Czy wiesz, jakie są symbole wielkanocne i co oznaczają? To nie tylko jajka, kurczaczki i baranki. Potrawy, które spożywamy w Wielkanoc, także są pełne znaczeń. Swoją symbolikę mają nawet kolory, na jakie barwimy jajka. Wielkanocne dekoracje, pokarmy, ot choćby chleb i jajko wielkanocne, a także przyprawy niosą konkretne przesłanie. Poznaj chrześcijańskie symbole wielkanocne i spójrz inaczej na wielkanocny koszyczek i świąteczny stół. Przekonasz się, że poza przypomnieniem męki Jezusa Wielkanoc obfituje w wiele bardzo optymistycznych symboli.
Spis treści:
Jeśli przyjrzymy się zawartości koszyczków wielkanocnych, zauważymy, że zgodnie z tradycją ich zawartość jest podobna. Wszystko dlatego, że każdy ze święconych pokarmów ma swoje symboliczne znaczenie.
Jajka w skorupkach lub bez oraz pisanki – symbolizują nowe życie, a także płodność. Jajo już od czasów starożytnych to też symbol zmartwychwstania, powrotu do życia, wiosny. Znaczenie to przejęło chrześcijaństwo - Chrystus wstaje z grobu tak jak pisklę wykluwa się z jaja.
Chleb jest religijnym symbolem ciała Chrystusa, symbolizuje też dostatek, gościnność i sytość. Chlebem dzielimy się przy stole, co stanowi też znak pojednania. Już od czasów przedhistorycznych chleb też stanowi podstawowe pożywienie człowieka. Wraz z solą w czasach słowiańskich spożywano chleb podczas przysięgi.
Sól w święconce to symbol prostoty życia, ale i dostatku, oczyszczenia, nieśmiertelności i prawdy. Sól chroni żywność przed zepsuciem, a na wielkanocnym stole jest symbolem ochrony przed zepsuciem moralnym. Spożywanie soli w Biblii pojawia się w znaczeniu wiernej służby i lojalności wobec władcy. Od zarania dziejów sól pozostawała w związku z takimi pojęciami jak: honor, szacunek, dobrość i gościnność.
Symbolem dostatku jest też masło, które czasem również jest wkładane do święconki.
Kiełbasa i inne rodzaje mięsa wkładane do koszyczka wielkanocnego, to symbol baranka paschalnego oraz dostatku i końca Wielkiego Postu, który kiedyś polegał właśnie na rezygnacji z jedzenia dań mięsnych. Dawniej w święconce znajdowały się również inne produkty pochodzenia zwierzęcego – słonina i żeberka.
Najpopularniejsze przyprawy wielkanocne chrzan i pieprz mają symbolizować gorycz męki Chrystusa. Jednocześnie – pieprz i chrzan mają zapewniać zdrowie i siłę fizyczną. Od wieków stosowano je jako naturalne środki przeciw infekcjom.
To obok mazurków najbardziej popularne ciasto wielkanocne. Babka wielkanocna jest symbolem wzrastania wiary, nadziei i miłości, ale też związku człowieka z przyrodą. Dawniej gospodynie wkładały do koszyczka wielkanocnego najpiękniej wyrośniętą babkę – dlatego możemy spotkać się również ze znaczeniem tego ciasta jako symbolu doskonałości. Wielkanocne mazurki nie mają swojej symboliki.
Zielone gałązki zdobiące koszyk ze święconką, są nie tylko znakiem odradzającego się życia przyrody, ale też symbolem zmartwychwstania, odrodzenia i życia wiecznego. Zieleń to również kolor nadziei, że wszystko będzie dobrze. Jako kolor liturgiczny symbolizuje zbawienie, czystość i walkę ze złem.
Postać baranka jest symbolem zmartwychwstałego Chrystusa. Czasami barankom dodaje się chorągiew lub wstążeczkę w czerwonym kolorze. Baranek wielkanocny z chorągwią symbolizuje mękę na krzyżu uwieńczoną zwycięstwem nad śmiercią. Baranek jest także symbolem łagodności, czystości (niewinności), ofiary i niezasłużonego cierpienia.
Nie bez powodu pokarmy nosi się w wiklinowym koszyczku. Wiklina jest symbolem zdolności do odradzania się, wytrwałości i nieśmiertelnej duszy.
W kościele w okresie wielkanocnym też znaleźć można wiele symboli Wielkanocy. Swoje znaczenie mają tu kolory i przedmioty znajdujące się w otoczeniu ołtarza, a także te przynoszone na uroczystości przez wiernych. Znasz je wszystkie?
