Czy to szkarlatyna, czy angina?

To typowa choroba zakaźna wieku dziecięcego, która atakuje przede wszystkim maluchy w wieku od 3 do 10 lat. Jak zawsze w przypadku takich chorób o zakażenie nietrudno, zwłaszcza gdy dziecko przebywa w grupie rówieśniczej – w przedszkolu lub szkole (choć zarazić się może także od osoby dorosłej, która ma anginę paciorkowcową). Wywołujące szkarlatynę paciorkowce typu A przenoszą się bowiem drogą kropelkową oraz przez bezpośredni kontakt z nosicielem lub chorym albo ich rzeczami, np. zabawkami czy ubraniem. Bakterie mogą przenosić również osoby zdrowe, najczęściej przez niemyte ręce.

Najwięcej zachorowań przypada na okres jesienno-zimowy, od października do marca. Trudno im zapobiec, ponieważ na szkarlatynę nie ma szczepionki, a zachorowanie nie daje trwałej odporności. Rekordziści zapadają na płonicę nawet kilka razy w życiu!

Trudne szkarlatyny początki

Zazwyczaj zaczyna się nagle, zaledwie dwa do pięciu dni od zarażenia. Od wysokiej, sięgającej nawet 40 st. C gorączki. Często towarzyszą jej bóle brzucha, a niekiedy także wymioty. Wkrótce pojawia się ból gardła (ono samo jest czerwone, a na migdałkach widać białe naloty). Jest tak silny, że malec z trudem przełyka. Bolą również powiększone węzły chłonne na szyi.

Poznaj: 4 sposoby na złagodzenie bólu gardła u dziecka

Czyżby angina? – zastanawia się niejedna mama. I to podobieństwo nie jest przypadkowe. Zarówno angina, jak i szkarlatyna u dzieci wywołane są przez tę samą grupę bakterii, czyli paciorkowców typu A.

Książkowe objawy płonicy

Bywa, że na tak wczesnym etapie choroby i objawów wątpliwości ma nawet lekarz. Pozwalają je rozstrzygnąć kolejne symptomy charakterystyczne tylko dla płonicy. To tzw. malinowy język – najpierw pokryty białym nalotem, potem przybiera intensywnie czerwoną barwę i uwidaczniają się na nim brodawki smakowe.

Przede wszystkim jednak wysypka – czerwone, drobniutkie plamki, które pojawiają się zwykle dzień po wystąpieniu gorączki (rzadziej od razu z nią). Najpierw widoczne jedynie na piersiach oraz na szyi, szybko „rozsiewają się” i są właściwie wszędzie: na całym tułowiu i na twarzy. Wszędzie, poza skórą wokół nosa i ust. Ten biały trójkąt, zwany trójkątem Fiłatowa, to znak rozpoznawczy wysypki płoniczej. Krostki, zlewając się ze sobą, powodują, że skóra dziecka ma kolor szkarłatu, a twarz wygląda, jakby płonęła (stąd inna nazwa szkarlatyny – płonica). Niekiedy towarzyszy im swędzenie.

Wysypka ustępuje w ciągu kilku dni, choć czasami znika już po kilku czy kilkunastu godzinach. Po dwóch–trzech tygodniach skóra, nawet na dłoniach i stopach, zaczyna się łuszczyć. I wtedy nie ma już żadnych wątpliwości, że dziecko przebyło szkarlatynę.
[CMS_PAGE_BREAK]

Gdzie ta wysypka?

Płonica bywa mylona z anginą, nie tylko zanim wystąpi wysypka. Zdarza się bowiem, że krostki nie pojawiają się albo wcale, albo w tak niewielkim nasileniu i utrzymują się tak krótko, np. kilka godzin, że można je… przeoczyć. Niekiedy jest także brana za różyczkę czy choroby wirusowe. Tymczasem niewłaściwie leczona szkarlatyna grozi poważnymi powikłaniami: zapaleniem mięśnia sercowego albo stawów, zapaleniem ucha środkowego, zatok lub węzłów chłonnych.

Dlatego tak ważne jest postawienie właściwej diagnozy. W razie jakichkolwiek wątpliwości pediatra zleca wykonanie morfologii, by oznaczyć poziom leukocytów, oraz posiewu z gardła. Wymaz pobiera się z migdałków i z tylnej ściany gardła. Obecność paciorkowca typu A oznacza, że dziecko na płonicę i trzeba jak najszybciej podać mu antybiotyk.

Jak leczyć szkarlatynę?

Lekarz przepisuje maluchowi antybiotyk z grupy penicylin lub – jeśli dziecko jest na nie uczulone – makrolidy. Leczenie trwa 10–14 dni. Powtarzamy to aż do znudzenia, ale powtórzmy raz jeszcze: nigdy nie skracaj czasu podawania antybiotyku, nawet o jeden dzień! Także wtedy, gdy malec czuje się już dobrze! Bakterie, których nie zniszczy się do końca, bardzo łatwo zaczynają się ponownie namnażać. I wkrótce znowu są gotowe, by zaatakować mały organizm, już osłabiony niedawno przebytą chorobą…

Przeczytaj: Antybiotyki – instrukcja obsługi

Zalecenia dla mamy chorego malca

Co jeszcze należy robić, gdy twoje dziecko choruje na szkarlatynę?
• Odizoluj malca. Dzięki temu płonica nie będzie się rozprzestrzeniać (chory zaraża innych jeszcze przez dwa dni od rozpoczęcia kuracji antybiotykowej).
• Obniżaj gorączkę. (Uważaj jednak, by nie popełnić przy tym 5 "gorączkowych" błędów).
• Dbaj, by dziecko dużo piło. Jednak nie zmuszaj go do jedzenia.
• Regularnie wietrz mieszkanie. Zmniejszysz w ten sposób ilość bakterii w otoczeniu chorego malca.
• Pamiętaj o rekonwalescencji. Szkarlatyna bardzo osłabia mały organizm, dlatego dziecko powinno zostać w domu jeszcze przez 7–10 dni po zakończeniu leczenia.
• Nie zapomnij o kontroli u lekarza. Po 2–3 tygodniach trzeba zbadać mocz dziecka i zmierzyć mu ciśnienie krwi, aby wykluczyć przewlekłe zapalenie kłębków nerkowych, które jest stosunkowo częstym powikłaniem po szkarlatynie, nawet prawidłowo leczonej.

Konsultacja: prof. dr n. med. Kamil Hozyasz, pediatra, kieruje Kliniką Pediatrii w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie