Astygmatyzm u dzieci – przyczyny, rodzaje, leczenie
Astygmatyzm u dzieci można wykryć już w niemowlęctwie. Nieleczony może się nasilać i powodować kłopoty w nauce oraz liczne dolegliwości zdrowotne. Sprawdź, jak objawia się astygmatyzm i jak go leczyć.
Astygmatyzm (niezborność) u dzieci to jedna z powszechniej występujących dolegliwości związanych z oczami w tej grupie wiekowej. Choć nie da się go całkowicie wyleczyć w dzieciństwie, szybka diagnoza ma bardzo duże znaczenie.
Spis treści:
- Czym jest astygmatyzm?
- Przyczyny astygmatyzmu u dzieci
- Astygmatyzm u dzieci – rodzaje
- Jak objawia się astygmatyzm u dzieci?
- Leczenie astygmatyzmu u dzieci
Czym jest astygmatyzm?
Astygmatyzmem nazywamy wadę refrakcji, która powoduje nieprawidłowe widzenie, niezależnie od tego, czy oglądany przedmiot znajduje się blisko czy daleko od oczu. Dosyć często astygmatyzm występuje razem z krótkowzrocznością u dziecka, może również współwystępować z dalekowzrocznością.
U astygmatyków rogówka oka nie ma kształtu odciętego fragmentu kuli, co jest prawidłowe, ale jest spłaszczona, jak elipsa, czy piłka do rugby. To powoduje, że wiązka światła rozprasza się na rogówce i oglądany obraz jest zniekształcony, zamazany, a jego kontury nieostre. Znacznie rzadziej zdarza się, że astygmatyzm u dzieci wynika z wady soczewki oka.
Poniższy rysunek przedstawia oko z astygmatyzmem krótkowzrocznym.
Przyczyny astygmatyzmu u dzieci
Najczęściej astygmatyzm pojawia się jako wada wrodzona. Niestety nie wiadomo, jaki proces odpowiada za nieprawidłowe formowanie się kształtu rogówki, ale pewne już jest, że astygmatyzm może być dziedziczony. Jeśli jeden z rodziców ma astygmatyzm, warto zbadać wzrok dziecka już w niemowlęctwie. W razie zdiagnozowania u dziecka astygmatyzmu, należy podjąć leczenie, nie czekając na wystąpienie pierwszych objawów.
Astygmatyzm u dzieci może być także nabyty, np. na skutek:
- operacji chirurgicznej oka
- urazu oka i zmiany kształtu rogówki
- chorób rogówki, np. stożek rogówki
- dysfunkcji mięśni okoruchowych
- nieprawidłowej budowy powiek.
Badanie wzroku w niemowlęctwie i uzyskanie prawidłowego wyniku nie gwarantuje, że u dziecka nie rozwinie się astygmatyzm. Dlatego ważne jest, aby regularnie badać dziecku wzrok, zwłaszcza po urazach i chorobach oczu.
Astygmatyzm u dzieci – rodzaje
W zależności od kryterium, wyróżnia się różne rodzaje astygmatyzmu u dzieci. Ze względu na regularność załamania światła astygmatyzm dzieli się na:
- astygmatyzm regularny – oko ma dwie ogniskowe,
- astygmatyzm nieregularny – oko ma większą liczbę ogniskowych; wada pojawia się przy nierównej powierzchni rogówki.
Astygmatyzm regularny dzieli się na typy ze względu na stosunek mocy głównych płaszczyzn:
- astygmatyzm prosty – płaszczyzna pionowa silniej łamie światło niż pozioma,
- astygmatyzm odwrotny – płaszczyzna pozioma silniej łamie światło niż pionowa,
- astygmatyzm skośny – główne osie płaszczyzn nie tworzą względem siebie kąta 90-180 stopni.
