Upodobnienia fonetyczne: co to jest, rodzaje, ćwiczenia (i dużo przykładów)
Adobe Stock/Yakobchuk Olena
Język polski

Upodobnienia fonetyczne: rodzaje, ćwiczenia, przykłady

Co to jest upodobnienie fonetyczne? Jakie są upodobnienia w języku polskim? Co jeszcze warto wiedzieć na ten temat? Wystarczy kilka prostych wyjaśnień i przykładów, by zapamiętać i utrwalić najważniejsze wiadomości o upodobnieniach.

Pewnie już wiesz, że w języku polskim nie zawsze i nie wszystko pisze się tak, jak się mówi. I może to być powodem błędów w pisowni. Na przykład? Gdy zamiast „krzak” (dobrze) napiszemy kszak (źle), zamiast „chleb” (dobrze) – chlep (źle), zamiast „ławka” (dobrze) – łafka (źle). A wszystko przez… upodobnienia fonetyczne.

Spis treści

Co to jest upodobnienie fonetyczne?

Upodobnienie oznacza, że coś staje się do czegoś podobne. A fonetyczne – że dotyczy działu gramatyki zajmującego się wymawianiem głosek.

A zatem: upodobnienie fonetyczne to zjawisko, które polega na tym, że wymawiamy (słyszymy) głoski, które zapisujemy inaczej. Dzieje się tak, ponieważ głoski te sąsiadują z głoskami, które powodują upodobnienia.

Przykłady upodobnień fonetycznych:

  • piszemy: liczba, mówimy i słyszymy: lidżba
  • piszemy: miód, mówimy i słyszymy: miót
  • piszemy: wszystko, mówimy i słyszymy: fszystko
  • piszemy: temperówka, mówimy i słyszymy: temperófka
  • piszemy: Krzyś, mówimy i słyszymy: Kszyś
  • piszemy: Olgierd, Gerard, Jakub, mówimy i słyszymy: Olgiert, Gerart, Jakup
  • piszemy: posiedź chwilę, mówimy: posieć chfilę

Upodobnienia fonetyczne: jakie są ich rodzaje?

Na rodzaj upodobnień fonetycznych wpływ ma:

Na upodobnienia fonetyczne wpływa również miejsce i sposób artykulacji głosek. Poniżej znajdziesz omówienie wszystkich rodzajów upodobnień wraz z przykładami.

Upodobnienia fonetyczne pod względem dźwięczności

Udźwięcznienie: gdy głoska dźwięczna udźwięcznia bezdźwięczną

Przykłady:

  • jakże – „ż” udźwięcznia „k” [ jagże]
  • jakby – „b” udźwięcznia „k” [jagby]
  • prośba – „b” udźwięcznia „ś” [proźba]

Ubezdźwięcznienie: gdy głoska bezdźwięczna wpływa na bezdźwięczną (ubezdźwięczniając ją)

Przykłady:

  • stawka – „k” ubezdźwięcznia „w” [stafka]
  • poprawka – „k” ubezdźwięcznia „w” [poprafka]
  • obsuwa – „s” ubezdźwięcznia „b” [opsuwa]

Podział upodobnień ze względu na kierunek ich przebiegu

  • ubezdźwięcznienie postępowe (kierunek – naprzód), np. trzeba [wym. trzeba], przyjęcie [wym. pszyjęcie] trzask [wym. tszask]
  • ubezdźwięcznienie wsteczne (kierunek – w tył) , np. babka [wym. bapka], parówka [wym. parófka], klasówka [wym. klasófka]

Upodobnienie fonetyczne może też znajdować się na końcu wyraz. Przykłady utraty dźwięczności na końcu wyrazu to np. masaż [wym. masasz], pasierb [wym. pasierp], gwizd [wym. gwizt], ponieważ [ponieważ].

Upodobnienia fonetyczne ze względu na miejsce jego występowania

  • upodobnienie wewnątrzwyrazowe, np. wędka [wętka], wróżka [wrószka], papużka [papuszka]
  • upodobnienie międzywyrazowe, np. brat Agnieszki [brad-Agnieszki], głos Zosi [głoz-Zosi].

Warto pamiętać, że w języku polskim występuje również zjawisko uproszczenia grupy spółgłosek (spółgłoskowej). Ma ono miejsce, gdy „oszczędzając” wysiłek przy wymawianiu sprawiamy, że: głoski są artykułowane w miejscu głosek, które z nimi sąsiadują i/lub powstają w ten sam sposób, co głoski, które z nimi sąsiadują. Przykładami mogą być błędy w mowie i piśmie, gdy mówimy i piszemy: czysta zamiast trzysta, pierszy zamiast pierwszy, Makoski (zamiast Makowski), Wiśnieski (zamiast Wiśniewsiki),itp.

Upodobnienia fonetyczne: ćwiczenia

Wiedząc, co to jest upodobnienie fonetyczne i na czym polega, z pewnością poradzisz sobie z poniższymi ćwiczeniami. W razie wątpliwości, zawsze możesz zerknąć do klucza z odpowiedziami. Przy podawaniu przykładów możesz szukać ich wśród słownictwa dotyczącego dziedziny, która interesuje cię najbardziej (np. podróże, zwierzęta, rośliny, motoryzacja, moda, kino, literatura). Lub podawać imiona (i/lub nazwiska) – prawdziwe lub wymyślone na potrzeby ćwiczeń.

Ćwiczenie 1.

Podaj 3 przykłady upodobnień fonetycznych polegających na ubezdźwięcznieniu (pozbawieniu dźwięczności) głosek. Określ, czy to upodobnienie wsteczne, postępowe, na końcu wyrazu, wewnątrzwyrazowe czy międzywyrazowe.