Paschał, czyli świeca. Płomień paschału ma symbolizować nadzieję, wskazywać wiernym drogę, tak jak Chrystus wskazywał ją swoim uczniom. Paschał zapala się podczas Wigilii Paschalnej (późnowieczornego nabożeństwa w Wielką Sobotę).
Zgodnie z tradycją w Wielką Sobotę krzesze się ogień, a następnie się go święci. Krzesanie ognia symbolizuje Chrystusa, który umarł i zmartwychwstał. Najpierw krzesane są iskry, z nich wznieca się płomień, od którego rozpala się paschał – czyli światło wiary. Od paschału wierni rozpalają świece, które potem zabierają do swoich domów. To symbol rozchodzenia się po świecie światła Chrystusa.
Kult ognia u dawnych ludów miał zapewnić ciepło i światło oraz moc oczyszczającą i niszczącą zło. Kult ten przetrwał do dziś w świętojańskich ogniskach, fajerwerkach czy światełkach na choince bożonarodzeniowej. Wraz z wodą, ogień stanowił żywioły tyleż niebezpieczne co niezbędne do życia. W Wielką Sobotę w kościołach święci się ogień i wodę.
Ksiądz skrapia wodą święconą koszyczki wielkanocne, święcąc w ten sposób znajdujące się w nich pokarmy. Woda święcona symbolizuje oczyszczenie ducha i ciała oraz źródło życia. Dla wiernych źródłem życia wiecznego jest Chrystus.
Woda poświęcona w Wigilię Zmartwychwstania to niezbędny element chrztu świętego – obrzędu wprowadzającego we wspólnotę chrześcijańską.
Kolory, które pojawiają się w kościele w czasie Wielkanocy, również nie są przypadkowe i mają swoje znaczenie. W okresie Wielkiego Postu, który poprzedza Wielkanoc, oraz w okresie wielkanocnym księża celebrujący msze święte zakładają ornaty w jednym z trzech kolorów:
Palma wielkanocna symbolizuje tryumf dobra nad złem i nieśmiertelność. Wierni przynoszą palmy do kościoła w niedzielę palmową, jako symbol wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Poświęcone w Niedzielę Palmową palemki stanowią nie tylko dekorację wielkanocnego stołu – zgodnie z dawnymi wierzeniami - chroni domowników przez chorobami i nieszczęściami.
Palmy wielkanocne często zawierają bazie, czyli kwitnące gałązki wierzby. Symbol ten pochodzi jeszcze z czasów pogańskich – wierzono, że wierzby rosną na granicy świata żywych ze światem umarłych. Zatem kwitnienie wierzby, a więc bazie, mogą symbolizować powrót ze świata umarłych do świata żywych. Wierzono, że wierzba pomaga kobietom, które walczą z niepłodnością oraz tym, którym umierają dzieci. Wierzbowe kotki łykano, by zapobiec problemom z gardłem.
Proszek z kory wierzby traktowano jak... aspirynę, przypisując mu magiczne działanie uzdrawiające. Kult wierzby w krajach pogańskich był tak silny, że Kościół postanowił umiejscowić wierzbowe gałązki w tradycji chrześcijańskiej. Dlatego też wierzba jest symbolem prawa bożego i zmartwychwstania.
Symbole wielkanocne znajdziemy też na wielkanocnym stole. Zgodnie z tradycją nie powinno zabraknąć na nim kilku elementów, z których każdy ma określone znacznie i przesłanie.
Stół nakrywa się białym obrusem, a jego biel, tak jak biel ornatu w Niedzielę Wielkanocną, symbolizuje tryumf boży oraz czystość.
Rzeżucha i pędy zboża są symbolem życia, odrodzenia, zmartwychwstania. Zwyczajowo w centralnym miejscu stołu na młodej pszenicy lub owsie stawiało się figurkę baranka.
Kurczaczek wielkanocny symbolizuje nowe życie, odrodzenie i radość. Pojawia się na stole wielkanocnym jako element dekoracyjny. O ile jajo jest właściwie symbolem wyczekiwania na nowe życie, to kurczaczek wielkanocny oznacza, że to wszystko się już naprawdę dokonuje.
Zajączek wielkanocny oznacza przemijanie, ale też zmartwychwstanie. Jest również symbolem płodności i pokory. Mówi się, że zając śpi z otwartymi oczyma, więc pierwszy zobaczył zmartwychwstałego Jezusa.
