Niedziela Palmowa: co to za święto, kiedy je obchodzimy i po co święci się palmy?
Czym jest Niedziela Palmowa i kiedy przypada? Wyjaśniamy, co oznacza Niedziela Palmowa dla katolików i jakie zwyczaje oraz obrzędy się z nią wiążą. Sprawdź, co warto wiedzieć na temat ostatniej niedzieli Wielkiego Postu.
- Luiza Słuszniak
Niedziela Palmowa nazywana jest również: Niedzielą Męki Pańskiej, Różdżkową, Wierzbną albo Kwietną. Jak wiele innych świąt chrześcijańskich, ma korzenie w czasach pogańskich.
Spis treści:
- Niedziela Palmowa: co to jest?
- Kiedy przypada Niedziela Palmowa?
- Niedziela Palmowa: zwyczaje i obrzędy
Niedziela Palmowa: co to jest?
Niedziela Palmowa to ostatnia niedziela Wielkiego Postu. To właśnie od niej zaczyna się Wielki Tydzień, w którym jest Wielki Czwartek, Wielki Piątek oraz Wielka Sobota. Niedziela Palmowa upamiętnia wjazd Jezusa do Jerozolimy. Mimo że Chrystus podróżował na osiołku a nie w karocy godnej władcy – witany jest jak król. Według Biblii, wiwatujący na cześć Jezusa ludzie trzymali w dłoniach gałązki palmowe. Wraz z płaszczami rzucali mu je pod nogi, wołając: „Hosanna” (słowo wyrażające uwielbienie, radość i błaganie o pomoc).
Od jak dawna w Kościele obchodzi się Niedzielę Palmową?
W Polsce Niedziela Palmowa jest kościelnym świętem od czasów średniowiecza. Najpierw (od IV w.) obchodzona była w Jerozolimie, skąd zwyczaj ten rozprzestrzenił się na chrześcijańskie kraje europejskie.
Tradycja ta pojawiła się w miejsce pogańskiego kultu nadchodzącej wiosny. W tym czasie od wieków miały miejsce praktyki związane z kultem „rózgi życia” – młodej, zielonej gałązki, będącej symbolem odżywania przyrody po zimie.
Co oznacza Niedziela Palmowa?
Tego dnia nabożeństwa rozpoczyna uroczysta procesja i poświęcenie palm. Po co? Na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy. A trochę też dlatego, by nie było wątpliwości, że kult budzącej się do życia roślinności nie ma nic wspólnego z pogaństwem.
Palma wielkanocna symbolizuje mękę i zmartwychwstanie Chrystusa oraz nieśmiertelność duszy. Niedziela Palmowa oznacza, że: do zmartwychwstania Jezusa pozostało siedem dni, podczas których w sposób szczególny należy rozważać znaczenie męki i zmartwychwstania Bożego Syna. Dla katolików to znak, że zbliża się najważniejsze święto w kalendarzu liturgicznym. Wielki Tydzień to czas głębokich duchowych przeżyć, w tym wiary, że życie jest silniejsze niż śmierć. Zgodnie z wolą Jana Pawła II w Niedzielę Palmową obchodzony jest również Światowy Dzień Młodzieży.
Kiedy przypada Niedziela Palmowa?
Niedziela Palmowa ma miejsce w niedzielę poprzedzającą Wielkanoc. W związku z tym, że Wielkanoc jest świętem ruchomym – Niedziela Palmowa każdego roku również przypada w innym terminie (pomiędzy 15 marca a 18 kwietnia).
W 2023 roku Palmowa Niedziela przypada 2 kwietnia. Wtedy też rozpocznie się Wielki Tydzień, w ciągu którego katolicy będą wspominać podczas liturgii: modlitwę Jezusa w Ogrójcu, zdradę Judasza, ostatnią wieczerzę, śmierć Chrystusa na krzyżu i Jego zmartwychwstanie.
Niedziela Palmowa: zwyczaje i obrzędy
Z Niedzielą Palmową od wieków wiązały się liczne zwyczaje i obrzędy. Współcześnie nabożeństwo w Niedzielę Męki Pańskiej rozpoczyna procesja połączona z poświęceniem palm. Takie poświęcone palmy wielkanocne często towarzyszą domownikom do kolejnej Palmowej Niedzieli. Tak jak dawniej, gdy jeszcze wierzono, że:
- Palma wielkanocna w domu chroni domowników przed chorobami i nieszczęściami,
- Zatknięcie palmy na budynku gospodarczym – ochroni zwierzęta hodowlane przed chorobami,
- Rzemień od bata, którym przewiązano gałązki składające się na palemkę, zapewni zdrowie koniom,
- Uderzanie poświęconymi palemkami zapewnia ludziom siłę, zdrowie i szczęście – siła i witalność przechodzi bowiem z gałązki na ciało ludzkie (stąd wzięło się powiedzenie: „Palma bije, nie zabije”),
- Połknięcie wierzbowych bazi z poświęconej palemki zagwarantuje brak infekcji i chorób gardła,
- Kreślenie krzyża palmą wielkanocną nad polem – zapewni urodzaj,
- Podczas burzy palmę wielkanocną należy umieścić w oknie, by chroniła przed uderzeniem pioruna,
- Zeschniętą, starą palmę należy spalić lub ułożyć w stodole, pod zbożem,
- Okadzanie dymem z palonej palmy wielkanocnej przynosi pomyślność i zdrowie (okadzano więc izby, obejścia oraz ludzi – m.in. kobiety w ciąży).
Dla wielu osób zbliżanie się Palmowej Niedzieli oznacza przygotowanie palm, które mogą mieć różną postać – począwszy od prostego bukietu z kilku gałązek wierzbowych (sosnowych, leszczyny, barwinka, bukszpanu) aż po okazałe konstrukcje ozdobione kolorową bibułą i wstążkami. Wielkanocne palmy kurpiowskie lub podlaskie osiągają długość nawet 2-3 metrów.
Źródła:
S. Bystroń: Dzieje obyczajów w dawnej Polsce, t. 2, Warszawa 1960
M. Kowalczyk: Geneza i obchód Wielkanocy w Polsce. „Studia Elbląskie” 2020, nr XXI
B. Ogrodowska: Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce, Warszawa 2001
I. Skubiś: Prawdy Niedzieli Palmowej, „Niedziela” 2015, nr 13
Zobacz także: