Bakterie w moczu u dziecka – normy i przyczyny nieprawidłowości

Bakterie w moczu dziecka (bakteriuria, bakteriomocz) powinny budzić niepokój wtedy, gdy występują w ilościach przekraczających normę. Gdy norma bakterii w moczu u dziecka jest przekroczona i jednocześnie występują charakterystyczne objawy (np. częste oddawanie moczu, ból, gorączka) lekarz stwierdza zakażenie układu moczowego (ZUM). Na taką diagnozę mogą też wskazywać leukocyty w moczu u dziecka obecne tam razem z bakteriami.

Spis treści:

Bakterie w moczu u dziecka – norma

Nieco inne normy stosuje się w przypadku niemowląt, a inne u starszych dzieci. Mocz pobrany za pomocą woreczka od niemowlęcia bardzo rzadko jest jałowy (pozbawiony bakterii). Dlatego lekarze przyjmują, że wynik poniżej 100 000 w mm³ czyli 10⁵ bakterii w mililitrze moczu niemowlęcia jest normą – w wynikach badań wpisuje się „ujemny’’. Jeśli badanie wykazało większą liczbę bakterii, a u dziecka nie ma żadnych objawów chorobowych, mówi się o tzw. bakteriurii bezobjawowej, która w większości wypadków nie wymaga żadnego leczenia.

U starszych dzieci za normę uznaje się wynik na poziomie 0-130/ul, czyli 0-24 w polu widzenia. Większa liczba bakterii w moczu u dziecka może być przyczyną zapalenia pęcherza lub zakażenia dróg moczowych. Także i w przypadku starszych dzieci zdarza się bakteriuria bezobjawowa, nie wymagająca leczenia. Ostateczną decyzję o tym, czy podać leki, czy nie, podejmuje lekarz.

Na blankiecie z wynikami badań można wyczytać następujące wyniki na obecność bakterii w moczu u dziecka:

ujemny – w moczu nie stwierdzono znaczącej ilości bakterii,
nieliczne bakterie w polu widzenia – stwierdzono obecność bakterii, ale jest ich mało; ich liczba nie stanowi zagrożenia,
liczne bakterie w polu widzenia, często podany zostaje też parametr liczbowy.

Ostatni wynik w połączeniu z wartością liczbową ponad normą jest wynikiem nieprawidłowym, który powinien skłonić rodziców do wizyty z dzieckiem u lekarza, zwłaszcza jeśli maluch ma objawy zakażenia układu moczowego.

Obecność licznych bakterii w moczu u dziecka może być wynikiem fałszywym – jeśli próbka moczu została zakażona bakteriami z okolic krocza dziecka, albo wtedy, gdy próbka została oddana do badania po więcej niż 4 godzinach przechowywania w lodówce (wtedy bakterie zdążą się namnożyć).

Dodatkowe badania przy bakteriach w moczu u dziecka

Bakterie wykrywa ogólne badanie moczu u dziecka. Jednak do stwierdzenia, jakie bakterie są obecne w drogach moczowych, potrzebny jest tzw. posiew moczu i antybiogram. Pozwalają zidentyfikować konkretne szczepy bakterii i sprawdzić ich wrażliwość na leki, co pomaga dobrać odpowiednie antybiotyki.

Jeśli lekarz zleci posiew, trzeba mocz dostarczyć do badania szybko – nie więcej niż po 2 godzinach od pobrania. Wynik badania bakteriologicznego (czyli posiewu właśnie) może brzmieć:

ujemny – nie wyhodowano z próbki moczu szczepów bakterii,
dodatni – wyhodowano szczepy bakterii.

Antybiogram robi się wtedy, gdy posiew wyjdzie dodatni – badanie wykonuje się na wyhodowanych z posiewu bakteriach – nie trzeba ponownie dostarczać próbki moczu.

Bakterie w moczu u dziecka – najczęstsze zakażenia

W moczu dziecka mogą znaleźć się różne bakterie. Najczęściej stwierdza się zakażenia następującymi szczepami:

bakteria coli w moczu u dziecka – są to pałeczki okrężnicy, które z jelit przedostały się do układu moczowego. Mogą wywołać zapalenie pęcherza, ale też nerek.
bakteria proteus mirabilis w moczu u dziecka – są to gram-ujemne obecne w układzie pokarmowym człowieka i zwierząt, znajdują się w nawozach naturalnych, glebie i zanieczyszczonej wodzie.
bakteria pseudomonas aeruginosa w moczu u dziecka – najczęściej trafia do układu moczowego dziecka z kału lub okolic odbytu. Zakażenie może objąć cewkę moczową, pęcherz, przewody moczowe, a nawet nerki.

Bakterie z nerek mogą przedostać się do krwi (bakteremia), a wraz z nią do różnych narządów dziecka. Ogólne zakażenie organizmu to sepsa, która stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia dziecka.

