedzi

Ćwiczenie 1.

  • Drobny – drobniejszy – najdrobniejszy
  • Odważny – odważniejszy – najodważniejszy
  • Ciemny – ciemniejszy – najciemniejszy
  • Kremowy – bardziej kremowy – najbardziej kremowy
  • Wysportowany – bardziej wysportowany – najbardziej wysportowany

Ćwiczenie 2.

szklany, kamienny, szklarniowy (np. pomidor), sosnowy, plażowy, wakacyjny, książkowy

Ćwiczenie 3

  • Osłabiony – mniej osłabiony – najmniej osłabiony
  • Blady – mniej blady – najmniej blady
  • Rumiany – mniej rumiany – najmniej rumiany

Zobacz także:

Reklama
Reklama
Reklama
Reklama