Ćwiczenie 2

Podaj 3 przykłady upodobnień fonetycznych polegających na udźwięcznieniu głosek. Określ, czy to upodobnienie wsteczne, postępowe, na końcu wyrazu, wewnątrzwyrazowe czy międzywyrazowe.

Ćwiczenie 3

Podaj po 3 przykłady:

  • upodobnień wewnątrzwyrazowych
  • upodobnień międzywyrazowych
  • upodobnień na końcu wyrazu.

Odpowiedzi

Ćwiczenie 1

Niedźwiedź [wym. niedźwieć] – ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu |
Wielbłąd [wym. wielbłąt] – ubezdźwięcznienie na końcu wyrazu 
Cietrzew [wym. cietszef] – ubezdźwięcznienie wewnątrzwyrazowe i na końcu wyrazu

Ćwiczenie 2

Kośba [wym. koźba]
Jakby [wym. jagby] 
Jak gdyby [wym. jag-gdyby]

Ćwiczenie 3

  • upodobnienia wewnątrzwyrazowe: świnia [wym. śfinia], ryjówka [wym. ryjófka], wywiadówka [wym. wywiadófka]
  • upodobnienia międzywyrazowe: weź kanapki [weś-kanapki], wyprowadź psa [wyprować-psa], zbierz poparcie [wym. zbiesz-poparcie]
  • upodobnienia na końcu wyrazu: lew [wym. lef], krab [wym. krap], żółw [wym. żółf]

Zobacz także:

Redakcja poleca

REKLAMA
Nasze akcje
częste oddawanie moczu u dziecka
Zakupy
Szukasz najlepszego nocnika dla dziecka? Sprawdź nasz ranking!
Współpraca reklamowa
Kobieta czyta książkę
Zakupy
Tej książce ufają miliony rodziców! Czy masz ją na półce?
Współpraca reklamowa
łojotokowe zapalenie skóry
Pielęgnacja
Test zakończony sukcesem! 99% osób poleca te kosmetyki
Współpraca reklamowa
Polecamy
Porady
Ile dać na Chrzest?
Święta i uroczystości
Ile dać na chrzest w 2024 roku? (ile od dziadków a ile od chrzestnej, chrzestnego i gości) 
Luiza Słuszniak
wierszyki o wiośnie
Gry i zabawy
Wiersze o wiośnie: piękne utwory znanych poetów i krótkie rymowanki dla dzieci
Ewa Janczak-Cwil
cytaty na komunię
Cytaty i przysłowia
Cytaty na komunię świętą: piękne i mądre, Jana Pawła ll, cytaty z Biblii
Joanna Biegaj
Rocznica Komunii Świętej – prezenty
Święta i uroczystości
Rocznica Komunii świętej – co z tortem i prezentami? I czy udział w rocznicy komunii jest obowiązkowy? 
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
5 dni opieki na dziecko
Prawo i finanse
5 dni opieki nad dzieckiem: od kiedy, ile płatne? Przepisy 2024
Joanna Biegaj
ospa u dziecka a wychodzenie na dwór
Zdrowie
Ospa u dziecka a wychodzenie na dwór: jak długo będziecie w domu? Czy podczas ospy można wychodzić?
Milena Oszczepalińska
chłopiec, dziecko, krzyk, złość
Wychowanie
Agresywne dziecko w przedszkolu: co robić, gdzie zgłosić?
Magdalena Drab
Cytaty na chrzest
Cytaty i przysłowia
Cytaty na chrzest: piękne sentencje i złote myśli z okazji chrzcin
Milena Oszczepalińska
Szkoła w Chmurze: kto może z niej skorzystać?
Edukacja
Szkoła w Chmurze: na czym polega, czy jest legalna i kto może z niej skorzystać?
Małgorzata Sztylińska-Kaczyńska
jak ubierać niemowlę na spacer wiosną
Pielęgnacja
Jak ubierać niemowlę wiosną: w kwietniu, w maju i przy 20 stopniach [LISTA UBRANEK]
Magdalena Drab
Przedszkolaki powinny się bawić, a nie ciągle uczyć
Edukacja
Przedszkolaki coraz częściej potrafią czytać i pisać, ale mają zaburzenia sensoryczne. Gdzie tkwi błąd?
Milena Oszczepalińska
dziecko ciągle choruje
Zdrowie
Dziecko ciągle choruje: nawracające zapalenie oskrzeli i infekcje gardła [CO ROBIĆ?]
Magdalena Drab
Pełne szpitale RSV
Aktualności
Lekarz mówi wprost: dziecko z RSV i z dusznością umrze, jeśli nie trafi do szpitala
Ewa Janczak-Cwil
wpływ telewizji na rozwój dziecka
Wychowanie
Wpływ telewizji na rozwój dziecka – negatywne i pozytywne skutki oglądania telewizji
Aneta Grinberg
morfologia u dzieci
Zdrowie
Morfologia u dzieci – jak czytać wyniki krwi [NORMY]
Ewa Janczak-Cwil
znieczulenie podpajęczynówkowe
Poród naturalny
Znieczulenie podpajęczynówkowe najczęściej stosowane podczas cesarskiego cięcia [zalety i wady]
Agnieszka Majchrzak
Urlop ojcowski
Prawo i finanse
Urlop ojcowski 2024: ile dni i ile płatny? Dokumenty i wniosek o urlop dla ojca
Magdalena Drab
kiedy wkładać dziecku czapkę
Zdrowie
Kiedy wkładać dziecku czapkę? I czy przewianie uszu to mit? [PEDIATRA WYJAŚNIA]
Małgorzata Wódz

Strefa okazji i inspiracji

REKLAMA