Wyjaśniamy, ile dokładnie trwa Wielki Post oraz kiedy i w jaki sposób się rozpoczyna. A także co Wielki Post oznaczał dla naszych przodków, a czym jest dla współczesnych katolików.
Spis treści:
Wielki Post to trwający 40 dni okres poprzedzający Wielkanoc. Jego określenie w języku łacińskim (Quadragesima albo Tempus Quadragesimae) oznacza dosłownie: czterdziestnicę, czas czterdziestnicy. W czasie trwania Wielkiego Postu katolicy przygotowują się do przeżywania Wielkanocy, najważniejszego święta w całym kalendarzu liturgicznym.
Post był najdawniejszą formą przygotowań do Wielkanocy. Zwany był postem paschalnym (Pascha to czas przejścia Jezusa przez mękę na krzyżu i zmartwychwstanie). Wielkanoc jest najstarszym świętem – i przez pierwsze trzy wieki chrześcijaństwa innych świąt właściwie nie obchodzono. Nic zatem dziwnego, że przygotowywano się do niej bardzo starannie. Zwłaszcza że właśnie podczas Wielkanocy wiele osób przystępowało do sakramentu chrztu, który włączał ich do chrześcijańskiej wspólnoty.
Początkowo Wielki Post trwał 40 godzin – czyli obejmował dwa dni poprzedzające Wielkanoc (Wielki Piątek i Wielką Sobotę), następnie wydłużono go do tygodnia, a od 325 roku (od Soboru Nicejskiego) ustanowiono, że Wielki Post trwa 40 dni.
Do dziś Wielki Post obchodzą nie tylko katolicy, ale również osoby wyznające prawosławie i protestantyzm (z tym że protestanci określają go jako Czas Pasyjny).
Czas Wielkiego Postu uzależniony jest od terminu Wielkanocy, która jest świętem ruchomym – oznacza to, że nie ma stałej daty. Od czego zależy data Wielkanocy? Od tego, kiedy będzie pierwsza, wiosenna pełnia księżyca. Wielkanoc obchodzimy zawsze w pierwszą niedzielę po takiej pełni i tak jest od IV wieku (zgodnie z postanowieniami soboru nicejskiego).
Wielkanoc w 2023 roku wypada w niedzielę 9 kwietnia. Oznacza to, że Wielki Post w 2023 roku rozpocznie się 40 dni wcześniej – dokładnie od środy 22 lutego i będzie trwał do czwartku, 6 kwietnia.
Zgodnie z tradycją, Wielki Post rozpocznie się w Środę Popielcową i zakończy tuż przed Triduum Paschalnym. Dawniej Wielki Post trwał do Wielkiej Soboty, obecnie czas jego zakończenia nie jest jednoznacznie określony – zgodnie z prawem kanonicznym, koniec Wielkiego Postu wynika z kalendarza liturgicznego. Dlatego często przyjmuje się, że Wielki Post kończy się wraz z rozpoczęciem Triduum Paschalnego – Wielkiego Czwartku, Wielkiego Piątku i Wielkiej Soboty.
Jakie są symbole Wielkiego Postu? To między innymi liczba 40. Rzeczywiście ma ona bardzo symboliczne znaczenie, bowiem pojawia się w Piśmie Świętym w różnych kontekstach, m.in.:
Najważniejsze jednak, że według ewangelii św. Mateusza – 40 dni na pustyni spędził sam Chrystus, przygotowując się do swej Paschy. Dokładnie tyle dni, ile obecnie trwa Wielki Post poprzedzający Wielkanoc.
Kolejny symbol Wielkiego Postu to popiół, którym w Środę Popielcową posypywane są głowy wiernych.
Jeszcze inne symbole to: nabożeństwa Gorzkich Żali i Drogi Krzyżowej, które odprawiane są wyłącznie w czasie Wielkiego Postu.
Prócz tego należy wymienić fioletowy kolor (m.in. szat liturgicznych) – oznacza on czerwień krwi zmieszaną z niebieską barwą nieba.
Według Ewangelii Jezus udał się na pustynię, by przez 40 dni w samotności modlić się i walczyć z szatanem. Jego zwycięstwo nad grzechem i śmiercią to przykład dla chrześcijan, którzy chcą przeżyć Wielki Post jak najlepiej.
Dawniej Wielki Post oznaczał dla katolików przede wszystkim powstrzymanie się od jedzenia pokarmów mięsnych. Nie jedzono mniej, wręcz przeciwnie – chodziło wyłącznie o to, by nie spożywać mięsa.
Do dawnych tradycji wielkopostnych zalicza się tzw. śródpoście (półpoście) – w połowie Wielkiego Postu radowano się i urządzano huczne zabawy. Te praktyki wielkopostne – podobnie jak publiczne pokuty grzeszników – nie obowiązują współczesnych chrześcijan.
Wielki Post obecnie oznacza:
Wciąż też popularne są tzw. postanowienia wielkopostne, które mają pomóc pokonać pewną słabość, ćwiczyć się w doskonaleniu. Można nawet spotkać się z takim określeniem postanowień wielkopostnych jak „duchowa siłownia”. Wybór postanowień to kwestia indywidualna – może to być np. bezinteresowna pomoc komuś, kto tego potrzebuje, lub rezygnacja z jakiejś przyjemności (są osoby, które w Wielkim Poście nie piją alkoholu lub kawy, nie jedzą słodyczy, nie kupują kosmetyków lub ubrań).
Źródła:
Z. Mońka: Historia Wielkiego Postu, „Niedziela” 2005, nr 3,
M. Lutomierski: Z dawnych tradycji wielkopostnych i wielkanocnych, „Głos Uczelni. Czasopismo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika” 2017, nr 4.
Zobacz także:
Jeśli nie wiesz, co wkładamy do koszyczka wielkanocnego, możesz skorzystać z naszej ściągi. Przy okazji wytłumacz dziecku, dlaczego wybieramy właśnie te produkty. W Wielką Sobotę święci się wybrane pokarmy w kościołach, a potem dzieli się nimi podczas wielkanocnego śniadania. Dzieci uwielbiają pomagać rodzicom w przygotowaniach do świąt, zaproponuj więc maluchowi wspólne spakowanie święconki. Co wkładamy do koszyczka wielkanocnego? Tradycja nakazuje, by w koszyczku wielkanocnym znalazły się produkty, które później pojawią się na wielkanocnym stole. Każdy z nich ma swoją symbolikę. To, co wkładamy do koszyczka wielkanocnego, ma zapewnić zdrowie, pomyślność i dostatek na cały rok. Chleb jest najważniejszym z symboli – oznacza ciało Pana Jezusa. Poza dbaniem o zawartość wiele osób stara się także pięknie przyozdobić koszyczek – np. gałązkami bukszpanu, eleganckimi serwetkami. Niektóre koszyczki są duże i okazałe, inne skromniejsze, jednak tym, co je łączy, jest ich symbolika w postaci włożonych do środka produktów. Produkty do koszyczka wielkanocnego: lista Oto lista obowiązkowych produktów do święconki oraz ich symbolika: Mięso – zapewnia zdrowie, płodność i dostatek. Święci się przede wszystkim wędlinę , np. kawałek szynki, kiełbasy. Sól – oznacza prostotę życia. Dodaje potrawom smaku, chroni przed zepsuciem i ma właściwości oczyszczające. Kiedyś wierzono, że potrafi odstraszyć zło. Jajko – jest znakiem zwycięstwa nad śmiercią, odradzającego się życia i płodności. Do koszyczka wkładamy jajka ugotowane na twardo. Najczęściej są to pisanki . Baranek – oznacza pokorę i łagodność. Ten z czerwoną chorągiewką jest symbolem Chrystusa Zmartwychwstałego. Chleb – to pokarm podstawowy symbolizujący...
Ciekawostki o pieczeniu mazurków i drożdżowych babek, malowaniu pisanek, święceniu palemek i pokarmów nabierają w czasie Wielkanocy głębszego sensu. Pozwalają lepiej zrozumieć kulturę chrześcijańską z jej tradycjami, inspiracjami oraz wierzeniami, które są głęboko zakorzenione w kulturze Zachodu. Przedstawiamy najciekawsze zwyczaje i tradycje wielkanocne, atrakcyjne także dla dzieci. Wielkanoc – ciekawostki i tradycje dla dzieci: Skąd wzięła się nazwa Wielkanoc? Wielki Tydzień – znaczenie poszczególnych dni Rezurekcja – msza z wystrzałami Śniadanie wielkanocne – dawniej bez jajek Śmigus-dyngus – oczyszczenie po zimie Pieczenie mazurków – nagrody dla wytrwałych Święcenie pokarmu – nie zawsze w kościele Malowanie pisanek – słowiańska tradycja Niedziela Palmowa – święcenie palm Wielkanocny zajączek – dzieło niemieckich cukierników Wielkanoc na świecie – ciekawostki Skąd wzięła się nazwa Wielkanoc? Wielkanoc jest świętem nawiązującym do ostatnich dni życia Jezusa Chrystusa. W tradycji chrześcijańskiej obchodzi się Wielki Tydzień, w którym najważniejsze dni to piątek, sobota i niedziela, zwane Triduum Paschalnym. Wedle tradycji biblijnej Chrystus zmartwychwstał nocą, stąd też nawiązanie w nazwie świąt i podkreślenie tej pory dnia (tak jak całego tygodnia) mianem „Wielkiej Nocy”. Wielki Tydzień: znaczenie poszczególnych dni Wielki Piątek upamiętnia śmierć Jezusa na krzyżu; Wielka Sobota to dzień, w którym święci się pokarmy w koszykach, odwiedza symboliczny grób, w którym znajduje się ciało mesjasza, który niebawem zmartwychwstanie; Wielka Niedziela to dzień, w którym celebrujemy zmartwychwstanie Chrystusa i jest to najważniejszy dzień świąt wielkanocnych;...
Czy wiesz, jakie są symbole wielkanocne i co oznaczają? To nie tylko jajka, kurczaczki i baranki. Potrawy, które spożywamy w Wielkanoc, także są pełne znaczeń. Swoją symbolikę mają nawet kolory, na jakie barwimy jajka. Wielkanocne dekoracje, pokarmy, ot choćby chleb i jajko wielkanocne, a także przyprawy niosą konkretne przesłanie. Poznaj chrześcijańskie symbole wielkanocne i spójrz inaczej na wielkanocny koszyczek i świąteczny stół. Przekonasz się, że poza przypomnieniem męki Jezusa Wielkanoc obfituje w wiele bardzo optymistycznych symboli. Spis treści: Symbole wielkanocne w koszyku Symbole wielkanocne w kościele Symbole wielkanocne na świątecznym stole Zwyczaje wielkanocne w Polsce Symbole wielkanocne w koszyku Jeśli przyjrzymy się zawartości koszyczków wielkanocnych , zauważymy, że zgodnie z tradycją ich zawartość jest podobna. Wszystko dlatego, że każdy ze święconych pokarmów ma swoje symboliczne znaczenie. Jajka wielkanocne Jajka w skorupkach lub bez oraz pisanki – symbolizują nowe życie, a także płodność. Jajo już od czasów starożytnych to też symbol zmartwychwstania, powrotu do życia, wiosny. Znaczenie to przejęło chrześcijaństwo - Chrystus wstaje z grobu tak jak pisklę wykluwa się z jaja. Chleb wielkanocny Chleb jest religijnym symbolem ciała Chrystusa, symbolizuje też dostatek, gościnność i sytość. Chlebem dzielimy się przy stole, co stanowi też znak pojednania. Już od czasów przedhistorycznych chleb też stanowi podstawowe pożywienie człowieka. Wraz z solą w czasach słowiańskich spożywano chleb podczas przysięgi. Sól Sól w święconce to symbol prostoty życia, ale i dostatku, oczyszczenia, nieśmiertelności i prawdy. Sól chroni żywność przed zepsuciem, a na wielkanocnym stole jest symbolem ochrony przed zepsuciem moralnym. Spożywanie soli w Biblii pojawia się w znaczeniu wiernej służby i...