O wielu na pewno słyszeliście, ale kilka z nich może was zaskoczyć. Zacznijmy od Niedzieli Palmowej. Tego dnia należało iść do kościoła z palemką zrobioną z nadrzecznych roślin, które zdążyły już zacząć budzić się do życia – stąd tradycja robienia palemek z wierzby (bazie) i traw. Poświęconymi palemkami okładano się nawzajem i klepano nimi zwierzęta gospodarskie, aby zapewnić im zdrowie. Wniesioną do domu palemkę zatykano za obraz, co miało chronić dom przed gromami, a jego mieszkańców przed złymi mocami i chorobami. Podobno połknięcie jednej bazi z palemki wyjątkowo skutecznie zapewniało zdrowie. W niektórych regionach kraju zakopywano pod progiem domu poświęcone pisanki, które miały bronić domostwa przed nieczystymi siłami.
W Wielki Czwartek chłopcy wyganiali Wielki Post, biegając po wsiach i kołacząc kołatkami. W Wielki Piątek w kościołach zjawiali się grzesznicy odziani w worki. Kładli się krzyżem na podłodze świątyni i błagali o wybaczenie grzechów. W Wielką Sobotę w kościołach święcono ogień, wodę i ciernie. Ludzie spalali tego dnia leszczynę, a uzyskany z niej popiół rozsypywali na polach w dniu pierwszej orki, co miało zapewniać szczęście, dostatek i urodzaj. Poświęconą wodą opryskiwano dom, aby przez cały rok panował w nim spokój. Tego dnia święcono też w ozdobionych koszyczkach pokarmy, które zjadano w Niedzielę Wielkanocną przy stole nakrytym białym obrusem.
Z kolei w Poniedziałek Wielkanocny, zwany śmigusem-dyngusem okładano witkami łydki dziewczyn (śmigus), a śpiewami i życzeniami pomyślności wykupowali (dyngus) pisanki, słodycze, pieniądze. Noszono przy tym po wsiach koguta, który symbolizował siły witalne i urodzaj. Tego dnia święcono też pola, skrapiając je wodą z nasączonych nią palm wielkanocnych.
Dzisiaj wiele z tych tradycji nie jest już podtrzymywanych. Przetrwały głównie zwyczaje związane z zabawami dla dzieci: szukanie jajek albo słodyczy ukrytych w domu lub ogrodzie, obdarowywanie dzieci słodkościami od zajączka, stukanie się jajkami (czyja skorupka nie pęknie, ten będzie miał szczęśliwy rok), polewanie się wodą w śmigus-dyngus.
Źródła:
J. E. Cirlot: Słownik symboli. Kraków 2006
W. Kopaliński: Słownik symboli. Warszawa 2001
M. Ziółkowska: Gawędy o drzewach. Warszawa 1988
Zobacz także:
Mazurek wielkanocny dla dzieci nie musi różnić się od tego szykowanego dla dorosłych. Przepis może być ten sam – spód mazurka to po prostu kruche ciasto robione z samych naturalnych składników. Na ciasto można wyłożyć tradycyjną masę kajmakową albo roztopioną czekoladę. I masa, i kajmak mogą zawierać drobno pokrojone bakalie z wyłączeniem tych, których dziecko nie lubi albo na które ma uczulenie. Jak zrobić mazurek wielkanocny dla dzieci Przygotowanie mazurka dzieli się na dwa etapy: szykowanie i pieczenie ciasta oraz przygotowanie i wyłożenie na ciasto słodkiej masy, którą na koniec się dekoruje. Masę kajmakową można zrobić samodzielnie albo kupić gotową w sklepie. Niestety te sklepowe nie dorównują tym domowym. Na szczęście są i domowe sposoby na przygotowanie kajmaku z mniejszym wysiłkiem niż podają tradycyjne przepisy – już nie trzeba godzinami stać przy garnku i w nim mieszać. Robienie i pieczenie ciasta dla dzieci nie zajmuje dużo czasu. Składniki na ciasto do mazurka: • 300 g mąki, • 200 g masła, • 100 g cukru, • 3 żółtka. Przygotowanie ciasta do mazurka: do miski wsyp mąkę, dodaj cukier, masło i żółtka. Zagnieć wszystko szybko dłońmi, aż do uzyskania jednolitej, gładkiej kuli. Blachę o wymiarach ok. 25x35 cm wyłóż papierem do pieczenia. Rozprowadź ciasto równomiernie na całej powierzchni (odrywając po kawałku z kuli i wygniatając jak plasteliną lub wałkując wałkiem). Placek powinien być cienki. Warto odłożyć sobie część ciasta i zrobić z niego brzegi mazurka: wałeczki z ciasta ułóż na brzegach ciasta dookoła formy i lekko dociśnij do spodu. Można na nich zrobić ozdobne paseczki – nagniatając brzeg widelcem i odciskając w nim zęby sztućca....
Jeśli nie wiesz, co wkładamy do koszyczka wielkanocnego, możesz skorzystać z naszej ściągi. Przy okazji wytłumacz dziecku, dlaczego wybieramy właśnie te produkty. W Wielką Sobotę święci się wybrane pokarmy w kościołach, a potem dzieli się nimi podczas wielkanocnego śniadania. Dzieci uwielbiają pomagać rodzicom w przygotowaniach do świąt, zaproponuj więc maluchowi wspólne spakowanie święconki. Co wkładamy do koszyczka wielkanocnego? Tradycja nakazuje, by w koszyczku wielkanocnym znalazły się produkty, które później pojawią się na wielkanocnym stole. Każdy z nich ma swoją symbolikę. To, co wkładamy do koszyczka wielkanocnego, ma zapewnić zdrowie, pomyślność i dostatek na cały rok. Chleb jest najważniejszym z symboli – oznacza ciało Pana Jezusa. Poza dbaniem o zawartość wiele osób stara się także pięknie przyozdobić koszyczek – np. gałązkami bukszpanu, eleganckimi serwetkami. Niektóre koszyczki są duże i okazałe, inne skromniejsze, jednak tym, co je łączy, jest ich symbolika w postaci włożonych do środka produktów. Produkty do koszyczka wielkanocnego: lista Oto lista obowiązkowych produktów do święconki oraz ich symbolika: Mięso – zapewnia zdrowie, płodność i dostatek. Święci się przede wszystkim wędlinę , np. kawałek szynki, kiełbasy. Sól – oznacza prostotę życia. Dodaje potrawom smaku, chroni przed zepsuciem i ma właściwości oczyszczające. Kiedyś wierzono, że potrafi odstraszyć zło. Jajko – jest znakiem zwycięstwa nad śmiercią, odradzającego się życia i płodności. Do koszyczka wkładamy jajka ugotowane na twardo. Najczęściej są to pisanki . Baranek – oznacza pokorę i łagodność. Ten z czerwoną chorągiewką jest symbolem Chrystusa Zmartwychwstałego. Chleb – to pokarm podstawowy symbolizujący...
Życzenia wielkanocne dla najbliższych można składać w różnej formie: osobiście, telefonicznie, pisemnie. Jeśli nie masz pomysłu na oryginalne i piękne życzenia, możesz zainspirować się naszymi propozycjami. Będą one odpowiednie zarówno dla bliskich osób, jak i np. nauczycieli lub znajomych z pracy. Jeżeli zdecydujesz się na śmieszne życzenia wielkanocne, z pewnością wywołasz uśmiech na niejednej buzi. Spis treści: Życzenia wielkanocne dla najbliższych Życzenia wielkanocne dla dzieci Życzenia wielkanocne dla nauczyciela Śmieszne życzenia wielkanocne Życzenia wielkanocne dla najbliższych Poniżej umieszczamy propozycje życzeń wielkanocnych, które pomogą rozweselić naszych bliskich i choć na chwilę zapomnieć o szarej codzienności. Mowa w nich o świątecznych potrawach , malowaniu pisanek i wspólnej radości. Te świąteczne życzenia będą odpowiednie zarówno dla rodziny, jak i dla dalszych znajomych: Zdrowych, Pogodnych Świąt Wielkanocnych przepełnionych wiarą, nadzieją i miłością. Radosnego, wiosennego nastroju, serdecznych spotkań w gronie rodziny i wśród przyjaciół oraz wesołego „Alleluja”! *** Kiedy Wielka Noc nastanie, życzę Wam na Zmartwychwstanie dużo szczęścia i radości, które niechaj zawsze gości w dobrym sercu, w jasnej duszy i niech wszystkie żale zagłuszy. *** Staropolskim obyczajem dużo szynki życzę z jajem, miodu pełne baryłeczki oraz trochę gorzałeczki. No, a w lany poniedziałek – na kark wody pełen dzbanek. *** Pisanych jajeczek, Wierzbowych bazieczek, Kiełbasy święconej, Dużo chrzanu do niej, Baby polukrzonej, Kukiełki plecionej, Zmartwychwstania w duszy I Wiosny... po uszy! *** Dzieląc się jajkiem, w te piękne Święta, życzymy samych radości. Niech będzie zdrowie,...