Ze względu na wartości refrakcji głównych płaszczyzn (ostrość widzenia w płaszczyznach) wyróżnia się:
- astygmatyzm niezłożony – oko jest miarowe w jednej z głównych płaszczyzn. W niemiarowej płaszczyźnie może być astygmatyzm krótkowzroczny lub astygmatyzm nadwzroczny,
- astygmatyzm złożony – oko w obu płaszczyznach jest niemiarowe – nadwzroczne lub krótkowzroczne,
- astygmatyzm mieszany – w jednej płaszczyźnie występuje krótkowzroczność, a w drugiej nadwzroczność.
W literaturze medycznej znaleźć można także pojęcia: astygmatyzm rogówkowy, soczewkowy i mieszany:
- astygmatyzm rogówkowy – nieprawidłowym kształcie rogówki, stanowi ok. 98% wszystkich przypadków.
- astygmatyzm soczewkowy – wynika z nieprawidłowości soczewki oka, występuje dość rzadko.
- astygmatyzm rogówkowo-soczewkowy (mieszany) – jednocześnie występują obie wymienione powyżej wady.
Jak objawia się astygmatyzm u dzieci?
Dziecko, które cierpi na astygmatyzm, może mieć szereg trudności w życiu codziennym. Kiedy możesz przypuszczać, że ten problem dotyczy twojego dziecka?
Dziecko cierpiące na astygmatyzm:
- ma problemy z nauką
- ma trudności z czytaniem
- na rysunkach przedstawia ludzi do góry nogami
- uskarża się na bóle głowy
- jest rozdrażnione
- często mruga oczami
- często pociera oczy
- jest wrażliwe na światło słoneczne
- ma trudności z dostrzeżeniem szczegółów na przedmiotach.
Leczenie astygmatyzmu u dzieci
W leczeniu astygmatyzmu istotną rolę odgrywa szybka diagnoza. Jeśli jest to wada wrodzona, wówczas można wykryć ją w pierwszych miesiącach życia (dlatego lekarze apelują, by badać wzrok już u niemowlaków).
Leczenie astygmatyzmu nie zawsze jest konieczne. W przypadku lekkiego astygmatyzmu wystarczy regularnie badać wzrok, by w razie pogorszenia, móc szybko zadziałać. Leczenia (czyli wyrównania wady refrakcji) nie wymaga astygmatyzm spowodowany budową rogówki i jej kontaktem z powiekami (tzw. astygmatyzm fizjologiczny, który nie przekracza 0,5 dioptrii cylindrycznej (Dcyl). Niezborność przekraczająca tę wartość kwalifikuje się do wyrównania wady refrakcji. Trzeba też pamiętać, że wada refrakcji, jaką jest niezborność, nie pogłębia się z wiekiem dziecka, więc wymaga tylko skorygowania po stwierdzeniu wady.
Astygmatyzm, jak i inne wady refrakcji (nadwzroczność i krótkowzroczność) leczy się u dzieci za pomocą stosowania korekcji optycznej (szkła korekcyjne lub soczewki kontaktowe) wyrównującej posiadaną wadę refrakcji. Jeśli zatem wada wymaga noszenia soczewek korekcyjnych, powinny to być specjalne soczewki cylindryczne. Choć osoba z astygmatyzmem może nosić zarówno okulary, jak i soczewki kontaktowe, u dzieci poniżej 12. roku życia zaleca się wybór okularów. Należy pilnować, by dziecko nie zdejmowało ich za często z oczu – w przypadku astygmatyzmu takie zakładanie i zdejmowanie soczewek korygujących znacznie pogarsza wzrok.
Natomiast leczenie operacyjne astygmatyzmu, zmieniające optykę oka poprzez działanie chirurgiczne (nieodwracalne), jest zarezerwowane dla dorosłych, u których procesy kształtowania się widzenia i rozwoju wady refrakcji są zakończone (po 21. roku życia).
rysunek: Adobe Stock
Zobacz także:
prof. dr hab. n. med. Mirosława Grałek
Wybitna okulistka dziecięca, pracuje na Oddziale Okulistyki Dziecięcej Uniwersyteckiego Centrum Pediatrii im. M. Konopnickiej SP ZOZ Centralny Szpital Kliniczny UM w Łodzi