Potrawy wigilijne: lista 12 tradycyjnych dań wigilijnych i ich symbolika

Potrawy wigilijne to tradycja, ale lista dań w każdym domu może się nieco różnić. Wyjaśniamy, które potrawy najczęściej goszczą na wigilijnym stole w Polsce i co symbolizują. Nie wszyscy wiedzą, że 12 potraw wigilijnych wcale nieprzypadkowo od lat króluje na stołach w wigilię Bożego Narodzenia.

Potrawy wigilijne – lista 12 tradycyjnych dań

1. Barszcz czerwony z uszkami
2. Ryba w galarecie
3. Śledzie w oleju lub śmietanie
4. Karp smażony
5. Kapusta wigilijna (bigos wigilijny)
6. Ryba po grecku
7. Kutia
8. Kluski z makiem
9. Pierogi wigilijne z kapustą i grzybami
10. Kompot z suszu
11. Makiełki/makówki śląskie
12. Zupa grzybowa

1. Potrawy wigilijne: barszcz czerwony z uszkami

W większości polskich domów pierwszym daniem wigilijnym jest barszcz czerwony z uszkami. Tradycyjny barszcz nie jest oczywiście robiony z koncentratu czy z torebki, a z prawdziwych buraków czerwonych, które, zgodnie z ludowymi przekonaniami, symbolizują urodę i długie życie.

Co ciekawe, pierwsze wzmianki o barszczu pojawiły się w 1576 roku w „Żywocie człowieka poczciwego” Mikołaja Reja.

Zobacz przepis na barszcz czerwony dla niemowlaka

2. Potrawy wigilijne: ryba w galarecie

Ryba jest symbolem Jezusa Chrystusa i odradzania się do życia, dlatego na wigilijnym stole nie może zabraknąć potraw z rybą właśnie. Polacy w tym dniu wybierają najczęściej karpia, ale można sięgać również po inne gatunki ryb. Jedząc ryby, zgodnie z wierzeniami zapewniamy sobie zdrowie i dostatek.

Ryba w wielu wierzeniach symbolizuje żywioł wody i płodność. Dla chrześcijan niesie ze sobą znaczenia również takie jak: nieśmiertelność i moc odradzania się. To także nawiązanie do chrztu oraz eucharystii.

Zobacz przepis na rybę w jarzynach dla dzieci

3. Potrawy wigilijne: śledzie w oleju lub śmietanie

Śledź w tradycji ludowej symbolizuje czas postu i wyrzeczeń. Ponieważ wieczerza wigilijna jest postna, wiele osób przygotowuje na nią śledzie w różnej postaci. Najpopularniejsze są śledzie w oleju i w śmietanie. Niektórzy przełamują ich smak, dodając jabłka, gruszki lub żurawinę.

Tradycyjnie ryba nie jest traktowana jako mięso, a śledzie, ze względu na dostępność i łatwość w przechowywaniu, były podstawowym składnikiem diety średniowiecznego chrześcijanina.

Zobacz przepis na śledzia po kaszubsku

4. Potrawy wigilijne: karp smażony

Karp jest najpopularniejszą rybą, która gości na wigilijnym stole. Na ziemiach polskich karp pojawił się za sprawą czeskich cystersów już w XII wieku. Jednak swoją popularność zyskał dopiero w czasach powojennych. Przyczyna była dość prozaiczna: bieda. Karp jest rybą łatwą w hodowli i stosunkowo tanią, dlatego władze ludowe uznały, że najlepiej będzie właśnie nim zarybiać stawy hodowlane. A ponieważ przez to stał się najbardziej dostępny, ludzie przyzwyczaili się, że 24 grudnia jest dniem karpia.

Zobacz przepis na karpia w sosie cytrusowym

5. Potrawy wigilijne: kapusta wigilijna (bigos wigilijny)

Kapusta symbolizuje trwałość sił witalnych, a także zdrowia i bogactwa. Zgodnie z wierzeniami ludowymi kiszona kapusta symbolizowała moc odrodzenia, a jej obecność na wigilijnym stole miała realny wpływ na budzącą się po zimie przyrodę. W połączeniu z grochem i grzybami ma zapewnić szczęście, dostatek i ochronę przed chorobami. Nie dziwne zatem, że gospodynie tak bardzo dbają o to, by na wigilijnym stole nie zabrakło dań z kapustą.

Zobacz przepis na świąteczny kisz z kapustą i grzybami.

6. Potrawy wigilijne: ryba po grecku

Na liście potraw wigilijnych z rybą ryba po grecku zajmuje ważną i bardzo popularną pozycję. Może być podawana zarówno na ciepło, jak i na zimno. W skład ryby po grecku wchodzą kawałki usmażonych filetów rybnych zanurzone w sosie warzywnym. Nazwa tego dania niewiele ma wspólnego z Grecją, ale Polacy wprost za nim przepadają!

Pierwowzorem polskiej wariacji jest tradycyjne greckie psari plaki, czyli ryba z warzywami duszona w winie. Co ciekawe, ponoć największym przysmakiem koneserów jest głowa ryby.

Zobacz przepis na wigilijną rybę z warzywami

7. Potrawy wigilijne: kutia

Kutia to tradycyjna, słodka potrawa kuchni kresowej. Jej głównymi składnikami są mak, miód, bakalie i pszenica. Miód spożywany na wieczerzy wigilijnej miał przynosić dostatek i długie życie, chronił także przed demonami. Orzechy symbolizowały płodność i powodzenie, a pszenica dobre plony w kolejnym roku i dobrobyt materialny. Mak z kolei kumulował te wszystkie znaczenia. Dodatkowo, w wierzeniach ludowych mak, który posiada właściwości nasenne, postrzegany był jako łącznik z zaświatami. Wierzono bowiem, że duchy zmarłych mogą pojawić się wśród żywych także w wieczór wigilijny. Dlatego też przez lata mak uważany był za najważniejszy składnik kolacji wigilijnej – jego brak miał przynosić nieszczęście i niepowodzenie w domu.

Zobacz przepis na świąteczną struclę biszkoptową z makiem i bakaliami

8. Potrawy wigilijne: kluski z makiem

Wiara w magiczną moc maku swoimi korzeniami sięga czasów przedchrześcijańskich związanych z kultem przodków i przyrody. Mak symbolizował płodność i zapewniał kontakt ze zmarłymi, dlatego też musiał być wykorzystywany również do innych dań, np. popularnych klusek z makiem. Aby zapewnić domostwu i domownikom szczęście i urodzajne plony, trzeba było zjeść podczas wigilii chociaż jedną kluskę z makiem.

Zobacz przepis na kokardki z makiem i bakaliami pod koglem-moglem

9. Potrawy wigilijne: pierogi z kapustą i grzybami

To jedno z wigilijnych dań, które gości na polskich stołach i bez którego Polacy nie wyobrażają sobie świąt. Ta wigilijna potrawa symbolizuje to samo, co kapusta wigilijna czy łazanki z kapustą i grzybami, czyli siły witalne i dostatek. Grzyby w kulturze ludowej były kojarzone z zaświatami oraz magią. Poza tym potrawy z kapustą i grzybami są po prostu przepyszne (dlatego często znikają ze stołu jako pierwsze). W niektórych domach pierogi z kapustą i grzybami podawane są z barszczem czerwonym zamiast uszek.

Zobacz przepis na pierogi ruskie dla dzieci

10. Potrawy wigilijne: kompot z suszu

Kompot z suszonych owoców ma dość specyficzny wędzony smak, ale idealnie nadaje się na kolację wigilijną, ponieważ doskonale wpływa na trawienie (a dania z kapustą, grzybami i smażone ryby bywają źródłem problemów trawiennych). Susz składa się zwykle z suszonych jabłek zapewniających zdrowie i miłość, śliwek odpędzających ciemne moce, i gruszek, które mają przynieść długie życie.

W obrzędowości ludowej owoce symbolizowały witalność, nieśmiertelność, odrodzenie, a dodatkowo:

• gruszki zapewniały długowieczność,
• jabłka wróżyły miłość i zdrowie,
• suszone śliwki odpędzały złe moce i przynosiły pomyślność,
• suszone figi i rodzynki symbolizowały oczyszczenie i obfitość.

Zobacz przepis na kompot morelowo-gruszkowy

11. Potrawy wigilijne: makiełki/makówki śląskie

Makiełki (lub: makówki), czyli potrawa wigilijna przyrządzana głównie na Śląsku, to kolejne danie z makiem w roli głównej. Obecność makówek śląskich na stole ma zapewnić domownikom dobrobyt, pomyślność, szczęście i powodzenie na kolejny rok. Według wierzeń ludowych wspólne, rodzinne spożywanie tego dania miało zapewnić rodzinie jedność. Podawane były zwyczajowo na koniec wieczerzy i należało je jeść przez cały okres świąt.

Zobacz przepis na makiełki śląskie

12. Potrawy wigilijne: zupa grzybowa

Ostatnim bardzo popularnym tradycyjnym daniem wigilijnym jest zupa grzybowa. W niektórych domach to właśnie ona serwowana jest jako pierwsza potrawa, zamiast barszczu czerwonego z uszkami, w innych jest drugą obowiązkową zupą w wigilijnym menu. Jej głównym składnikiem są oczywiście grzyby, które mają zapewnić zdrowie, brak chorób i dobrobyt. Zupa grzybowa jest najczęściej spożywana na Mazowszu, natomiast zupę grzybową z łazankami podawano dawniej na wschodnich kresach Polski.

Zobacz przepis na zupę grzybową dla dzieci

Zobacz też:

• Wigilia a karmienie piersią: jakie potrawy może jeść mama karmiąca?
• Tych 7 wigilijnych dań lepiej nie dawaj dziecku!
• Jak kiedyś obchodzono Wigilię (plus pomysł na rodzinny zwyczaj!)