Bakterie w moczu u dziecka – objawy zakażenia

Na pierwszy rzut oka dziecko może wydawać się zdrowe: nie kaszle, nie kicha, a gorączka pojawia się i znika. Jednak takie jej nawroty i skoki – temperatura czasem sięga nawet do 40°C – mogą oznaczać poważną infekcję dróg moczowych. O tym, że coś się dzieje niedobrego, świadczy również zmiana w zachowaniu malucha. Jeśli np. nagle ostatnio stracił apetyt, przestał przybierać na wadze albo po prostu częściej płacze i to pozornie bez powodu, koniecznie pokaż go lekarzowi.

Ból albo pieczenie podczas oddawania moczu to częste (choć niewystępujące we wszystkich wypadkach zakażenia układu moczowego) objawy zakażenia układu moczowego. Dziecko może też robić siusiu o wiele częściej (w dodatku mocz będzie ciemniejszy niż zwykle), a mokre pieluszki mogą w tym czasie mieć ostry, nieprzyjemny zapach.

Infekcje układu moczowego często są przyczyną przedłużającej się, nawet mimo wprowadzenia fototerapii, żółtaczki noworodkowej. O zakażeniu może świadczyć też nadmierny spadek masy ciała dziecka w pierwszych dniach po narodzinach.

Bakterie w moczu u dziecka – leczenie

Lekarz na pewno wypisze receptę na antybiotyk albo nawet skieruje malca do szpitala. Podawaj antybiotyk tyle dni, ile zalecił lekarz (zwykle 10–14). Układ moczowy ma mnóstwo zakamarków, w których mogą kryć się bakterie-niedobitki. Jeśli za wcześnie skończysz podawanie leków, zarazki znowu zaczną się namnażać. Niewyleczone zakażenie może doprowadzić do uszkodzenia nerek, dlatego pediatra już po zakończeniu leczenia skieruje malucha na powtórne badanie moczu (aby upewnić się, że zarazki zostały wytrzebione) i przepisze leki odkażające drogi moczowe.

Mocz wypłukuje bakterie, zatem im więcej organizm dziecka będzie go produkował i wydalał, tym lepiej. Zrezygnuj jednak ze słodkich herbatek, bo to właśnie cukier bakterie lubią najbardziej. Najlepsza będzie woda z cytryną albo sok z żurawin. Te napoje zakwaszają mocz, co sprawia, że bakterie mają gorsze warunki do rozwoju.

Bakterie mogą zawędrować do układu moczowego z okolicy odbytu, dlatego myjąc pupę dziecka, zawsze używaj chusteczki albo wacika w kierunku od cewki moczowej do odbytu, aby nie doprowadzić do nawrotu zakażenia. A skoro już o chusteczkach mowa – pamiętaj, że chociaż wygodne, nie zapewniają tak dobrej higieny jak waciki z wodą i mydłem. Jeśli masz synka, codziennie myj jego penisa także pod napletkiem, bo tam gromadzą się bakterie.

Dziecko po leczeniu powinno koniecznie przejść badanie USG, aby można było u niego wykluczyć np. refluks pęcherzowo-moczowodowy (czyli cofanie się moczu z pęcherza do moczowodu lub nerek). Przed badaniem podaj mu napoje, bo USG wykonuje się przy wypełnionym pęcherzu. Drugim badaniem, zalecanym dzieciom po zakażeniu układu moczowego, jest cystografia mikcyjna. Przez cewnik zostanie wprowadzony do pęcherza malca kontrastujący płyn (by zabarwić mocz), a gdy dziecko zacznie siusiać, lekarz robi zdjęcie rentgenowskie.

Jak pobrać mocz od dziecka

U starszych dzieci sprawa jest prostsza, ale u niemowląt zakrawa na sztukę. W przypadku badania ogólnego rzeczywiście wystarczy przykleić niemowlęciu woreczek na mocz, jednak pobieranie siusiu na posiew to o wiele bardziej skomplikowana sprawa.

Dokładnie umyj pupę i krocze malca ciepłą wodą z mydłem. Opłucz i wytrzyj papierowym ręcznikiem (bo na zwykłym mogą znajdować się bakterie). Połóż rozebranego maluszka na wyprasowanej pieluszce tetrowej.
Podaj dziecku mleko albo wodę. I od razu przygotuj pojemniczek, bo maluchy często lubią siusiać podczas picia.
Pierwsze krople siusiu (czyli, fachowo mówiąc: pierwszy strumień moczu) mogą zawierać bakterie z okolicy ujścia cewki moczowej, dlatego pozwól im wsiąknąć w pieluszkę. Postaraj się złapać do pojemniczka środkowy strumień moczu.
Tuż po pobraniu zakręć szczelnie pojemniczek i wstaw do lodówki. Siusiu powinno trafić do laboratorium w ciągu dwóch godzin.

Konsultacja: dr n. med. Wojciech Feleszko, pediatra, immunolog.

Sprawdź także: